Η Μεγάλη Παρασκευή αποτελεί την πιο κατανυκτική ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας, τη μέρα της απόλυτης θυσίας και ταπείνωσης του Χριστού.
Η Χριστιανοσύνη τιμά σήμερα το κορύφωμα του Θείου Δράματος, με πένθος, κατάνυξη και αυστηρή νηστεία.
Ημέρα πένθους και κατάνυξης
Σήμερα, δεν τελείται Θεία Λειτουργία λόγω του πένθιμου χαρακτήρα της ημέρας. Το πρωί, στους ναούς τελείται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ο Εσπερινός της Αποκαθήλωσης: ο Εσταυρωμένος Χριστός κατεβαίνει από τον Σταυρό και τοποθετείται στον Επιτάφιο, ο οποίος έχει στολιστεί με ανοιξιάτικα άνθη από τις πρώτες ώρες της ημέρας. Νεαρά κορίτσια ετοιμάζουν τον στολισμό με βιολέτες, τριαντάφυλλα και μενεξέδες, ψάλλοντας παράλληλα το μοιρολόι της Παναγίας.
Η Ακολουθία και η Περιφορά του Επιταφίου
Το βράδυ τελείται η Ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου – ο Όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου. Κατά τη διάρκειά της, ψάλλονται τα Εγκώμια σε τρεις στάσεις, τα οποία είναι μικρά, ποιητικά τροπάρια αγαπητά στον λαό. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα: «Η Ζωή εν τάφω», «Αι γενεαί πάσαι», «Ω γλυκύ μου Έαρ» και «Άξιον εστί».
Ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους, με τον Σταυρό και τα εξαπτέρυγα να προηγούνται, ενώ ιερείς και πιστοί κρατούν αναμμένες λαμπάδες. Σε πολλές πόλεις, η πομπή συνοδεύεται από πένθιμα εμβατήρια από δημοτικές μπάντες, εντείνοντας τη συγκινησιακή φόρτιση της στιγμής.
Μετά την επιστροφή στην εκκλησία, διαβάζεται απόσπασμα από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (κζ’ 62-66), στο οποίο οι αρχιερείς και οι Φαρισαίοι ζητούν από τον Πιλάτο να σφραγίσει τον τάφο του Ιησού, φοβούμενοι την εκπλήρωση της προφητείας της Ανάστασης. Οι πιστοί, κατά την είσοδό τους στον ναό, περνούν κάτω από τον Επιτάφιο ως πράξη ευλάβειας και ευλογίας.
Έθιμα και παραδόσεις της ημέρας
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Παρασκευής, οι καμπάνες των εκκλησιών ηχούν πένθιμα. Σύμφωνα με την παράδοση, αποφεύγεται κάθε εργασία, ενώ η νηστεία είναι αυστηρή, χωρίς λάδι. Στην Κρήτη, πολλοί βράζουν σαλιγκάρια και πίνουν το πικρό ζουμί τους, συμβολίζοντας τη χολή που προσφέρθηκε στον Χριστό. Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, κατασκευάζουν ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο καίνε το βράδυ.
Πολλοί επισκέπτονται σήμερα τους τάφους αγαπημένων προσώπων, ανάβοντας κερί στη μνήμη τους.
Από τα πιο γνωστά εγκώμια:
«Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ,
και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο,
συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.»
«Άξιον εστί μεγαλύνειν σε των πάντων Κτίστην·
τοις σοις γαρ παθήμασιν έχομεν την απάθειαν,
ρυσθέντες της φθοράς.»
«Αι γένεαι πάσαι ύμνον τη ταφή σου προσφέρουσι, Χριστέ μου.»
«Ω γλυκύ μου Έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον,
που έδυ σου το κάλλος;»
