Υπήρξε από τα μεγαλύτερα είδωλα του αμερικανικού κινηματογράφου. Έπαιξε μόλις σε τρεις ταινίες, ενώ γυρίστηκαν πάνω από 15 φιλμ για τη ζωή του και τον πρόωρο χαμό του. Απ’ τις τρεις ταινίες μπόρεσε να παρακολουθήσει μόλις τη μία, ενώ ήταν ο πρώτος ηθοποιός που μπήκε στις υποψηφιότητες για Όσκαρ ερμηνείας μετά θάνατον! Φυσικά πρόκειται για τον Τζέιμς Ντιν, τον ηθοποιό που στο πρόσωπό του εκατομμύρια νέοι, ειδικά στην Αμερική, βρήκαν τον “Επαναστάτη Χωρίς Αιτία”, τον νέο που θα έφερνε στο προσκήνιο το χάσμα των γενεών, το ανυπότακτο πνεύμα απέναντι στη καθεστηκυία τάξη.
Ο πρόωρος τραγικός θάνατός του, θα μεγεθύνει το είδωλό του σε διαστάσεις που σήμερα είναι δύσκολο να εξηγηθούν. Θα καταστεί λαϊκό πολιτιστικό είδωλο, για να εξελιχθεί με τα χρόνια σε ένα γιγαντιαίο εμπορικό ποπ σήμα, ένας ακόμη κρίκος στην αλυσίδα του υπερθεάματος και του Χόλιγουντ.
Από την Ιντιάνα, στον πάστορα και στη “Μέθοδο”
Ο Τζέιμς Ντιν γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1931 στο Φέρμουντ της Ιντιάνα και τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολα, αφού ο πατέρας του παράτησε αυτόν και την μητέρα του πολύ γρήγορα ενώ και η μητέρα του πέθανε όταν ο Ντιν ήταν μόλις οχτώ ετών. Πολύ γρήγορα θα νιώσει τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και με τη βοήθεια ενός Μεθοδιστή πάστορα, που θα τον κάνει να αγαπήσει το θέατρο, θα βρεθεί στη Νέα Υόρκη και στο περίφημο Actors Studio να παίρνει μαθήματα υποκριτικής με την περιβόητη Μέθοδο του Λι Στράσμπεργκ. Εκείνη την περίοδο, που υπήρξε από τις πιο ευτυχισμένες της σύντομης ζωής του, ο Ντιν θα κάνει πολλά διαφημιστικά, λόγω της εμφάνισής του, παίζει κάποια ρολάκια σε σίριαλ, ενώ θα του δοθεί και η ευκαιρία να πατήσει το σανίδι του Μπρόντγουεϊ, στην παράσταση “Οι Ανήθικοι”, ένα θεατρικό του Αντρέ Ζιντ.
Επιλογή Στάινμπεκ
Η εμφάνισή του στο θέατρο αποτέλεσε και το διαβατήριο για το Χόλιγουντ, όταν ο Ηλίας Καζάν ήθελε ένα νεαρό ηθοποιό για να πρωταγωνιστήσει στο δραματικό φιλμ “Ανατολικά της Εδέμ”. Αρχικά ο Καζάν ήθελε τον Μάρλον Μπράντο ή τον Μοντγκόμερι Κλιφτ, αλλά ο σεναριογράφος Πολ Όσμπορν θα προτείνει τον νεαρό και άγνωστο ηθοποιό. Τις αντιρρήσεις του Καζάν έκαμψε ο Τζον Στάινμπεκ, στου οποίου το ομώνυμο βιβλίο θα στηριζόταν το σενάριο της ταινίας. Ο Στάινμπεκ θα συναντηθεί με τον Ντιν, θα αποκομίσει τις καλύτερες εντυπώσεις και θα τον προτείνει ανεπιφύλακτα.
Η ταινία που πρόλαβε να δει
Έτσι, το μοιραίο 1955 οι κινηματογραφόφιλοι και κυρίως οι νέοι θα γνωρίσουν στον χαρακτήρα του Καλ Τρασκ, του μοναχικού, περιθωριακού επαναστάτη, ένα διαφορετικό ήρωα στα δικά τους μάτια. Η αποδοχή του έφτασε στα επίπεδα της τρέλας, η αισθησιακή ερμηνεία ενός βαθιά πληγωμένου νεαρού θα προχωρούσε ένα βήμα παραπέρα απ’ αυτό που είχε χτίσει ο Μάρλον Μπράντο. Ο Ντιν, στον ρόλο ενός νέου που ψάχνει να βρει την ταυτότητά του και να κερδίσει την αγάπη και εκτίμηση του θρήσκου πατέρα του, θα τα πάει περίφημα και θα λάβει μία υποψηφιότητα για Όσκαρ, μετά θάνατο. Ήταν η ταινία που πρόλαβε να δει ολοκληρωμένη…
Το είδωλο της νεολαίας
Την ίδια χρονιά θα γυρίσει τη μεγαλύτερη επιτυχία του, περίπου πάνω στην ίδια λογική, το κλασικό “Επαναστάτης Χωρίς Αιτία”, σε σκηνοθεσία του Νίκολας Ρέι. Και πάλι ανήσυχα νιάτα που έχουν να αντιμετωπίσουν τον περίφημο “αμερικάνικο τρόπο ζωής”. Ένα δράμα που με την πάροδο του χρόνου πήρε θρυλικές διαστάσεις, ενώ ο τίτλος της ταινίας θα συνοδεύει για χρόνια τα ζωηρά αγόρια. Σε συνδυασμό με την πρώτη του ταινία, ο Ντιν γίνεται το απόλυτο ίνδαλμα της νεολαίας, με τους πιτσιρικάδες να ντύνονται, να μιλούν, να συμπεριφέρονται όπως αυτός. Και όπως πάντα στην Αμερική, αυτό είχε ως αποτέλεσμα όλα αυτά να μετατραπούν σε χρήμα. Από τα γκισέ των κινηματογράφων και την εμπορική εκμετάλλευση του σταρ έως την κατακόρυφη αύξηση πωλήσεων στα μπλου τζιν και των πόστερ του “Επαναστάτη”…
Επίσης, εκείνη τη χρονιά θα προλάβει να συμμετάσχει και στο εξαιρετικό φιλμ “Ο Γίγας” του Τζορτζ Στίβενς, δίπλα στους πρωταγωνιστές Ελίζαμπεθ Τέιλορ και Ροκ Χάτσον. Ένα δράμα για την πορεία μιας οικογένειας Τεξανών γελαδάρηδων που θα κολυμπήσουν στο πετρέλαιο και στο χρήμα, ένα φιλμ επιτομή για ένα σημαντικό μέρος του αμερικανικού καπιταλισμού και τη φαιδρότητά του. Μία ακόμη ταινία που ο Τζέιμς Ντιν δεν θα προλάβει να δει ολοκληρωμένη. Ένα φιλμ με το οποίο επιχειρούσε να ξεφύγει από την τυποποίηση, τη μανιέρα, του επαναστατημένου νέου.
Η ασημί βολίδα και το τέλος
Ο Τζέιμς Ντιν είχε τρέλα με τα γρήγορα αυτοκίνητα. Για να γιορτάσει την επιτυχία του στο σινεμά, θα αγοράσει μία ασημί βολίδα, μία Porsche 550 Spider. Το απόγευμα της 30ης Σεπτεμβρίου του 1955, ανάμεσα στα γυρίσματα για την τελευταία του εμφάνιση στο σινεμά, πηγαίνοντας προς το Σαλίνας, για να πάρει μέρος σε ακόμη έναν αγώνα αυτοκινήτων, θα συγκρουστεί με το αυτοκίνητο ενός φοιτητή. Από τις στραπατσαρισμένες λαμαρίνες θα ανασυρθεί νεκρός, δίπλα στον βαριά τραυματισμένο φίλο του, Ρολφ Βίτεριχ, έναν Γερμανό μηχανικό αγωνιστικών αυτοκινήτων.
Και αν οι τρεις ταινίες που πρόλαβε να παίξει ο Τζέιμς Ντιν τον έκαναν είδωλο της νεολαίας, ο τραγικός όσο και κινηματογραφικός θάνατός του συνέβαλε ακόμη περισσότερο στη μυθοποίηση του φαινομένου του. Είναι άγνωστο πώς θα εξελισσόταν ως ηθοποιός. Ίσως η υποκριτική να έχασε ένα τεράστιο ταλέντο, αλλά σίγουρα με τον χαμό του κέρδισε το Χόλιγουντ και οι θρύλοι με τους οποίους τρέφεται….
Χάρης Αναγνωστάκης
