Για μια ακόμη φορά ένας ψευδής και παραπλανητικός ισχυρισμός εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά στα κοινωνικά δίκτυα, με αφορμή μια ανακοίνωση προ ημερών εκ μέρους των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (CDC) των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με την παραπληροφόρηση, μόνο το 6% των ανακοινωθέντων θανάτων από Covid-19 στις ΗΠΑ οφείλονται αποκλειστικά στη νόσο αυτή, συνεπώς ο αριθμός των θυμάτων «φουσκώνεται» τεχνηέντως (μεταξύ άλλων, για να πληγεί ο πρόεδρος Τραμπ ενόψει εκλογών, λένε οι υποστηρικτές του).
Ανάλογοι ισχυρισμοί έχουν γίνει κατά καιρούς σε πολλές χώρες μέσω των κοινωνικών δικτύων, όμως βασίζονται σε μια -συχνά κακόπιστη- παραπλάνηση. Το CDC, στην τελευταία έκθεση του για τους θανάτους από κορονοϊό, όντως γνωστοποίησε ότι «για το 6% των θανάτων η Covid-19 ήταν η μόνη αιτία που αναφέρθηκε». Αυτό όμως σημαίνει απλώς ότι το 6% των θυμάτων της επιδημίας δεν είχαν υποκείμενα νοσήματα (καρδιοπάθεια, διαβήτη κ.α.), ούτε στην πορεία της νόσου εμφάνισαν κάποια σοβαρή επιπλοκή (π.χ. στα νεφρά ή σήψη). Οι άνθρωποι αυτοί συνήθως πεθαίνουν από σοβαρή πνευμονία που έχει προκαλέσει ο νέος κορονοϊός.
Στη μεγάλη πλειονότητα των θανατηφόρων περιστατικών, δηλαδή στο υπόλοιπο 94%, τα θύματα είτε είχαν υποκείμενα νοσήματα (συννοσηρότητα), είτε εμφάνισαν σοβαρές και τελικά θανατηφόρες επιπλοκές λόγω της λοίμωξης από τον κορονοϊό (ο οποίος είναι ο βασικός ένοχος). Οι άνθρωποι αυτοί θα είχαν ζήσει περισσότερο, αν δεν είχαν την ατυχία να αρρωστήσουν με Covid-19, η οποία είναι συνεπώς η πραγματική αιτία θανάτου τους, αλλά συνυπάρχει με τα άλλα προβλήματα υγείας, γι’ αυτό δεν αναφέρεται ως μοναδική αιτία θανάτου.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει π.χ. στην περίπτωση του ιού HIV και του AIDS. Περισσότεροι από 32 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει παγκοσμίως μέχρι σήμερα, αλλά συνήθως η ίδια η νόσος δεν είναι η άμεση αιτία θανάτου. Ο ιός HIV δεν σκοτώνει άμεσα τον άνθρωπο αλλά εξουδετερώνει το ανοσοποιητικό σύστημα του, με συνέπεια ο ασθενής να πεθαίνει τελικά από κάποια άλλη αιτία, π.χ. κάποια λοίμωξη ή καρκίνο. Το ιατρικό πιστοποιητικό θανάτου μπορεί να αναφέρει ως άμεση αιτία θανάτου τον καρκίνο, τον οποίο όμως ο ασθενής θα είχε αποφύγει, αν δεν είχε προηγουμένως μολυνθεί από τον ιό HIV, ο οποίος πρέπει να θεωρηθεί ο πραγματικός «θύτης».
Αναφορικά με τον κορονοϊό, η πραγματικότητα είναι ότι οι άνθρωποι με άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις, συνήθως ηλικιωμένοι, κινδυνεύουν πολύ περισσότερο να αρρωστήσουν σοβαρότερα ή και να πεθάνουν, αν μολυνθούν από τον κορονοϊό SARS-CoV-2.
Οι δυσκολίες των στατιστικών
Για να γίνει αντιληπτή η εγγενής δυσκολία στη στατιστική ταξινόμηση, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, όπως αναφέρει το “Nature” σε σχετική ανάλυση του, ότι οποιονδήποτε χειμώνα μερικοί θάνατοι που προκαλούνται από τους ιούς της γρίπης, καταγράφονται στα ιατρικά πιστοποιητικά ως θάνατοι από πνευμονία, πράγμα που οδηγεί σε υποεκτίμηση του αριθμού των πραγματικών θανάτων από γρίπη.
Τους στατιστικολόγους και δημογράφους που θέλουν ακριβείς αριθμούς θνησιμότητας, ιδίως εν μέσω μιας επιδημίας, μπερδεύουν διάφοροι παράγοντες. Για παράδειγμα, αν τους τελευταίους μήνες κάποιος πέθανε επειδή καθυστέρησε να κάνει τη θεραπεία του για άλλο νόσημα, είτε από δική του επιλογή (π.χ. φόβο να πάει στο νοσοκομείο) ή από αδυναμία του συστήματος υγείας να ανταποκριθεί λόγω Covid-19, αυτός ο θάνατος πρέπει τελικά να θεωρηθεί ότι οφείλεται στον κορονοϊό; Αβεβαιότητες αυτού του είδους μπορούν να καταστήσουν τις στατιστικές πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης, κάτι που συμβαίνει κατά κόρο στις ΗΠΑ λόγω και της προεκλογικής περιόδου.
Καθώς περνάει ο χρόνος, το πιθανότερο είναι ότι οι θάνατοι από Covid-19 θα ομαδοποιηθούν σε τρεις διακριτές κατηγορίες:
– Οι άμεσοι θάνατοι με καταγεγραμμένη αιτιολογία την Covid-19.
– Οι άμεσοι αλλά μη καταμετρημένοι στις στατιστικές θάνατοι, όπου ο κορονοϊός ευθύνεται μεν για το θάνατο, αλλά επισήμως αναφέρεται άλλη αιτία θανάτου, π.χ. επειδή ο ασθενής είχε μεν συμπτώματα Covid-19, αλλά ποτέ δεν έγινε και τυπικά η διάγνωση με μοριακό τεστ.
– Οι έμμεσοι θάνατοι που συνέβησαν επειδή η πανδημία προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στα συστήματα υγείας και στις προσωπικές ζωές των ανθρώπων, οι οποίοι π.χ. δεν έκαναν πια τακτικά τσεκ-απ, ούτε έπαιρναν κανονικά τα φάρμακα τους.
Ακόμη και στην πρώτη κατηγορία, σύμφωνα με την υπολογιστική επιδημιολόγο Μαϊμούνα Ματζούμντερ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, όταν υπάρχει στους ανθρώπους με συννοσηρότητα από υποκείμενα νοσήματα και λοίμωξη Covid-19, δημιουργείται ορισμένες φορές μια δυσκολία στο πώς θα καταγραφεί επισήμως η αιτία θανάτου στο ιατρικό πιστοποιητικό.
Από την άλλη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, το τακτικό πλύσιμο των χεριών, η χρήση μάσκας και η αποφυγή στενών επαφών μπορεί να μειώνει τους θανάτους από άλλες λοιμώξεις (π.χ. γρίπη) πλην του κορονοϊού. Τελικά, οι ειδικοί ίσως ποτέ να μη μάθουν με την επιθυμητή ακρίβεια τον πραγματικό αριθμό των συνολικών θυμάτων της πανδημίας. Αφού βέβαια πρώτα συμφωνήσουν, ποιοι θάνατοι (κυρίως έμμεσοι) θα πρέπει να θεωρηθούν ότι «ανήκουν» στην Covid-19.
Όπως δήλωσε ο δημογράφος ‘Αντριου Νόιμερ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Ιρβάιν, «αναδρομικά κατανοούμε τη θνησιμότητα καλύτερα. Ξαφνικά όμως όλοι θέλουν σήμερα να γνωρίζουν τους ακριβείς θανάτους σε πραγματικό χρόνο». Αλλά και ο αναδρομικός υπολογισμός δεν θα είναι εύκολος. Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι σήμερα εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα και διαφωνία για το πόσα εκατομμύρια σκότωσε η «ισπανική» γρίπη του 1918-19.
