Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολουθεί ο πλανήτης τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, μετά την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ το Σάββατο (13/4), με τον διεθνολόγο Γιώργο Μενεσιάν να αναλύει όλα τα δεδομένα μέσω της Politic.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Φακής
Η επίθεση του Ιράν μπορεί να θεωρηθεί ως «απάντηση» για το χτύπημα του Ισραήλ στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, όπου σκοτώθηκαν υψηλόβαθμα στελέχη της Τεχεράνης. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή εδώ και πολλούς μήνες είναι τεταμένη, με το Τελ Αβίβ να επιτίθεται διαρκώς στη Λωρίδα της Γάζας, παρά το γεγονός ότι χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία ζητούν τον τερματισμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Στο παρελθόν το Ιράν είχε εκτοξεύσει απειλές προς το Ισραήλ, ωστόσο είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιεί άμεση επίθεση, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τη συνέχεια, σε μια περιοχή που εδώ και δεκαετίες μαστίζεται από διαρκείς εντάσεις, που έχουν ως αποτέλεσμα ο αριθμός των νεκρών να αυξάνεται συνεχώς. Στην Politic μιλά ο διεθνολόγος – επικεφαλής της Ομάδας Μέσης Ανατολής του Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, Γιώργος Μενεσιάν, αναλύοντας όλα τα νέα δεδομένα, αλλά και τον ρόλο των ισχυρών χωρών στην κρίση που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή.
«Είναι ξεκάθαρο ότι η επίθεση ήταν μια πράξη αντιποίνων, εκδίκησης ή όπως αλλιώς θέλει να το ονομάσει κανείς, για το χτύπημα στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό. Εκεί σκοτώθηκε ένας κορυφαίος στρατηγός της Φρουράς των Επαναστατών. Είναι γεγονός ότι από τη στιγμή που ξέσπασε ο πόλεμος στη Γάζα, οι Ιρανοί δεν ήθελαν να φτάσουν την κατάσταση στα άκρα. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ακόμα και οι λεγόμενοι “δορυφόροι” του Ιράν δεν χτύπησαν το Ισραήλ όσο περίμεναν πολλοί, παρά τα όσα συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ιράν έπρεπε να απαντήσει, για λόγους εσωτερικής “νομιμοποίησης”, διότι σε διαφορετική περίπτωση θα υπήρχε μεγάλη ζημιά για το καθεστώς της χώρας. Πρακτικά, η Τεχεράνη δεν ήθελε να αφήσει αναπάντητο το χτύπημα στη Δαμασκό, ώστε να δείξει τόσο στο Τελ Αβίβ, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, ότι μια τέτοια επίθεση δεν μπορεί να μην έχει απάντηση. Η εν λόγω απόφαση έγινε πιο εύκολη, από τη στιγμή που σκοτώθηκε υψηλός αξιωματούχος», εξηγεί αρχικά ο κ. Μενεσιάν.
Λίγα 24ωρα πριν γίνει η επίθεση με τα drones και τους πυραύλους, οι οποίοι ως επί το πλείστον αναχαιτίστηκαν από το σύστημα αεράμυνας του Ισραήλ, η Wall Street Journal αποκάλυψε ότι επίκεται χτύπημα από το Ιράν. Η Τεχεράνη είχε ενημερώσει, όπως φαίνεται, τις αραβικές χώρες, αλλά και τις ΗΠΑ, γεγονός που δείχνει πολλά για τον σκοπό που είχε η επίθεση του Σαββάτου (13/4). «Το γεγονός ότι η επίθεση έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, καταδεικνύει ότι το Ιράν ήθελε να απαντήσει στο Ισραήλ, ενώ αν το επιθυμούσε θα μπορούσε να κάνει μεγάλο πλήγμα σε όλη τη χώρα. Μην ξεχνάμε ότι το Ιράν και η Χεζμπολάχ από τον Λίβανο διαθέτουν εκατοντάδες χιλιάδες πυραύλους, τους οποίους αν εκτόξευαν, θα κατάφερναν μεγάλες καταστροφές σε υποδομές, σε πόλεις, αλλά και σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Ναι μεν το Iron Dome είναι πολύ ισχυρό, αλλά δεν θα μπορούσε να αντέξει μια επίθεση από χιλιάδες βαλλιστικούς πυραύλους και Κρουζ. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι το Ιράν δεν ήθελε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του Ισραήλ, διότι γνωρίζει ότι δεν μπορεί να αντέξει. Το καθεστώς ήθελε να επαναφέρει την “αξιοπρέπειά” του μετά την επίθεση στο προξενείο. Χωρίς αμφιβολία αυτή η επίθεση μπορεί να χαρακτηριστεί ως ιστορικό γεγονός, αφού είναι η πρώτη φορά που το Ιράν χτυπά το Ισραήλ», υπογραμμίζει ο διεθνολόγος.
Όλο το προηγούμενο διάστημα, οι λεγόμενοι «δορυφόροι» του Ιράν, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη, επιχείρησαν να πετύχουν διάφορα πλήγματα. Η μεν Χεζμπολάχ εκτόξευσε ρουκέτες στο Βόρειο Ισραήλ, ενώ οι Χούθι από τη μεριά τους χτυπούσαν τα πλοία που περνούσαν από την Ερυθρά Θάλασσα. Οι εν λόγω οργανώσεις, μεταξύ άλλων, σε έναν ανοιχτό και πραγματικό πόλεμο θα εμπλακούν άμεσα, ωστόσο αυτή την εξέλιξη φαίνεται πως τη δεδομένη στιγμή δεν τη θέλει κανένας.
Η στάση και ο ρόλος των ισχυρών κρατών
Αρκετοί πολεμικοί αναλυτές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να υπάρχει εμπλοκή της Ρωσίας, πίσω από την επίθεση στο Ισραήλ, ενώ τα ΜΜΕ της Δύσης βάζουν στο «κόλπο» και την Κίνα. Από τη μεριά τους οι ΗΠΑ στέκονται σταθερά στο πλευρό του Τελ Αβίβ, παρά την κάθε άλλο παρά καλή σχέση του Τζο Μπάιντεν με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. «Οι ΗΠΑ θέλουν να αποφύγουν τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, διότι θα αναγκαστούν να εμπλακούν, κάτι που θα κάνουν και οι χώρες – σύμμαχοι του Ισραήλ, αλλά και οι αραβικές. Θα ανοίξει ένας φαύλος κύκλος, που δεν θα οδηγήσει πουθενά. Παρά τα όσα ακούγονται, θεωρώ λάθος να συγχέουμε τα όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή με τον νέο “Ψυχρό Πόλεμο” μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας – Κίνας. Πράγματι, η Ρωσία τον τελευταίο χρόνο έχει δείξει να προτιμά το Ιράν από το Ισραήλ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υποκινεί την επίθεση, ακόμα και αν φαινομενικά τη συμφέρει ένας εκτεταμένος πόλεμος. Επίσης, το Ιράν δεν είναι δορυφόρος της Ρωσίας», διευκρινίζει ο Γιώργος Μενεσιάν.
«Την Κίνα δεν τη συμφέρει τίποτα από αυτά, διότι θέλει ένα σταθερό περιβάλλον, προκειμένου να ικανοποιήσει τα οικονομικά της πρότζεκτ. Το Ιράν και η Ερυθρά Θάλασσα είναι σημαντικά για το Πεκίνο, που ζήτησε από την Τεχεράνη να επέμβει, προκειμένου οι Χούθι να μην χτυπούν κινεζικά πλοία. Το Σουέζ αποτελεί τον “Νέο Δρόμο του μεταξιού“, διότι η Κίνα έχει πολλά σημαντικά πρότζεκτ σε όλες τις χώρες, ακόμα και στο Ισραήλ, ενώ δεν ήθελε ούτε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μεταξύ Κίνας και Ιράν υπάρχει στρατηγική συνεργασία και συμμαχία με τη Ρωσία. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί συγχέουν τα γεγονότα. Σε πολλές περιπτώσεις αντί να γίνεται μια ψυχρή ανάλυση των δεδομένων, μπαίνει μπροστά το ιδεολογικό κομμάτι. Η Ρωσία θα επέμβει αν το κρίνει επιβεβλημένο, αλλά δεν θα προκαλέσει πόλεμο. Η Μόσχα επιθυμεί την παραμονή των δυνάμεών της στη Συρία, κάτι που σημαίνει ότι ένας ανοιχτός πόλεμος δεν θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση», προσθέτει ο επικεφαλής της Ομάδας Μέσης Ανατολής του Ι.ΔΙ.Σ.
Τα αντίποινα του Ισραήλ και ο φαύλος κύκλος των συνεχών… απαντήσεων
Η επίθεση του Ιράν ήρθε ως απάντηση στο χτύπημα με νεκρούς στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό, για το οποίο το Ισραήλ δεν επιβεβαιώνει ότι φέρει ευθύνη. Το Τελ Αβίβ σχεδιάζει τις επόμενες κινήσεις του, με το ενδεχόμενο αντιποίνων να είναι κάτι παραπάνω από πιθανό. Πάντως, σε ένα τέτοιο σενάριο, η Δύση μάλλον θα μείνει… αμέτοχη.
«Όπως φαίνεται το Ισραήλ θα απαντήσει, αλλά δεν ξέρουμε το πότε και το που. Φοβάμαι ότι αν η απάντηση είναι σκληρή, θα έχουμε έναν φαύλο κύκλο αντιποίνων και αυτό μπορεί να οδηγήσει στο ξέσπασμα ενός πολέμου με καταστροφικές συνέπειες για όλους, εντός και εκτός περιοχής. Ο Μπάιντεν είπε ξεκάθαρα ότι η Ουάσινγκτον δεν θα συμμετάσχει σε οποιαδήποτε επιχείρηση αντιποίνων στο Ιράν, ωστόσο αν ξεσπάσει ένας πόλεμος και το Ισραήλ δεχτεί κανονική επίθεση, είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ και η Βρετανία, κατά κύριο λόγο, θα κάνουν τα πάντα για να προστατέψουν τη χώρα. Άλλωστε, το Ιράν δεν παύει να είναι εχθρός τους. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν στο πολεμικό συμβούλιο του Ισραήλ υπό τον Νετανιάχου, δεν έδωσαν μια σαφή απάντηση», επισημαίνει ο Γιώργος Μενεσιάν.
Η ουδετερότητα των Αράβων, η ανησυχία της Αιγύπτου και η ξεκάθαρη στάση της Ιορδανίας
Πέραν των ισχυρών κρατών, με τη μεν Δύση να βρίσκεται ανοιχτά στο πλευρό του Ισραήλ και τις Ρωσία – Κίνα να μην παίρνουν θέση, αλλά να είναι πιο κοντά στο Ιράν, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η στάση των χωρών της Μέσης Ανατολής. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που αποτελούν τις δύο πιο ισχυρές χώρες της περιοχής, δεν έχουν τοποθετηθεί μετά την επίθεση του Ιράν, ζητώντας να υπάρξει αυτοσυγκράτηση. Η Ιορδανία από τη μεριά τάχθηκε υπέρ του Ισραήλ, κάτι που ενδεχομένως να προκάλεσε και εντύπωση σε πολλούς αναλυτές.
«Η Ιορδανία στάθηκε στο πλευρό του Ισραήλ. Είναι μια χώρα που παραδοσιακά δεν θέλει να θέσει τον εαυτό της σε κίνδυνο και δεν έχει δείξει κάποιον δυναμισμό στην εξωτερική της πολιτική. Πιθανότατα θέλουν να δείξουν στις ΗΠΑ ότι οι σχέσεις των δύο χωρών παραμένουν στενές, ενώ θέλουν και την υποστήριξη του Ισραήλ. Από τη μεριά τους οι Άραβες θέλουν να αποφύγουν τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η Σαουδική Αραβία διατηρεί επαφές με το Ισραήλ, ενώ τα ΗΑΕ έχουν προχωρήσει σε ομαλοποίηση των σχέσεών τους με το Τελ Αβίβ. Ταυτόχρονα όμως έχουν προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν. Δεν θέλουν εντάσεις. Τα βρήκαν με την Τουρκία, με το Ιράν, τα βρήκαν ή τα βρίσκουν με το Ισραήλ, έχουν σχέσεις με την Κίνα, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ. Δεν θέλουν καινούριες κρίσεις, έχουν συγκεκριμένα γεωπολιτικά πρότζεκτ και δεν επιθυμούν να τα θέσουν σε κίνδυνο», εξηγεί ο κ. Μενεσιάν.
Διαφορετικά είναι τα δεδομένα για την Αίγυπτο, η οποία πέρα από τα ανατολικά της σύνορα (Λωρίδα της Γάζας), έχει κινδύνους τόσο στα νότια (Σουδάν), όσο και στα δυτικά (Λιβύη). «Το Κάιρο φοβάται την επίθεση του Ισραήλ στη Ράφα, καθώς τότε θα αναγκαστεί να δεχτεί 2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Δεν θέλει να ανοίξει ο Ασκός του Αιόλου στα ανατολικά της σύνορα. Στον νότο έχει το Σουδάν, δυτικά τη Λιβύη, έχει σημαντικά οικονομικά προβλήματα και δεν θα αντέξει έναν πόλεμο. Η Αίγυπτος δεν θα πάρει καμία θέση, αλλά de facto θα είναι πιο κοντά στο Ισραήλ. Δεν φαίνεται -προς το παρόν- να είναι κοντά ένας ολικός πόλεμος. Θα εξαρτηθεί από το πώς θα απαντήσει το Ισραήλ, ποια θα είναι η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, ενώ ρόλο θα παίξει και το ποιος θα είναι πρόεδρος των ΗΠΑ», συμπληρώνει ο γνωστός διεθνολόγος.
Σχετικά με τις ευρωπαϊκές χώρες, όπου κατά καιρούς έχουν σημειωθεί πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις, προς το παρόν δεν φαίνεται να προκύπτει κίνδυνος, παρά το γεγονός στέκονται ανοιχτά στο πλευρό του Ισραήλ. «Στην Ευρώπη κινδυνεύουν κυρίως οι πρεσβείες του Ισραήλ και ό,τι έχει να κάνει με Εβραίους, όπως οι συναγωγές. Οι Ιρανοί και οι φιλοϊρανοί δεν συνηθίζουν να χτυπούν τη Δύση, καθώς έχουν διαφορετική προσέγγιση. Ακόμα και να χτυπηθούν πρεσβείες του Ισραήλ ή εβραϊκές συναγωγές, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι από πίσω… κρύβεται το Ιράν. Πιθανόν θα πρόκειται για επιθέσεις από… μοναχικούς λύκους», προσθέτει ο επικεφαλής της Ομάδας Μέσης Ανατολής του Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων.
Οι «κερδισμένοι» και οι χαμένοι της επίθεσης στο Ισραήλ
Η κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή δεν εξυπηρετεί καμία χώρα, ωστόσο έστω και πρόσκαιρα το Ισραήλ εμφανίζεται «κερδισμένο», διότι δεν υπέστη σοβαρές υλικές ζημιές, αν και το οικονομικό κόστος από τη χρήση των αντιβαλλιστικών συστημάτων ήταν μεγάλο. «Δεν υπήρχαν σοβαρές καταστροφές σε στρατιωτικές υποδομές και σε πόλεις, καθώς επίσης ούτε νεκροί. Το Τελ Αβίβ βγαίνει κερδισμένο και επειδή απομακρύνεται ο διάλογος από τα όσα συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας, για τα οποία υπήρχε διεθνείς κατακραυγή από διάφορες χώρες, όπως η Γαλλία. Επιπλέον, εξασφαλίστηκε η υποστήριξη των ΗΠΑ, παρότι ο Μπάιντεν ξεκαθάρισε ότι δεν θέλει αντίποινα. Με τη συνεχή απειλή από το Ιράν, ο Νετανιάχου βγαίνει κερδισμένος, διότι μπορεί να πετύχει πιο εύκολα την εθνική συμφιλίωση. Από την άλλη, βέβαια, πληγώνεται η εικόνα του γιατί η χώρα του δέχτηκε επίθεση, αλλά αυτό πρακτικά είναι ένα πολύ μικρό πλήγμα», αναφέρει ο Γιώργος Μενεσιάν.
Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκεται και το Ιράν, που απάντησε με 300 drones και πυραύλους για την αιματηρή επίθεση στο προξενείο του στη Δαμασκό. «Το καθεστώς της χώρας πέτυχε την εκτόνωση της εσωτερικής οργής για το χτύπημα στη Συρία. Επιπλέον, δείχνει τόσο στο Ισραήλ, όσο και στις ΗΠΑ, ότι αν χρειαστεί θα κάνει επίθεση. Εκ των πραγμάτων, αυτό που λέει η Τεχεράνη είναι ότι δεν θα… κρύβεται πίσω από τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς και τους Χούθι, αλλά θα δώσει απαντήσεις. Το Ιράν είναι σε εγρήγορση και αυτό σίγουρα δεν αποτελεί νίκη, γιατί όλοι περιμένουν αντίποινα από το Ισραήλ», επισημαίνει ο διεθνολόγος και προσθέτει ότι «χαμένη είναι η Παλαιστίνη, επειδή έρχεται σε δεύτερη μοίρα, παρά τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Ασφαλώς, στους “χαμένους” είναι και η σταθερότητα στην περιοχή, καθώς η κατάσταση πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο».
Δείτε επίσης: Έλληνας κάτοικος Τελ Αβίβ στην Politic για την επίθεση του Ιράν: «Ο κόσμος πηγαίνει μαζικά στα σούπερ μάρκετ και αγοράζει τρόφιμα και νερά»
