Από τους πρωτοπόρους του παγκόσμιου κινηματογράφου έως τη σύγχρονη ψηφιακή οπτικοακουστική παραγωγή η απόσταση είναι μεγάλη και συναρπαστική. Οι ιστορικές διαδρομές της 7ης Τέχνης που αποκαλύπτονται μέσα από τους θησαυρούς των ανά τον κόσμο προσβάσιμων κινηματογραφικών αρχείων δεν παύουν να εκπλήσσουν, δίνοντας εικόνα στους αόρατους και αόρατες του παρελθόντος, συμβάλλοντας στην έρευνα και τη σύγχρονη δημιουργία.
Το Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει για τη δύναμη του κινηματογραφικού αρχείου με τον διευθυντή του Κινηματογραφικού Αρχείου του Χάρβαρντ, καθηγητή Χέιντεν Γκεστ, ο οποίος βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα με την ευκαιρία του 10ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Ο Χέιγκεν Γκεστ είναι πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος του Φεστιβάλ.
«Πιστεύω ότι ο κινηματογράφος είναι η αιχμή του δόρατος στην τέχνη της πρωτοπορίας και μου αρέσει ότι χρησιμοποιείται με τη ευρεία της έννοια» λέει ο Χέιντεν Γκεστ και συνεχίζει: «Ήταν η πεμπτουσία της τέχνης του 20ου αιώνα και θα έλεγα παραμένει και στον αιώνα που διανύουμε οπότε είναι απόλυτα λογικό η οπτικοακουστική παραγωγή να ενσωματώνεται όχι μόνο στη βιβλιοθήκη ενός Πανεπιστημίου αλλά και στο ακαδημαϊκό πρόγραμμα του».
Το Κινηματογραφικό Αρχείο του Χάρβαρντ (HFA) ιδρύθηκε επίσημα το 1979, αποτελεί τμήμα της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου και λειτουργεί και Ταινιοθήκη. Εκτός από τον εκπαιδευτικό του ρόλο, τη συντήρηση των ταινιών, τον «εμπλουτισμό μιας κιβωτού της 7ης Τέχνης», η συλλογή δεν απευθύνεται μόνο σε φοιτητές και σινεφίλ, επισημαίνει ο Χέιντεν Γκεστ, δίνοντας έμφαση στην προσπάθεια του, εδώ και δεκατρία χρόνια αφότου ανέλαβε τη διεύθυνση του HFA, να καταστήσει τη συλλογή όσο το δυνατό πιο κατανοητή σ΄ ένα ευρύτερο κοινό. Το HFA στεγάζεται στο περίφημο Carpenter Center for the Visual Arts,κτίριο του 1963, το μοναδικό στις ΗΠΑ με την υπογραφή του Λε Κορμπυζιέ.
Η συλλογή του HFA αριθμεί πάνω από 30 χιλιάδες τίτλους, σπάνιες ή μοναδικές κόπιες, μεγάλο αριθμό χειρογράφων-σενάρια, αλληλογραφία σκηνοθετών, αφίσες κ.οκ. Αποτελεί από τις μεγαλύτερες συλλογές κινούμενης εικόνας σε Βιβλιοθήκες Πανεπιστημίων (μαζί με τα Πανεπιστήμια UCLA και Mπέρκλεϋ). Συγκροτήθηκε «ταινία με ταινία, με κριτήρια ιστορικά, αισθητικής και καλλιτεχνικής αξίας για λόγους εκπαιδευτικούς και κινηματογραφικούς. Διαθέτει θησαυρούς από το προ Χόλυγουντ παρελθόν, τον βωβό σοβιετικό κινηματογράφο που θεωρώ ότι είναι ακρογωνιαίος λίθος της συλλογής, ταινίες από την Ιαπωνία, την Κορέα, σπάνια Mπι μουβις (B-movies)» λέει ο ίδιος. «Πιο πρόσφατα συγκεντρώθηκε υλικό από διάφορες κατευθύνσεις: διανομείς, κάποιες δωρεές από ιδιώτες κινηματογραφιστές, όπως η πρόσκτηση της ιδιωτικής συλλογής του Μπιλ Πενς, ιδρυτή του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Τέλιουραϊντ» συμπληρώνει.
Τον ρωτάμε αν η συλλογή περιλαμβάνει και ελληνικές ταινίες:«Στο Κινηματογραφικό Αρχείο του Χάρβαρντ έχουμε ταινίες του Γκρεγκ Μαρκόπουλος, νέες κόπιες από ταινίες του Νίκου Παπατάκη, του Γιώργου Λάνθιμου, της Αθηνάς Τσαγκάρη και τώρα είμαστε σε επαφή με το αρχείο του Θόδωρου Αγγελόπουλου για να αποκτήσουμε νέες κόπιες έργων του» ενημερώνει ο ίδιος.
Στα πιο πρόσφατα αποκτήματα του HFA είναι ταινίες και χειρόγραφα του πρωτοπόρου και προφητικού για την παγκόσμια αλλαγή του περιβάλλοντος, σκηνοθέτη Γκόντφρει Ρέτζιο. Μάλιστα το Χάρβαρντ γιόρτασε το γεγονός με συναυλία του Φίλιπ Γκλας στη Βοστώνη, αφού ο διάσημος μουσικός συνέθεσε μουσική για την τριλογία «Κάτσι» του Ρέτζιο.
«Aνακαλύπτουμε κάποιες φορές ότι μια κόπια που έχουμε στο αρχείο είναι μοναδική και πολύ σπάνια» λέει ο Χέιντεν Γκέστ και μας δίνει ακόμα μια είδηση: «Μόλις ανακαλύψαμε στη Βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ ένα χαμένο φιλμ του Ρόμπερτ Φλάερτυ (σ.σ. η εμβληματική του ταινία/ντοκιμαντέρ «Ο Νανούκ του Βορά»,1922, τομή στον εθνολογικό κινηματογράφο). Πρόκειται για μια μικρού μήκους ταινία του που είχε γυρίσει στην Ιρλανδία με τους ηθοποιούς της ταινίας «Μan on the Run» και θεωρείτο χαμένη. Το εντοπίσαμε στη Βιβλιοθήκη κι ήταν μεγάλη ανακάλυψη. Έχουμε ανακαλύψει αρκετές ταινίες που θεωρούνταν χαμένες ή αγνοούνταν η ύπαρξη τους» καταλήγει ο Χέιντεν Γκεστ.
Νατάσσα Δομνάκη
