«Σταμάτησα το σχολείο! Παντρεύτηκα. Έκανα παιδιά. Έπρεπε να βρω τρόπο να συντηρήσω την οικογένειά μου». Τα λόγια αυτά προέρχονται από 14χρονο Ρομά που βρέθηκε ξαφνικά από τα θρανία του σχολείου στο σαλόνι ενός σπιτιού, στολισμένος γαμπρός και με άτομα του φιλικού και οικογενειακού περιβάλλοντός του να τον ραίνουν με χαρτονομίσματα. «Είναι μια ιδιαίτερη κλειστή κοινωνία με έναν διαφορετικό τρόπο ζωής που αρκετές φορές οδηγεί στην παρέκκλιση και στο έγκλημα». Στη συνέχεια εντάχθηκε σε σπείρα διαρρηκτών σπιτιών ή κλοπών χαλκού και καλωδίων από το δίκτυο του ΟΣΕ ή έγινε «τσιλιαδόρος», ακόμα και διακινητής σε κύκλωμα ναρκωτικών. Και από εκεί, στα κρατητήρια ενός Τμήματος Ασφαλείας, ενώπιον της Δικαιοσύνης και στη φυλακή.
«Το 2022 εξαρθρώθηκαν συνολικά 167 εγκληματικές ομάδες, οι οποίες αποτελούνταν συνολικά από 1.052 μέλη. Εξ αυτών, η πλειονότητα των ομάδων (117) είχαν ως κύρια εγκληματική δραστηριότητα τις κλοπές-διαρρήξεις, 29 τις ληστείες και 21 τις κλοπές τροχοφόρων. Στην πλειονότητά τους ήταν εγχώριες (σε ποσοστό 67% επί του συνόλου) και ομοιογενείς (σε ποσοστό 88% επί του συνόλου). Περαιτέρω, η πλειονότητα των εγχώριων ομάδων (σε ποσοστό 77% επί συνόλου αυτών) αφορούσαν ομάδες με μέλη άτομα Ρομά». Απόσπασμα από την έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. για το οργανωμένο έγκλημα το 2022. Σήμερα η κατάσταση, σύμφωνα με αστυνομικές πηγές, παραμένει η ίδια. Σχεδόν στο 70% των υποθέσεων της παραβατικότητας, όπως κλοπές και διαρρήξεις, εμπλέκονται άτομα Ρομά.
Οι εικόνες με Ρομά να αφαιρούν καλώδια και να προκαλούν φθορές στο δίκτυο του ΟΣΕ, καθώς και η πρόσφατη εξάρθρωση πολυμελούς κυκλώματος διαρρηκτών που είχαν «χτυπήσει» πάνω από 110 οικίες σε διάφορες περιοχές, επανέφεραν στο προσκήνιο το ζήτημα της παραβατικότητας της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ., «τα μέλη της συμμορίας είχαν βεβαρημένο ποινικό παρελθόν και χρόνια εμπειρίας στη διάπραξη διαρρήξεων με τον τρόπο της παραβίασης αλουμινένιων θυρών και μπαλκονόπορτων».
Η δρ Εγκληματολογίας Δέσποινα Σβουρδάκου, σε δηλώσεις της, υποστήριξε ότι τα παιδιά επηρεάζονται από τους μεγαλύτερους και ακολουθούν τον ίδιο δρόμο. «Είναι μια ιδιαίτερη κλειστή κοινωνία με ήθη, έθιμα και αξίες και ουσιαστικά με έναν διαφορετικό τρόπο ζωής από τον δικό μας. Όμως αυτός ο τρόπος ζωής αρκετές φορές οδηγεί στην παρέκκλιση και στο έγκλημα, ενώ και ο εγκλεισμός στις φυλακές θεωρούν πως είναι κάτι φυσιολογικό», σημείωσε η Σβουρδάκου. Εστιάζοντας στο πόσο σημαντικό είναι, ειδικά για τους ανηλίκους, να μην συμμετέχουν στη μόρφωση μέσω του σχολείου, αλλά να πρέπει να κάνουν χειρωνακτικές εργασίες ή ακόμα και να καταφεύγουν στην παραβατικότητα.
«Τα παιδιά των Ρομά αποκτούν σκληρές εμπειρίες. Μαθαίνουν να οδηγούν αγροτικά αυτοκίνητα και να μεταφέρονται στις καρότσες οχημάτων με κίνδυνο ατυχήματος, να καθαρίζουν αυτοκίνητα στα φανάρια για λίγα ευρώ και να εντάσσονται σε ομάδες και να τρέχουν για να αρπάξουν αλυσίδες από ηλικιωμένους».
Η Σβουρδάκου, έχοντας έρθει σε επαφή με ανήλικους Ρομά που έχουν εκτίσει ποινή φυλάκισης, τόνισε ότι κάποιοι μετανιώνουν για τις πράξεις τους, ωστόσο γνωρίζουν πως, όταν περάσουν την πύλη των φυλακών, είναι αυξημένη η πιθανότητα να επιστρέψουν στην παραβατικότητα. Επίσης, οι «εμπειρίες» της ζωής τους τις καταγράφουν με τατουάζ σε διάφορα σημεία του σώματός τους, όπως οι πέντε τελείες που αποτελούν τους τέσσερις τοίχους του κελιού και εκείνους μέσα. Υπογράμμισε, ακόμα, ότι είναι μια στιγματισμένη κοινωνική ομάδα και ότι Ρομά στρέφονται προς το έγκλημα, ακόμα και σε μορφές όπως οι ληστείες, πιστεύοντας πως κανείς δεν θα τους δώσει μια θέση εργασίας για να έχουν χρήματα.
Η Σβουρδάκου θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στη λεγόμενη δεύτερη ευκαιρία, προκειμένου οι Ρομά να συμμετέχουν σε έναν άλλο τρόπο ζωής, μακριά από παραβατικές συμπεριφορές. «Πρέπει να διαμορφώσουμε διαφορετικά τον τρόπο ζωής τους με διάλογο, με σεβασμό και πολύ σκληρή δουλειά, καθώς υπάρχουν και Ρομά που δεν θέλουν να αλλάξουν την καθημερινότητά τους».
