Μέσα στην συνωμοσιολογική λάσπη που απλώνεται μαζί με την επιδημία Covid-19, το ανησυχητικό νεφέλωμα θεωριών συνωμοσίας QAnon, γεννημένο μέσα σε φιλοΤραμπικά κυκλώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2017, κάνει την διαδρομή της αργά και ύπουλα προς την Ευρώπη, εκμεταλλευόμενο τους φόβους που δημιούργησε η υγειονομική κρίση.
Το φαινόμενο, πολύ γνωστό στις Ηνωμένες Πολιτείες, παραμένει ακόμη περιθωριακό στην Ευρώπη, αλλά τους τελευταίους μήνες έχει εξασφαλίσει υπερβάλλουσα προβολή. Οι θεωρίες συνωμοσίας του νεφελώματος έχουν διεισδύσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που αποτελούν τα σημεία επώασής της, όμως τα συνθήματά του ακούσθηκαν και κατά την διάρκεια των πρόσφατων διαδηλώσεων κατά των υγειονομικών μέτρων στην Γερμανία, το Λονδίνο, το Παρίσι.
«Οι θεωρίες συνωμοσίας QAnon εξαπλώνονται στην Ευρώπη», όπου η πανδημία «χρησίμευσε ως καταλύτης», διαπίστωνε στα τέλη του Ιουλίου έκθεση του Newsguard, οργανισμού ανάλυσης των ενημερωτικών site.
«Η περίοδος αβεβαιότητας, το κλίμα άγχους, αποτελούν γόνιμο έδαφος», δηλώνει γαλλική κυβερνητική πηγή, κάνοντας λόγο για μία «ακραία και ιδεολογικού χαρακτήρα παρεκτροπή».
Η θεωρία QAnon –το όνομα προέρχεται από τον Q, έναν μυστηριώδη δημόσιο λειτουργό που υποτίθεται ότι αγωνίζεται για την ματαίωση της συνωμοσίας– καταγγέλλει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κατευθύνονται από σκοτεινές δυνάμεις, οι οποίες είναι αναμεμειγμένες σε διεθνή παιδοφιλικά δίκτυα και επιδιώκουν την σύσταση μίας «νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων». Μόνον ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ — ο οποίος άλλωστε ποτέ δεν απέρριψε το νεφέλωμα QAnon, θα μπορούσε να νικήσει αυτήν την συνωμοσία!
«Πολύ αμερικανοκεντρική αρχικά, η θεωρία αυτή προσαρμόζεται πολύ εύκολα στις τοπικές θεματικές», εξηγεί η Chine Labbé, διευθύντρια του ευρωπαϊκού τμήματος του Newsguard.
Ιστοσελίδες του QAnon στην Ευρώπη εμφανίσθηκαν στο τέλος του 2019 και στις αρχές του 2020, αλλά η επισκεψιμότητά τους εκτοξεύθηκε με την πανδημία Covid-19 και το lockdown, επισημαίνει.
Το Newsguard, το οποίο μελέτησε sites, σελίδες και λογαριασμούς QAnon στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Γερμανία, την Γαλλία και την Ιταλία, είχε καταγράψει τα τέλη του Ιουλίου περί τους 450.000 followers ή μέλη.
«Ομως, η επισκεψιμότητα αυτών συνεχίζει να αυξάνεται κατά γεωμετρική πρόοδο, με πολύ μεγάλη ταχύτητα», προειδοποιεί η Chine Labbé, αναφέροντας για παράδειγμα ένα γαλλόφωνο κανάλι του Youtube, τους DeQodeurs, που δημιουργήθηκε τον Απρίλιο και πέρασε από τους 21.500 συνδρομητές στις 31 Ιουλίου και 68.500 στις αρχές του Σεπτεμβρίου.
Περιορισμένη αρχικά σε εμπιστευτικά site ή υπό περιορισμό μετά την απαγόρευση χιλιάδων λογαριασμών από τα Facebook και Twitter, η θεωρία QAnon εξαπλώνεται σε λαϊκά sites παραπληροφόρησης στην Ευρώπη και σε τοπικές ομάδες.
Προσαρμόζεται στις πολιτικές πραγματικότητες, όπως στην Γαλλία και την Γερμανία, όπου ο Εμανουέλ Μακρόν και η Αγγελα Μέρκελ εμφανίζονται ως «πιόνια» του «βαθέος κράτους».
Αυτή η ευκολία προσαρμογής του επιτρέπει να αυξάνει την προβολή του. «Το QAnon είναι σφουγγάρι θεωριών συνωμοσίας. Ολα χωρούν. Από τις αντισημιτικές θεωρίες μέχρι το 5G και τις μάσκες, περνώντας από την επιστημονική φαντασία… το φάσμα απορρόφησης είναι τεράστιο» και οι διαφορετικές θεωρίες συνωμοσίας τροφοδοτούν ή μία την άλλη, σύμφωνα με τον Tristan Mendes France, που διδάσκει ψηφιακές κουλτούρες στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.
«Αλλά το ισχυρό σημείο αυτού του φανταστικού κατασκευάσματος είναι ότι βασίζεται στην εγκληματικότητα κατά των παιδιών. Αν θέσετε σε αμφισβήτηση τον αγώνα τους, υποστηρίζετε την παιδοφιλία», λέει.
«Αντί να ασχολείσθε με όσους εναντιώνονται στις μάσκες, ασχοληθείτε με τα δίκτυα της παιδοφιλίας, με τους παιδόφιλους γιατρούς», απάντησε, για παράδειγμα, στους δημοσιογράφους μία γαλλίδα γιατρός στην σελίδα της στο Facebook.
Ορισμένες «προσωπικότητες» στην Ευρώπη διαφήμισαν θέσεις του QAnon, όπως ο γερμανός τραγουδιστής Xavier Naidoo ή ο Attila Hildmann, ένας vegan μάγειρας που συμμετείχε στις διαδηλώσεις κατά της μάσκας στο Βερολίνο στις αρχές του Σεπτεμβρίου.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο τραγουδιστής Robbie Williams υιοθετούσε τον Ιούνιο την θεωρία Pizzagate, πρόδρομο του QAnon, σύμφωνα με την οποία, μία πιτσαρία στην Ουάσινγκτον χρησιμεύει ως κρησφύγετο μίας ελίτ παιδόφιλων Δημοκρατικών…
Ανησυχίες
Οι γέφυρες με την άκρα δεξιά ανησυχούν τους ειδικούς. Αυτό είναι πραγματικότητα στην Γερμανία, όπου η θεωρία κερδίζει έδαφος μεταξύ των εξτρεμιστών που είναι αντίθετοι με την υποδοχή μεταναστών και των οπαδών της θεωρίας της Μεγάλης Αντικατάστασης, διαπιστώνει ο ερευνητής Miro Dittrich.
«Η σχέση ανάμεσα στην συνωμοσιολιογική και την ακροδεξιά σκηνή είναι δυστυχώς εύλογη, διότι μοιράζονται σειρά θεωριών», λέει.
Στην Γαλλία, για παράδειγμα, η θεωρία QAnon διαδόθηκε μέσω του καναλιού ενός ακροδεξιού συνωμοσιολόγου του Κεμπέκ, του Alexis Cossette.
Στις ΗΠΑ, το νεφέλωμα QAnon θεωρείται από το FBI εν δυνάμει τρομοκρατική απειλή και στην Ευρώπη ως φαινόμενο που πρέπει να τελεί υπό επιτήρηση, λέει ο ερευνητής που ανησυχεί για την ζέση και τις ακραίες θέσεις ορισμένων.
«Υπάρχουν ασθενείς, αλλά ανησυχητικές ενδείξεις», λέει ο Andrea Palladino δημοσιογράφος του ιταλικού Espresso που ερευνά λογαριασμούς που συνδέονται με το QAnon στην Ιταλία και υποδεικνύει ορισμένα «ιδιαίτερα ανησυχητικά» post που κάνουν λόγο για την ανάγκη οπλισμού.
Ωστόσο, τονίζει η Chine Labbé, «μεταξύ των οπαδών της θεωρίας QAnon υπάρχουν όλα τα είδη και υπάρχουν επίσης άνθρωποι που υιοθετούν τις θεωρίες χωρίς κακή πρόθεση, που θέτουν ερωτήματα, ορισμένες φορές εύλογα, για την επιδημία».
«Υπάρχουν εκείνοι που αφήνονται τελείως στο παραλήρημα, εκείνοι που καβαλάν το κύμα και, χωρίς αμφιβολία, εκείνοι που έχουν πολιτική ατζέντα, ακόμη και αν είναι δύσκολο να τους ξεχωρίσεις. Το φαινόμενο μπορεί να εξαφανισθεί, μπορεί και όχι. Το δραματικό θα ήταν η εκμετάλλευση αυτού του είδους του ρεύματος από πολιτικά κόμματα», προειδοποιεί η γαλλική κυβερνητική πηγή.
