Εκατοντάδες ερευνητές προερχόμενοι από εμπόλεμες ζώνες και χώρες όπου παραβιάζονται οι ακαδημαϊκές ελευθερίες βρίσκουν καταφύγιο κάθε χρόνο στην Ευρώπη, με τη βοήθεια ενός δικτύου πανεπιστημίων και επιστημονικών φορέων, που τους καθοδηγεί, τους συμβουλεύει, τους εκπαιδεύει και αναλαμβάνει να τους τοποθετήσει σε ασφαλές ακαδημαϊκό περιβάλλον, για να συνεχίσουν απρόσκοπτα το ερευνητικό έργο τους.
Το πρόγραμμα «InSPIREurope – Initiative to Support, Promote and Integrate Researchers at Risk in Europe», ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2019 και θα ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 2022. Χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Marie Skłodowska-Curie actions» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πλαίσιο του HORIZON 2020. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που συμμετέχει ως εταίρος από την Ελλάδα διοργάνωσε σήμερα ημερίδα, όπου παρουσιάστηκαν ο μέχρι τώρα απολογισμός των δράσεων και οι πρωτοβουλίες που θα προωθηθούν στη συνέχεια. Μάλιστα ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθ. Νίκος Παπαϊωάννου, ανοίγοντας τις εργασίες της ημερίδας, ανακοίνωσε πως το Αριστοτέλειο υποστηρίζοντας ενεργά και έμπρακτα τους σκοπούς του δικτύου, έλαβε την απόφαση να χρηματοδοτήσει υποτροφία για έναν ερευνητή «σε κίνδυνο», ο οποίος θα ενταχθεί στο ερευνητικό δυναμικό του Πανεπιστημίου. «Όταν ερευνητές βρίσκονται σε κίνδυνο και αποκλείονται από τη συμμετοχή τους στο παγκόσμιο ερευνητικό δίκτυο -λόγω διακρίσεων, διώξεων, βιαιοτήτων- δεν κινδυνεύουν μόνο η ζωή και η σταδιοδρομία τους. Η ποιότητα της έρευνας στο πολύ κοντινό μέλλον επίσης διακυβεύεται», ανέφερε ο κ. Παπαϊωάννου.
«Όπως είπε, ένας από τους διασημότερους πρόσφυγες επιστήμονες όλων των εποχών, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, μόνον άνθρωποι που είναι ελεύθεροι, δημιουργούν τις εφευρέσεις και τα πνευματικά έργα, τα οποία κάνουν αξιόλογη τη ζωή των σύγχρονων ανθρώπων», δήλωσε σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς, σημειώνοντας πως την τελευταία επταετία, στο πλαίσιο του Erasmus+ επιλέχθηκαν 4.300 προγράμματα συνολικού προϋπολογισμού 2,73 εκατ. ευρώ για την ενσωμάτωση των προσφύγων ερευνητών που έρχονται στην Ευρώπη, προσφέροντάς τους υποστήριξη για υψηλή εξειδίκευση, εντάσσοντάς τους στην αγορά εργασίας, παρέχοντας τους καθοδήγηση, συμβουλευτική και εκπαίδευση. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υλοποιεί πολλές πρωτοβουλίες υποστήριξης των ερευνητών και σπουδαστών σε κίνδυνο και προστατεύει το θεμελιώδες δικαίωμα της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Κινητοποιούμε τα προγράμματα Erasmus+ και Horizon2020, μέσω των δράσεων Marie Skłodowska-Curie, που υποστηρίζουν το InSPIREurope project, το οποίο μας φέρνει όλους μαζί σε έναν τρόπο ικανό να υποστηρίξει, να προωθήσει και να ενσωματώσει στην Ευρώπη ερευνητές που βρίσκονται σε κίνδυνο», είπε ο κ. Σχοινάς.
«Η ελευθερία και η αλληλεγγύη είναι βασικές αξίες και αρχές που η Ευρώπη υπερασπίζεται εντός της Ένωσης και σε όλον τον κόσμο. Η υπεράσπιση και υποστήριξη της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της επιστημονικής αλληλεγγύης βρίσκονται στην καρδιά της προώθησης του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής», επισήμανε ο αντιπρόεδροςτης Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρατηρώντας ότι «η τρέχουσα πανδημία υπογραμμίζει ίσως περισσότερο από ποτέ ότι η διεθνής επιστημονική συνεργασία και αλληλεγγύη είναι ζωτικής σημασίας για το κοινό μας μέλλον, για να αποκαταστήσουμε την ασφάλεια των δημόσιων συστημάτων υγείας παγκοσμίως θα πρέπει να γεφυρώσουμε τα ταλέντα πέρα από τα σύνορα και ακόμη πιο σημαντικό πέρα από την πολιτική».
«Θα ήθελα να δώσω έμφαση σε τρεις λέξεις που είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους: Έμπνευση, υποστήριξη, σταδιοδρομία», είπε στον χαιρετισμό του ο υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας- Θράκης), Θεόδωρος Καράογλου, μιλώντας για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές υπό διωγμό και το δίχτυ ασφαλείας που τους προσφέρει το ευρωπαϊκό δίκτυο.
«Οι διακρίσεις δεν αποτελούν μόνο μία αδιαμφισβήτητη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μα και σημαντικό εμπόδιο για την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα. Το InSPIREurope αποτελεί ένα πολύ σημαντικό πρότζεκτ που γεφυρώνει τα κενά μεταξύ των εθνικών και ευρωπαϊκών μηχανισμών και -πολύ σημαντικό- μεταξύ ακαδημαϊκών και μη φορέων για να βελτιώσει την υποστήριξη για τους ερευνητές σε κίνδυνο», είπε μέσω τηλεδιάσκεψης στον χαιρετισμό του ο Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας του Υπουργείου Εξωτερικών, Γρηγόρης Δημητριάδης.
Στην πρωτοβουλία InSPIREurope, εκτός από το ΑΠΘ, συμμετέχουν από την Ιρλανδία ο συντονιστής του προγράμματος το Maynooth University, που αποτελεί και έδρα του «Scholars at Risk Europe», από την Γερμανία το Alexander von Humboldt-Stiftung και το Scholz CTC GmbH, η Ευρωπαϊκή Ένωση Πανεπιστημίων, από την Πολωνία το Jagiellonian University, από τη Νορβηγία University of Oslo, από τη Σουηδία το University of Gothenburg, από τη Γαλλία το Collège de France και από την Ολλανδία το Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF. Συνεργάζονται, επίσης, η Ένωση EuroScience, τα τοπικά τμήματα «Scholars at Risk» της Νορβηγίας και της Ελβετίας, τα Πανεπιστήμια της Πάδοβα και του Τρέντο της Ιταλίας, καθώς και το διεθνές Δίκτυο «Scholars at Risk».
Τον απολογισμό της 20ετούς δράσης του «Scholars at Risk Europe» παρουσίασε η διευθύντριά του και συντονίστρια του «InSPIREurope», Σινέντ Ο Γκόρμαν. «Έχουμε δεχτεί πάνω από 5000 αιτήσεις για βοήθεια από ερευνητές και υποτρόφους σε περισσότερες από 120 χώρες κι έχουμε μεριμνήσει για πάνω από 1400 προσωρινές θέσεις σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλο το δίκτυο. Περίπου τα 2/3 αφορούσαν εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Ευρώπη», είπε η κ. Ο Γκόρμαν παρατηρώντας πως η κατάσταση κάθε ερευνητή που απευθύνεται στο δίκτυο είναι μοναδική, όπως και ο τύπος των απειλών που ο καθένας δέχεται, ενώ πολλοί από αυτούς φεύγοντας από τη χώρα τους και αναζητώντας ασφαλές καταφύγιο, έχουν απωλέσει τις εργασίες της έρευνάς τους. Σημείωσε ακόμη πως η πανδημία έχει επιβάλει επιπρόσθετες προκλήσεις, καθώς υπάρχουν επιπλέον αυστηρές οδηγίες και απαγορεύσεις, όμως «η ακαδημαϊκή ελευθερία απαιτεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται αυτό το πρόγραμμα ως ένα μεγάλο παγκόσμιο κίνημα, όπου εργαζόμαστε για να γεφυρώσουμε τα κενά».
Για τον τρόπο με τον οποίο τα ελληνικά Πανεπιστήμια προσπαθούν να διαμορφώσουν μία κουλτούρα που θα καλωσορίζει ερευνητές «σε κίνδυνο» μίλησε η Πρύτανις του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Χρυσή Βιτσιλάκη, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση της Λέσβου όπου «από την πρώτη μέρα της προσφυγικής κρίσης το πανεπιστήμιο συνδράμει τις προσπάθειες να βγαίνουν πρώτα οι πρόσφυγες με ασφάλεια στις ακτές», αλλά και στο πρόγραμμα Ένταξης Μεταναστών και Προσφύγων μέσω της Εκπαίδευσης Science4Refugees in the Aegean Archipelago (SCIREA), καθώς και τη δημιουργία του Παρατηρητηρίου Προσφυγικής και Μεταναστευτικής Κρίσης για την καταγραφή των δημογραφικών, οικονομικών, θεσμικών, πολιτικών, θρησκευτικών και πολιτισμικών διαστάσεων της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης τόσο ιστορικά όσο και σε καθημερινή βάση.
Την ημερίδα συντόνισε ο επιστημονικά υπεύθυνος για το ΑΠΘ του InSPIREurope, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης.
Σμαρώ Αβραμίδου
