του Robert Shrimsley (*)
Η εξουσία δεν παραδίδεται ποτέ. Πρέπει πάντοτε να την παίρνεις. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι βρετανοί βουλευτές παραχωρούν σιγά-σιγά έδαφος στην εκτελεστική εξουσία. Οι αυστηροί κανόνες του κομματικού συστήματος περιορίζουν τις ανταρσίες και οι βουλευτές έχουν χάσει τον τελευταίο λόγο ακόμη και στον καθορισμό των αρχηγών των κομμάτων τους. Μια αλληλουχία παραγόντων, όμως, ενδεχομένως να κάνει τη βρετανική Βουλή να πλησιάζει σε ένα σημείο όπου οι ισορροπίες αλλάζουν.
«Σχεδόν κατά τύχη, ο Μπόρις Τζόνσον μας υπενθύμισε τον ρόλο μας», λέει ένας συνήθως νομιμόφρων πρώην υπουργός. «Ολες οι κυβερνήσεις πιστεύουν ότι το κοινοβούλιο μπαίνει στα χωράφια τους, αλλά αυτή εδώ αποτελείται από Μαοϊκούς. Δεν σέβονται κανέναν θεσμό». Η υπεροψία της ομάδας της Ντάουνινγκ Στριτ έχει οδηγήσει ακόμη και τους κυβερνητικούς βουλευτές να αρχίσουν να εξετάζουν τον ρόλο του κοινοβουλίου στον έλεγχο της κυβέρνησης.
Οι συνθήκες είναι σχεδόν ιδανικές. Η αίσθηση ότι οι σαρωτικές εξουσίες που παραχώρησε το κοινοβούλιο στην κυβέρνηση με αφορμή τον κορωνοϊό χρησιμοποιούνται για τον περιορισμό των προσωπικών ελευθεριών έχει ενθαρρύνει βουλευτές να ζητούν μεγαλύτερο λόγο στα πράγματα. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλος αριθμός κυβερνητικών βουλευτών που δεν ενδιαφέρεται πλέον αν θα υποστεί κυρώσεις για την «ανταρσία» τους.
Υστερα υπάρχει το Brexit. Ο Τζόνσον, που έχει διακηρύξει την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας, διαπιστώνει τώρα ότι οι βουλευτές του κόμματός του τον είχαν πάρει τοις μετρητοίς. Πριν από το Brexit, πολλοί βουλευτές δέχονταν ότι ορισμένες αποφάσεις υπαγορεύονταν από την ΕΕ. Τώρα δεν υπάρχει πια αυτός ο περιορισμός.
Ενας «αντάρτης» υποστηρίζει ότι ακόμη και οι υπουργοί ενθαρρύνουν σε ιδιωτικό επίπεδο τους βουλευτές. Ένα μεγάλο μέρος του υπουργικού συμβουλίου αισθάνεται αποδυναμωμένο από τον συγκεντρωτισμό της Ντάουνινγκ Στριτ. Ενας από τους λόγους είναι η απόφαση να δίνουν οι πολιτικοί σύμβουλοι των υπουργών λόγο όχι σε αυτούς, αλλά στην Ντάουνινγκ Στριτ. Ο ένας άνθρωπος που εμπιστευόταν ο υπουργός πρέπει τώρα να λογοδοτεί στον κύκλο του πρωθυπουργού. Η κυριαρχία του κοινοβουλίου μοιάζει περισσότερο με κυριαρχία μιας κλίκας γύρω από τον πρωθυπουργό.
Ένα παράδειγμα της νέας πραγματικότητας είναι οι συνθήκες. Για να υπογραφεί μια συνθήκη δεν χρειάζεται πλέον πρότερη κοινοβουλευτική έγκριση (αν και η επικύρωσή της μπορεί εκ των υστέρων να καθυστερήσει). Πριν από το Brexit, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορούσε να ελέγχει τις εμπορικές συμφωνίες, τώρα δεν μπορεί να κάνει το ίδιο το βρετανικό κοινοβούλιο. «Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει λιγότερες ευκαιρίες να ελέγχει τις διαπραγματεύσεις των νέων συμφωνιών απ’ ό,τι όσο ήμασταν στην ΕΕ, κάτι που μάλλον δεν ταιριάζει με τον ισχυρισμό ότι ανακτήσαμε τον έλεγχο», λέει ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης των Τόρις Τζόναθαν Τζάνογκλι.
Η παράλυση του προηγούμενου κοινοβουλίου λόγω του Brexit ενίσχυσε την περιφρόνηση της Ντάουνινγκ Στριτ προς τους βουλευτές. Οι αλλαγές που σχεδιάζονται στην έκταση των διαφόρων κοινοβουλευτικών ελέγχων δείχνουν μια πρόθεση περιορισμού της ελευθερίας δράσης των βουλευτών.
Αντίθετα με τους βουλευτές της αντιπολίτευσης, οι Τόρις δεν θέλουν να θέτουν εμπόδια στο νομοθετικό έργο. «Θέλουμε η εκλεγμένη κυβέρνηση να επιτελεί έργο», λέει ένας από τους κυβερνητικούς βουλευτές. Οι δύο πλευρές όμως συμφωνούν στην ανάγκη της λογοδοσίας. Και δεν δέχονται τον περιορισμό του ελέγχου της κυβέρνησης.
Την περασμένη εβδομάδα, μπροστά στην προοπτική μιας βέβαιης ήττας, η κυβέρνηση συμφώνησε να δεχθεί μεγαλύτερο έλεγχο των κανόνων για τον κορωνοϊό και επικρίθηκε από τον πρόεδρο της Βουλής επειδή αντιμετωπίζει τη Βουλή με περιφρόνηση. Το γεγονός ότι επικεφαλής της εξέγερσης ήταν ο Γκράχαμ Μπρέιντι, ο αρχηγός των απλών βουλευτών, δείχνει πόσο άσχημα διαχειρίζεται η κυβέρνηση την κοινοβουλευτική της ομάδα.
Οι κυβερνήσεις δεν παραχωρούν εύκολα εξουσία και στο τέλος οι βουλευτές πρέπει να την παίρνουν μόνοι τους, παρατηρεί ένας αντάρτης. «Όλα εξαρτώνται από το πόση αυτοπεποίθηση αισθάνεται το κοινοβούλιο». Το βρετανικό κοινοβούλιο διαθέτει σήμερα τους αριθμούς, τη διάθεση και την ευκαιρία να αλλάξει τις ισορροπίες. Τέτοιες στιγμές δεν έρχονται συχνά.
(*) Ο Ρόμπερτ Σρίμσλεϊ είναι αρθρογράφος των Financial Times
(Πηγή: Financial Times)
ΜΜΗ
