Πλήθος ποιητών και πεζογράφων έχουν καταγράψει τις σκέψεις τους για την 28η Οκτωβρίου 1940, από τον Παλαμά και τον Ρίτσο μέχρι τον Θεοτοκά. Τα γραπτά τους θυμίζουν ημερολόγιο, όπου εκφράζουν τα αισθήματά τους για την τύχη της Ελλάδας στον επερχόμενο πόλεμο. Αφορμή για τη σημερινή επέτειο είναι οι ημερολογιακές καταγραφές του Γιώργου Σεφέρη και του Γιώργου Θεοτοκά, που ανήκουν στη γενιά του 1930.
Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940.
Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή, μια φωνή από το τηλέφωνο με ξύπνησε: Έχουμε πόλεμο. Η αυγή που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω από τον Υμηττό ήταν άλλη, άγνωστη.
Ντύθηκα κι έφυγα αμέσως. Στο Υπουργείο Τύπου, μερικοί υπάλληλοι. Ο Γκράτσι είχε δει τον Μεταξά νωρίτερα και του ανακοίνωσε την πρόθεση των ιταλικών στρατευμάτων να προχωρήσουν. Ο Μεταξάς απάντησε ότι αυτό ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου. Αμέσως καλέστηκε ο πρέσβης της Αγγλίας.
Ακολούθησε η σύσκεψη στο Υπουργείο Εξωτερικών. Ο Μεταξάς ετοίμασε το διάγγελμα προς το λαό, το οποίο και έγραψε αφού μοιράστηκε τις σκέψεις του με τους υπουργούς. Η αγωνία και η ετοιμότητα επικρατούσαν στον αέρα.
Μέρες (16 Απρίλη 1934-14 Δεκέμβρη 1940), γ’ τόμος.
Κηφισιά 28 Οκτωβρίου 1940.
Ξυπνώ με τις καμπάνες που σημαίνουν την κήρυξη του πολέμου και τον πρώτο συναγερμό. Η ημέρα έχει εορταστική όψη, παρά την αγωνία που φέρνει η κατάσταση. Η πρώτη μου σκέψη είναι ότι το μεσημέρι θα έλθουν τα αεροπλάνα να μας βομβαρδίσουν.
Ξεκινώ για την Αθήνα νωρίτερα από τη συνηθισμένη μου ώρα. Στο δρόμο συνοδεύομαι από μια γριά προσφυγίνα, που σπεύδει να δει τα παιδιά της στον Πειραιά. Ο πανικός της αποτυπώνεται στα λόγια της για την καταστροφή της Σμύρνης.
Στο λεωφορείο, οι επιβάτες μιλούν με ψυχραιμία για τον πόλεμο, κάτι που με ξαφνιάζει και με οδηγεί στην απάθεια. Βλέπω μια στρατιωτική μονάδα και αισθάνομαι την πρώτη συγκίνηση της ημέρας.
Όσο φτάνω στην Αθήνα, παρατηρώ μια κίνηση ασυνήθιστη αλλά χωρίς φόβο. Ο κόσμος είναι γενναίος και εύθυμος, γεμάτος ενθουσιασμό και περηφάνια, έτοιμος να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
Στη γωνία Βουκουρεστίου και Σταδίου, νέα παιδιά επιτίθενται στα γραφεία της Ala Litoria, γεμάτα ενθουσιασμό, φωνάζοντας και γελώντας. Η Αθήνα αποκτά μια εορταστική ατμόσφαιρα, με συγκεντρώσεις και παρελάσεις.
Κανείς δεν σκέφτεται τη δύναμη του εχθρού, αλλά όλοι νιώθουν μια μεγάλη αγάπη και αλληλεγγύη για τον ελληνικό λαό. Είναι μια στιγμή όπου η εθνική ενότητα και το φιλότιμο αναδύονται, δημιουργώντας μια μοναδική ατμόσφαιρα.
28 Οκτωβρίου (νύχτα)
Μου τηλεφώνησε ο Τερζάκης, φεύγει αύριο. Η νύχτα είναι βαριά και ήσυχη, περιμένοντας τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν.
Αν ζήσουμε, θα έχουμε πολλά να πούμε για την ιστορία που έρχεται.
Τετράδια ημερολογίου 1939-1953, Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
