Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί όλος ο πλανήτης τα όσα διαδραματίζονται στη Λωρίδα της Γάζας, με τις αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα στη Χαμάς και τον στρατό του Ισραήλ να έχουν σκορπίσει τον θάνατο σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Φακής
Πρόκειται για μία περιοχή που ουσιαστικά εδώ και πολλά χρόνια βρίσκεται σε διαρκή ένταση, με την αρχή να γίνεται προ αρκετών δεκαετιών, ωστόσο η τελευταία 20ετία περιλαμβάνει πολλές ένοπλες συγκρούσεις. Σίγουρα το Μεσανατολικό είναι ένα από τα γνωστότερα ζητήματα στον πλανήτη, ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν όλες οι αιτίες που έχουν έχουν οδηγήσει στον πόλεμο. Στην Politic μιλά ο διεθνολόγος και επικεφαλής της ομάδας Μέσης Ανατολής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ), Γιώργος Μενεσιάν, αναλύοντας όλα τα δεδομένα σχετικά τα όσα συμβαίνουν στο Ισραήλ, την Παλαιστίνη και τις γύρω περιοχές.
«Η μεγάλη ένταση ξεκινά την περίοδο 2006-2007, όταν η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές στην Παλαιστίνη, εγκαθιστώντας στην συνέχεια ένα απολυταρχικό καθεστώς στην Λωρίδα της Γάζας. Εκείνο τον χρόνο σημειώθηκαν εμφύλιες συγκρούσεις με τη Φατάχ, την οργάνωση που έχει τα πρωτεία στις παλαιστινιακές οργανώσεις. Στον εμφύλιο επικράτησε η Χαμάς, που πήρε τον πλήρη έλεγχο της Γάζας, εκδιώκοντας ή σφαγιάζοντας τα μέλη της Φατάχ. Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημανθεί ότι μέχρι το 2005 η Γάζα ήταν υπό την κατοχή του Ισραήλ, με την κυβέρνηση -τότε- να αποσύρει τα στρατεύματα σε ένδειξη καλής θέλησης, ενώ έφυγαν και οι 8.000 Εβραίοι έποικοι που έως τότε έμεναν στη Γάζα», εξηγεί αρχικά ο Γιώργος Μενεσιάν.
Το μέτωπο στη Λωρίδα της Γάζας άρχισε να… ανοίγει το 2006, με το 2009, το 2012, το 2014, το 2018 και το 2021 να ξεσπούν αιματηρές ένοπλες συγκρούσεις, χωρίς να υπάρχουν σε χερσαίο επίπεδο μεγάλες επιχειρήσεις. Η Χαμάς εκτόξευε ρουκέτες, την ώρα που οι Ισραηλινοί βομβάρδιζαν την περιοχή, η οποία προηγουμένως είχε αποκλειστεί από το Ισραήλ. Ο αποκλεισμός της Γάζας είχε οδηγήσει σε δύσκολη ανθρωπιστική κατάσταση, έφερε διάφορους περιορισμούς στη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, αλλά και στην είσοδο τροφίμων και φαρμάκων. Παράλληλα, δεν επιτρεπόταν κατά καιρούς η μεταφορά τσιμέντου και άλλων κατασκευαστικών υλικών, ώστε να μην είναι δυνατό το χτίσιμο νέων κτιρίων, στη θέση εκείνων που κατέρρευσαν κατά τη διάρκεια των εκάστοτε βομβαρδισμών.
Είναι γεγονός ότι διαχρονικά οι αριθμοί αποτυπώνουν το πόσο αιματηροί είναι οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, με τους νεκρούς αμάχους και μαχητές να είναι χιλιάδες και από τις δύο πλευρές. Πολλοί θεωρούν ότι η κατάσταση τα τελευταία δύο χρόνια ήταν κατά βάση ήρεμη, κάτι με το οποίο διαφωνεί ο κ. Μενεσιάν: «Στη Γάζα πέρυσι υπήρξε μια μικρή σύγκρουση, ανάμεσα στο Ισραήλ και την οργάνωση Ισλαμική Τζιχάντ, η οποία έχει την υποστήριξη του Ιράν. Στη Δυτική Όχθη σημειώνονταν μεγάλες συγκρούσεις, με πολλές εξ αυτών να ξεκινούν από αυθαίρετες συμπεριφορές παράνομων εποίκων του Ισραήλ. Από τη στιγμή που στη χώρα επικράτησε η Δεξιά και η Ακροδεξιά, οι εποικισμοί αυξήθηκαν, κάτι που επίσης έφερε και περισσότερες αυθαιρεσίες. Επιπλέον, στη Δυτική Όχθη υπάρχει τρομοκρατική δραστηριότητα μεμονωμένων Παλαιστινίων, με αποτέλεσμα να σημειώνονται συγκρούσεις με την αστυνομία και της δυνάμεις του Ισραήλ. Γενικότερα, στη Δυτική Όχθη οι Παλαιστίνιοι είχαν φτάσει σε σημείο να μην απολαμβάνουν δικαιώματα».
Το Αλ – Ακσά και η δημιουργία οργανώσεων στη Δυτική Όχθη
Αντίστοιχη ήταν η κατάσταση στο ισλαμικό τέμενος Αλ – Ακσά, εκεί όπου έμπαιναν ισραηλινές αστυνομικές δυνάμεις, προκαλώντας σειρά αιματηρών συγκρούσεων με τους Παλαιστίνιους, με απολογισμό πολλούς τραυματίες κάθε φορά. Επιπλέον, στη Δυτική Όχθη, κατά κύριο λόγο στο βόρειο τμήμα της, εμφανίστηκαν νέες παλαιστινιακές οργανώσεις, κάποιες εκ των οποίων ελέγχονταν από τη Χαμάς, ενώ άλλες ήταν ανεξάρτητες.
Είναι σημαντικό να ξεκαθαριστεί ότι στη Γάζα η Χαμάς είναι η απόλυτη κυρίαρχος της περιοχής, ενώ στη Δυτική Όχθη επικρατεί η Παλαιστινιακή Αρχή η οποία ωστόσο δεν ελέγχει όλες τις οργανώσεις που δραστηριοποιούνται εκεί. Το περασμένο καλοκαίρι στην πόλη Τζενίν έγινε επιδρομή από δυνάμεις του Ισραήλ, με αποτέλεσμα να καταστραφεί μερικώς ο προσφυγικός καταυλισμός, όπου έβρισκαν καταφύγιο μαχητές και τρομοκράτες. Μάλιστα, στην Τζενίν υπήρξαν επιχειρήσεις και την Τετάρτη (11/10). «Υπάρχουν Ισραηλινοί έποικοι με ακραίες αντιλήψεις στη Δυτική Όχθη και την ονειρεύονται χωρίς Παλαιστινίους. Αυτοί δεν ελέγχονται απόλυτα από την τωρινή κυβέρνηση της χώρας, αλλά έχουν επαφές με τα ακροδεξιά κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση Νετανιάχου», υπογραμμίζει ο Γιώργος Μενεσιάν.
Το χρονικό της επίθεσης της Χαμάς που αιφνιδίασε το Ισραήλ
«Σίγουρα μία τέτοια επίθεση δεν σχεδιάστηκε μέσα σε λίγες ημέρες. Μπορεί να χρειάστηκε ακόμα και ένας χρόνος, ίσως και παραπάνω. Η Χαμάς προχώρησε στην επίθεση λόγω της κατάστασης στην οποία είχαν περιέλθει οι Παλαιστίνιοι, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν αυτός ο βασικός λόγος. Πρακτικά η Χαμάς ήθελε να αιφνιδιάσει και να εκθέσει το Ισραήλ, να σταματήσει τις διαπραγματεύσεις της χώρας με τη Σαουδική Αραβία, αλλά και να δείξει σε όλους ότι αποτελεί τον κύριο εκφραστή του παλαιστινιακού αγώνα. Παράλληλα, η Χαμάς ήθελε να αναδείξει ότι η Φατάχ και η Παλαιστινιακή Αρχή βρίσκονται σε αδράνεια, είναι αναξιόπιστοι και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση», τονίζει ο κ. Μενεσιάν και προσθέτει πως «η Χαμάς θέλει να δείξει ότι η λύση θα έρθει μέσω της επανάστασης, καθώς η ίδια είναι μεν κίνημα, αλλά και τρομοκρατική οργάνωση».
Επιπρόσθετα, ο διεθνολόγος σημειώνει ότι το Ιράν και το Κατάρ βοηθούν τη Χαμάς, ενώ αντίστοιχες ενέργειες κάνει και η Χεσμπολάχ από τον Λίβανο. Άλλωστε, κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας πληροφορίες που αναφέρουν ότι στη Γάζα φτάνουν όπλα με ποικίλους τρόπους, όπως λαγούμια, υποβρύχια κτλ.
Η άμυνα του Ισραήλ και οι λόγοι που οδήγησαν σε κατάληψη εδαφών από τη Χαμάς
Η Χεσμπολάχ είναι γνωστό ότι έχει πολύ καλές σχέσεις με το Ιράν, από το οποίο έχει λάβει τεχνογνωσία για την παραγωγή όπλων. Με την επίθεση της Χαμάς το περασμένο Σάββατο (7/10) ήταν εμφανές ότι το πολυδιαφημισμένο σύστημα αεράμυνας «Iron Dome» δεν ήταν ικανό να σταματήσει τόσο μεγάλο αριθμό ρουκετών, με την παλαιστινιακή οργάνωση να προχωρά σε καταλήψεις εδαφών του Ισραήλ (στρατιωτικές βάσεις, αστυνομικά τμήματα, οικισμούς κτλ), το οποίο αιφνιδιάστηκε από την επίθεση.
Η πηγή των προβλημάτων που ήρθαν στην επιφάνεια εντός του Ισραήλ είναι η ρήξη που έχει επέλθει μεταξύ της κυβέρνησης και του IDF (Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις), κάτι που προέκυψε εξαιτίας των κακών σχέσεων με τα ακροδεξιά κόμματα. «Η Μοσάντ είχε προβλήματα με την κυβέρνηση, καθώς γενικότερα οι στρατιωτικές δυνάμεις δεν έκρυψαν την αντίθεσή τους με τις δικαστικές μεταρρυθμίσεις του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Το τελευταίο διάστημα η ένταση είχε μεταφερθεί στη Δυτική Όχθη, με τους Ισραηλινούς να υποτιμούν τη Χαμάς στη Γάζα. Συνεπώς, το Ισραήλ περίμενε ότι η γενικευμένη σύρραξη θα σημειωθεί είτε στη Δυτική Όχθη, είτε στα σύνορα με τον Λίβανο, από μία ενδεχόμενη επίθεση της Χεσμπολάχ», επισημαίνει ο επικεφαλής της ομάδας Μέσης Ανατολής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Υπαρκτός ο κίνδυνος να γενικευτεί η σύρραξη στη Μέση Ανατολή
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών έχουν φέρει μεγάλη ανησυχία σχεδόν σε όλο τον πλανήτη, αφού ελλοχεύει ο κίνδυνος οι συγκρούσεις να κλιμακωθούν και να οδηγηθεί η Μέση Ανατολή σε πόλεμο. «Ο κίνδυνος να γενικευτεί η σύρραξη είναι τεράστιος. Αν γίνει χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα, αυτό θα δώσει την αφορμή στη Χεσμπολάχ και στις φιλοϊρανικές οργανώσεις στη Συρία να “κηρύξουν τον πόλεμο” στο Εβραϊκό κράτος, ενώ το Ιράν πιθανότατα δεν θα εμπλακεί άμεσα. Πολλές επιχειρήσεις σε Συρία και Λίβανο γίνονται incognito και είναι γεγονός ότι ακόμα και η παρουσία του Ναυτικού των ΗΠΑ στην περιοχή, δύσκολα θα σταθεί ικανή να περιορίσει τη δράση των οργανώσεων. Σημειώνεται ότι μια γενικευμένη ένταση θα επιφέρει μεγάλο πλήγμα στο Ισραήλ, διότι η Χεσμπολάχ διαθέτει πάνω από 150.000 πυραύλους, οι οποίοι αν εκτοξευτούν θα καταστρέψουν τις υποδομές σε πόλεις, λιμάνια και αεροδρόμια. Ασφαλώς, αυτό θα είναι καταστροφικό και για τον Λίβανο, αλλά και για τη Μέση Ανατολή γενικότερα. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να εμπλακούν οργανώσεις από τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη, ενώ θα επηρεαστούν σε σημαντικό βαθμό η Αίγυπτος και η Ιορδανία», εξηγεί ο Γιώργος Μενεσιάν.
Πέραν όλων των παραπάνω, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η στάση που θα κρατήσουν οι ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. Σε περίπτωση που η Δύση επιφέρει πλήγματα, η Τεχεράνη θα αντιδράσει και τότε θα υπάρξει ακόμα μεγαλύτερο ντόμινο στη Μέση Ανατολή.
Εξάλλου, πολλά θα εξαρτηθούν από το αν το Ισραήλ θα προχωρήσει σε χερσαία επιχείρηση στη Γάζα. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε θα χιλιάδες άνθρωποι, μεταξύ αυτών πάρα πολλοί άμαχοι, θα σκοτωθούν και η ένταση θα κλιμακωθεί ακόμα πιο πολύ. Μια τέτοια κίνηση, ενδεχομένως θα δώσει και την… αφορμή στη Χεσμπολάχ προκειμένου να εκτοξεύσει πυραύλους προς το Ισραήλ, ενώ πιθανότατα και οι Παλαιστίνιοι στη Δυτική Όχθη θα αντιδράσουν. «Ασφαλείς προβλέψεις σε ένοπλες συγκρούσεις δεν μπορούν να γίνουν. Ο κίνδυνος κλιμάκωσης της έντασης είναι πολύ πιθανός και αυτό θα επιμηκύνει τη διάρκεια του πολέμου», ξεκαθαρίζει ο Γιώργος Μενεσιάν.
Ο ρόλος που επιχειρεί να διαδραματίσει η Τουρκία
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για άλλη μια φορά επιχειρεί να έχει τον ρόλο του διαμεσολαβητή, ακολουθώντας ίδια τακτική με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Επί σειρά ετών η Τουρκία χρηματοδοτούσε τη Χαμάς, ενώ τα μέλη της οργάνωσης εκπαιδεύονταν σε περιοχές της χώρας, όπου είχαν σπεύσει ακόμα και ηγετικά στελέχη. Σταδιακά η Άγκυρα άλλαξε τη στάση της απέναντι στο Ισραήλ και επιχείρησε να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Τελ Αβίβ.
Στην τρέχουσα εμπόλεμη κατάσταση η Τουρκία αρχικά φάνηκε να είναι ουδέτερη, κρατώντας ίσες αποστάσεις. Ακολούθως, ο Ερντογάν άρχισε να κατηγορεί τις ΗΠΑ και το Ισραήλ για όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες, στρέφοντας τα βέλη του προς τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. Επισήμως η Άγκυρα δεν στηρίζει ανοιχτά τη Χαμάς και ουσιαστικά ζητά να ηρεμήσει η κατάσταση, με τον Τούρκο πρόεδρο να αποζητά την… αναβάθμισή του στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ο ίδιος επιχειρεί να δείξει ότι ενδιαφέρεται για την ειρήνη και την ευημερία, με τις δηλώσεις του εναντίον του Ισραήλ να έχουν εξήγηση, καθώς χιλιάδες Τούρκοι βγήκαν στους δρόμους διαδηλώνοντας υπέρ της Χαμάς.
Η στάση των μεγάλων δυνάμεων στη νέα κρίση της Μέσης Ανατολής
Η σχέση του Ισραήλ με τις ΗΠΑ είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες, με τον Άντονι Μπλίνκεν να επισκέπτεται τη χώρα, συζητώντας διά ζώσης με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, ενώ το αμερικανικό ναυτικό είναι ήδη στην περιοχή. Από εκεί και πέρα, η Κίνα τηρεί ουδέτερη στάση σε έναν ακόμα πόλεμο. Την ίδια ώρα, η Ρωσία δεν φαίνεται να βρίσκεται πίσω από αυτό, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Γιώργου Μενεσιάν: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, αλλά δεν σημαίνει πως η Μόσχα είναι πίσω από τη σύρραξη των τελευταίων ημερών. Ρωσία και Ισραήλ είχαν μια ειδική σχέση, κάτι που αποτυπώθηκε με την εισβολή στην Ουκρανία, όπου το Τελ Αβίβ δεν βοήθησε στρατιωτικά την Ουκρανία, όσο οι υπόλοιπες χώρες της Δύσης.
Η Μόσχα δεν θέλει να επηρεαστεί η παρουσία της στη Συρία και την ανατολική Μεσόγειο, ωστόσο μάλλον φαίνεται να ακουμπά περισσότερο στο Ιράν, παρά στο Ισραήλ. Από εκεί και πέρα, όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες υποστηρίζουν το Ισραήλ. Η Χαμάς έκανε βάρβαρες επιθέσεις και ειδεχθή εγκλήματα, αλλά η ισοπέδωση της Γάζας δημιουργεί πολύ σοβαρά προβλήματα και αυτό πρέπει να το λάβουμε υπόψιν. Πρέπει η Δύση να πιέσει το Ισραήλ να μην βλέπει την επιχείρηση ως εκδίκηση».
Οι επιπτώσεις που θα προκαλέσει σε Ελλάδα και Κύπρο ο πόλεμος στο Ισραήλ
Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, που συνεχίζεται 1,5 χρόνο μετά, οι αιματηρές συγκρούσεις στο Ισραήλ έχουν φέρει αντιμέτωπη την Ευρώπη με μία νέα κρίση. Όπως έχει δείξει η πρόσφατη ιστορία, οι τιμές της ενέργειας επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό.
Ο πόλεμος στο Ισραήλ αποτελεί ακόμα μία εστία αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, με την Ελλάδα να επηρεάζεται είτε άμεσα, είτε έμμεσα. Τη δεκαετία του 2010 η χώρα ήταν πέρασμα για τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, οι οποίοι έφταναν στην Ευρώπη και προχωρούσαν σε τρομοκρατικές επιθέσεις. «Ποιος μας λέει ότι κάτι τέτοιο δεν θα επαναληφθεί τώρα από τη Χαμάς και την Ισλαμική Τζιχάντ; Συνήθως η Ελλάδα δεν κινδυνεύει, γιατί δεν έχει τη θέση της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το προσφυγικό θα είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για όλη την Ευρώπη, με την Αίγυπτο να μην ανοίγει τα σύνορά της γιατί φοβάται ότι θα μπουν μαχητές της Χαμάς που είναι εχθρός του κράτους. Ο κίνδυνος δεν είναι άμεσος, αλλά μεσοπρόθεσμος», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Μενεσιάν.
Ασφαλώς, προβληματικό είναι για την Ελλάδα και την Κύπρο το ότι το Ισραήλ βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, καθώς αποτελεί έναν τους στενότερους εταίρους της Αθήνας και της Λευκωσίας, με τις εκάστοτε συμφωνίες να περνούν σε δεύτερη μοίρα. Επιπλέον, ο ρόλος διαμεσολαβητή που επιχειρεί να διαδραματίσει η Τουρκία, θα φέρει νέα δεδομένα στις τακτικές που θα ακολουθήσει η Άγκυρα στην ευρύτερη περιοχή.
Δείτε επίσης: Πτώματα μαχητών της Χαμάς καλύφθηκαν με σημαίες του ISIS
