Της Τόνιας Α. Μανιατέα
Είναι ωραίο να είσαι νέος. Όχι για τις φυσικές σου αντοχές, που είναι μεγάλες. Ούτε και για την προοπτική μιας ολόκληρης ζωής που ανοίγεται μπροστά σου. Αλλά η δροσερή, όμορφη νεότης συνήθως πορεύεται με μια αγκαλιά όνειρα που κουβαλάει αγόγγυστα και τρέχει προς το μέλλον, αποθηκεύοντας όπλα και εφόδια. Τίποτα δεν τη φοβίζει, τίποτα δεν την κάμπτει. Ούτε κορονοϊοί, ούτε παρενοχλήσεις… Κι αν πέσει, σηκώνεται, στυλώνει τα πόδια και συνεχίζει. Όλα καλά.
Όλα καλά για την Κρυσταλλία Κεφαλούδη. Που ροβόλησε από τη Νάουσα στην Αθήνα για να βρει τους τρόπους που θα έκαναν το όνειρό της πραγματικότητα. Αλλά δεν φανταζόταν πως στην παραγωγικότερη περίοδο της ζωής της θα σκόνταφτε στην «τρύπα» μιας πανδημίας, που θα απαξίωνε την τέχνη της. Δεν φανταζόταν και το… τέρας, που ενίοτε γεννάει η γλύκα της εξουσίας και αξιώνει τα καλύτερά σου με αντίτιμο την αναγνώριση…
Την πρωτοείδα πριν δύο χρόνια στη «Γκέμμα» του Λιαντίνη σε σκηνοθεσία Πάνου Αγγελόπουλου, ένα κορίτσι αναγεννησιακό, μακριά από τα μεσογειακά πρότυπα, κι ύστερα την «τσάκωσα» να απαγγέλλει μόνη της Σέξπιρ σε θαυμάσια αγγλικά κι αναρωτήθηκα: «τι στην ευχή κάνει εδώ αυτό το πλάσμα;»
Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία κι ύστερα μπήκε στη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν» απ΄ όπου βγήκε με τιμητική διάκριση, και έφυγε για το Λονδίνο για να σπουδάσει «acting on camera» και επιλέχθηκε να παίξει πλάι στον Τζέρεμι Άιρονς και συνεργάστηκε με σημαντικούς σκηνοθέτες όπως ο Joe Doyle και ο Terrry MacMahon και και και…
Αλλά, γλυκό βασανιστήριο ο νόστος και επέστρεψε στην Ελλάδα με αποσκευές παραγεμισμένες με περγαμηνές, που δεν κατάφερε (ακόμα) να εξαργυρώσει. Γιατί, βλέπεις, το ελληνικό… δαιμόνιο είναι παντού.
«Η αλήθεια είναι ότι επιστρέφοντας από το εξωτερικό περίμενα μια βελτίωση των επαγγελματικών μου. Όχι ότι δεν υπήρξε, αλλά δεν την θεώρησα σημαντική. Το πρόβλημα είναι ότι είμαστε αργοί στην πρόοδο. Δεν γίνεται να σε καλούν για casting και να μη σου δίνουν ένα κείμενο προετοιμασίας. Να μη ζητούν έναν αυτοσχεδιασμό, κάτι, να δικαιολογήσουν το “ ναι” ή το “ όχι”. Κάπως έτσι αντιλαμβάνεσαι γιατί για πολλά χρόνια δουλεύουν δέκα όλοι κι όλοι άνθρωποι. Έξω ζητούν νέα πρόσωπα κάθε εξάμηνο. Και δεν έχει να κάνει με την πληθώρα παραγωγών. Είναι θέμα νοοτροπίας. Είμαστε υπερβολικά σνομπ με οτιδήποτε νεωτεριστικό και παραμένουμε εγκληματικά στάσιμοι. Κι εγώ αντιμετωπίστηκα πολλές φορές με σνομπισμό και συχνά προβληματίστηκα “και τώρα, τι κάνω με τα όπλα που μάζεψα στη φαρέτρα μου; Πού θα τα χρησιμοποιήσω;” Αλλά τουλάχιστον μου άλλαξαν τη ματιά, το κριτήριο στις συνεργασίες που θέλω. Πώς να σου εξηγήσω; Είναι σαν να “ φορτώθηκε” μέσα μου ένα λογισμικό, που λειτουργεί με αυτοματισμό στις επιλογές μου. Αισθάνομαι σίγουρη, πιο δυνατή, πατάω πιο γερά στα πόδια μου».
Κάτι ξεροκέφαλοι άνθρωποι, σαν την αφεντιά μου, θεωρούν ότι όταν κάνεις θέατρο, δεν στρέφεσαι εύκολα στο σινεμά ή στην τηλεόραση. Ωστόσο, εσύ από ένα μάλλον «επιλεκτικό» θέατρο (Σαλώμη του Ο. Γουάιλντ, Έρωτες και Θρήνοι του Ευριπίδη, Γκέμμα κ.λ.π.), έφυγες για να εκπαιδευτείς στο «acting on camera». Πώς έγινε αυτό;
Σ’ ένα διάλειμμα ανασυγκρότησης, άρχισα να βλέπω συστηματικά σινεμά. Πολλές ταινίες. Καινούργιες και παλιές. Αντονιόνι, Βισκόντι… Την ένιωσα τη σπίθα μέσα μου. Ο κόσμος της κάμερας μου ήταν άγνωστος. Πράγματι, ως παιδί του Θεάτρου Τέχνης, η σκηνή είχε γίνει ένα με το πετσί μου. Όλα μου τα χρόνια από τότε που άρχισα να ασχολούμαι με την υποκριτική, ήταν θέατρο. Αλλά αφέθηκα στο κάλεσμα του σινεμά. Απεδείχθη ότι το κινηματογραφικό σύμπαν για μένα ήταν εξίσου μαγευτικό. Ορίζοντες, κώδικες διαφορετικοί από τους θεατρικούς. Στο τέλος διαπίστωσα ότι δεν θα μπορούσα να επιλέξω ένα από τα δύο. Για μένα λειτουργούν πάντα το ίδιο ευεργετικά. Και η σκηνή και το γυαλί.
Είσαι ρωσικής καταγωγής. Γεννήθηκες στη Νάουσα κι εγώ στη Θεσσαλονίκη. Υποθέτω ότι έχουμε έναν κοινό παρονομαστή στα όνειρα. Θέλαμε να αγκαλιάσουμε όλα όσα δικαιούμαστε και δεν αρκούσε η περιφέρεια να μας δώσει. Εσένα σου είπε κανείς πριν κατηφορίσεις στην πρωτεύουσα ότι η ζωή εδώ είναι κάτω από το… σύννεφο και ο ανταγωνισμός θανατερός; Τι δυσκολίες συνάντησες;
«Ξέρεις ότι εμείς οι Μακεδόνες είμαστε παραγεμισμένοι από δυνατές μυρωδιές μπέσας και γενναιοδωρίας. Είμαστε “ έξω καρδιά”, που λένε. Η παιδική μου ηλικία λοιπόν στο Άλσος του Αγίου Νικολάου, στο Βέρμιο, στο ποτάμι της Αραπίτσας, όπου μεγάλωσα στο σπίτι της γιαγιάς μου της Κρουστάλλως, με παιχνίδια ως τα μεσάνυχτα στις αλάνες, στις γειτονιές, με πληγιασμένα χέρια και πόδια από τις τσουκνίδες. Η φύση, ο ζουρνάς, το ξινόμαυρο με πότισαν με λαχτάρα για ζωή. Τα όνειρα γεννιόντουσαν αυτόματα μέσα από αυτή την ίδια λαχτάρα και ζωντάνευαν μόνα τους. Θέλω να πω… το μεγάλο όνειρο δεν ήταν μια… φιλοσοφική θεωρία δουλεμένη μέσα μου. Ήταν αυτοματισμός. Θα χαρακτήριζα την προσγείωση στην Αθήνα ως “ξαφνική ενηλικίωση”. Βλέπεις, δεν υπάρχει κάποιο εγχειρίδιο που να σε καθοδηγεί ως προς την διαχείριση των καταστάσεων. Μόνος μαθαίνεις -και συνήθως με τον σκληρό τρόπο- πώς να ελίσσεσαι, πως να αντεπεξέρχεσαι στα δύσκολα. Απ’ ολα είχε ο μπαξές εδώ: αντιζηλίες, πισώπλατα μαχαιρώματα, κάλπικες περσόνες, χειριστικές συμπεριφορές, σεξουαλικές παρενοχλήσεις.. “Αν δεν μου κάτσεις, θα σε εξαφανίσω από τον χώρο”. Ακόμα ηχεί στ΄ αφτιά μου! Τόσο ωμά και τόσο ξεδιάντροπα! Και πού να τα πεις; Υπήρχε περίοδος που ούτε μεταξύ μας δεν μπορούσαμε να τα ξεστομίσουμε. Το στομάχι κόμπος. Ν’ ακροβατείς συνεχώς σ’ ένα τεντωμένο σχοινί. Από τη μία οι αρχές σου κι από την άλλη τα όνειρα σου. Ξέρεις… η σωματική βία είναι ένα θέμα. Ένα άλλο θέμα, πολύ σημαντικό, είναι η ψυχολογική βία. Να προσέχεις τι θα πεις, πώς θα μιλήσεις, με ποιον, τι θα φορέσεις, μη χαμογελάσεις πολύ, αλλά ούτε και λίγο, μη φανείς και αγενής.. Αγενής σε ποιους; Σε ανθρώπους με ανύπαρκτη αίσθηση αξιοπρέπειας! Ανύπαρκτη ευαισθησία! Που πέφτουνε πάνω σου σαν σαρκοφάγα! Να σε ξεσκίσουν!»
Ούτε εσύ γλύτωσες, λοιπόν, από τις παρενοχλήσεις… Αλήθεια, πώς βλέπεις αυτή τη θύελλα αποκαλύψεων στον χώρο σου και τελικά, πώς ύστερα από τόσα χρόνια πίεσης, καταφέρνει μια κοπέλα που παρενοχλήθηκε, να συντηρήσει τις αντοχές της;
«Κάποτε ο νονός μου μού είχε πει: “ προσοχή στα σάπια σανίδια”. Τότε δεν κατάλαβα. Στη πορεία το μετέφρασα. Προσωπικά, συχνά πυκνά επιστρέφω στις ρίζες μου. Είναι η γωνιά μου. Το ασφαλές καταφύγιό μου. Είναι απίστευτα ελπιδοφόρο αυτό που γίνεται! Για τα θύματα είναι εξαιρετικά επίπονη διαδικασία, αλλά τόσο λυτρωτική! Δεν συμφιλιώνεσαι ποτέ με όλο αυτό το βρώμικο και ασφαλώς αναξιοκρατικό καθεστώς. Απλώς, εγώ -και φαντάζομαι και οι υπόλοιπες κοπέλες- αποφάσισα ότι θα χαράξω τη πορεία μου με άτομα που έχουμε κοινό κώδικα αξιών, και ας είναι πιο αργή η καταξίωση. Η πίστη στον εαυτό σου, δεν έχει να κάνει μόνο με τις δυνατότητες αλλά και με την πεποίθηση ότι ο κόσμος αυτός είναι πλασμένος από μια αρχέγονη ύλη δικαιοσύνης και αρμονίας. Το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Είναι μια νομοτέλεια, που δεν επιτρέπει παραμορφωμένα είδωλα. Γι αυτό και πάντα, ανά τους αιώνες, έρχεται η μεγάλη στιγμή της κάθαρσης. Μπορεί να αργεί, αλλά έρχεται».
«Μπορεί να αργεί, αλλά έρχεται». Κουβέντες ανθρώπων που έχουν μπροστά τους χρόνο και διάθεση να περιμένουν ή ακόμα καλύτερα, να φτιάξουν. Έτσι κι αλλιώς, το δομικό χαρακτηριστικό του μέλλοντος, είναι οι επόμενες γενιές. Που αγνοούν τις ανόητες δοκιμασίες, αντεπεξέρχονται στις σοβαρές και εξακολουθούν με πείσμα να χτίζουν. Κι όταν χτίζεις, δεν υπάρχουν σύνορα…
«Η απόφαση για το Λονδίνο πάρθηκε εν μία νυκτί. Ήξερα, ήμουν πεπεισμένη, ότι κάπου εκεί έξω υπάρχει ένα πιο αξιοκρατικό σύστημα. Ο χώρος μας εκεί είναι πιο οργανωμένος. Μιλάμε για βιομηχανία. Ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος και έχει να κάνει αμιγώς με τη φύση της δουλειάς. Οι ηθοποιοί βρίσκονται σε καθημερινή εκπαίδευση και πολλές φορές έχουν τον προσωπικό τους “εκπαιδευτή”, τον λεγόμενο “ tutor”. Δεν περιμένουν να τους φωνάξουν για έναν ρόλο για να προετοιμαστούν. Είναι ήδη έτοιμοι. Έπειτα, τα περισσότερα projects στο εξωτερικό είναι συμπαραγωγές. Καλείσαι να συνεργαστείς όχι μόνο -εν προκειμένω- με Άγγλους, που, μεταξύ μας, έχουν και μια υπεροψία, αλλά και με Ιρλανδούς, με Γάλλους, με Ινδούς, με Νορβηγούς… Κι εδώ υπάρχει μια αντικειμενική δυσκολία. Οι προφορές στη γλώσσα ποικίλουν, η επικοινωνία γίνεται δύσκολη. Χρειάζεσαι χρόνο και εξάσκηση για να ρέει καλά ο λόγος. Αλλά αυτή η πολυπολιτισμική διάδραση είναι τεράστια προσφορά! Εμένα με εξιτάρει! Την απολαμβάνω!»
Και η δουλειά με τον… θεό Τζέρεμι, πώς προέκυψε;
«Είχα την τύχη να βρω ατζέντη, ο οποίος με οδήγησε στο casting της τηλεοπτικής σειράς εποχής του Showtime TV Network “ The Borgias” όπου εκείνος ήταν πρωταγωνιστής. Ήμουν τρομοκρατημένη! Όταν έγινα penciled, δηλαδή έφτασα στο τελικό δοκιμαστικό μαζί με άλλες δύο κοπέλες, το άγχος μου χτύπησε ταβάνι. Κι όταν επιλέχθηκα να παίξω μαζί του, πάγωσα. “ Δεν πάω”, είπα, “ θα λιποθυμήσω και θα γίνω ρεζίλι”. Τότε ο ατζέντης μου με απείλησε ότι αν δεν το έκανα, θα μ΄ εγκατέλειπε. Ήταν τα ομορφότερα 20 λεπτά της ζωής μου! Δεν ήθελα να τελειώσει. Και επειδή με ρωτάς για εκείνον, ακόμα και όταν έτρεμα σαν ψάρι, ήταν τόσο γλυκός, τόσο υποστηρικτικός, που στο πρόσωπο του δεν έβλεπα τον Θεό, αλλά τον μπαμπά μου, τον κολλητό μου. Έναν άνθρωπο δικό μου. Αυτή είναι η φύση των αληθινών σταρ, Τόνια».
Καταγωγή από Ρωσία, σπουδές στη Γαλλική Φιλοσοφία/Λογοτεχνία, θαυμάσια Αγγλικά. Είσαι multiethnic και polyglot, βεβαίως. Πληροφορούμαι ότι πηγαινοέρχεσαι και στο Δουβλίνο. Γιατί; Κι εντέλει, γιατί δεν έμεινες στην Αγγλία να κάνεις εκεί καριέρα;
«Κάποτε σε μια οντισιόν, έπρεπε να υποδυθώ μια Γαλλίδα αριστοκράτισσα, που ζει στη Μόσχα του 19ου αιώνα και καταφεύγει στην αυλή της Βασίλισσας Βικτωρίας, στο Λονδίνο. Δηλαδή γαλλικά, ρώσικα και αγγλικά μαζί! Το polyglot, που λες, είχε πάει σε άλλο επίπεδο! Δεν είναι τόσο απλό, όσο ενδεχομένως ακούγεται. Γιατί δεν έμεινα εκεί… Η αλήθεια είναι ότι δεν γύρισα στην Ελλάδα για να μείνω. Προέκυψαν κάποια θέματα προσωπικής φύσεως που με κράτησαν εδώ. Αλλά, δεν πειράζει. Λατρεύω την Αθήνα, είχα συνεργασίες με υπέροχους ανθρώπους. Έχουμε και διαμάντια σ’ αυτή την χώρα. Μην το ξεχνάμε. Εξάλλου με το άλλο πόδι, δραστηριοποιούμαι ακόμα έξω. Λίγο πριν τον πρώτο αποκλεισμό ήμουν στο Δουβλίνο για ένα υπέροχο project ιρλανδικής παραγωγής, σε σκηνοθεσία David Laird. Έχει «παγώσει» λόγω covid. Ποτέ δεν θα έκλεινα την πόρτα μου σε εποικοδομητικές συνεργασίες, ακόμα κι αν ήταν στην άλλη άκρη του κόσμου».
Εκτός από τη σειρά «Έλα στη θέση μου», όπου υποδύεται την αστυνομικό Καπράλου, αυτή την περίοδο η Κρυσταλλία έχει επιδοθεί με αφοσίωση στα γυρίσματα της αγγλόφωνης ταινίας του Δημήτρη Κατή «Broken Circle», που στηρίζεται στον μύθο των Ατρειδών, αποτελεί συμπαραγωγή Ελλάδας και ΗΠΑ και προορίζεται για ξένα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Πρόκειται για ταινία Sci-fi Fantasy και Αρχαία Ελλάδα, με τη συνδρομή ενός δυνατού cast ηθοποιών -ανάμεσά τους ο Δημήτρης Μαζιώτης και ο Χρήστος Αμβράζης, που γυρίζεται μεταξύ Μάνης, Λιβαδειάς και Αθήνας.
«Είμαι ενθουσιασμένη με αυτή τη δουλειά. Είναι πραγματικά μία εξαιρετική παραγωγή» λέει.
Τιμητικές διακρίσεις, εκπαίδευση για θέατρο και σινεμά, συνεργασία με έναν Εγγλέζο σταρ μεγάλου βεληνεκούς, συμμετοχές σε ξένες παραγωγές… Πλούσιο βιογραφικό, αλλά με μια τρύπα, τουλάχιστον ενός έτους, γιατί παραμένει άγνωστο για πόσο ακόμα θα διαρκέσει η μάχη με τον κορονοϊό, που έπληξε ανεπανόρθωτα την τέχνη. Πώς το διαχειρίζεται όλο αυτό, εγκεφαλικά και πρακτικά, ένας επαγγελματίας ηθοποιός;
«Ειλικρινά δεν ξέρω πως καταφέρνουμε ακόμα να στεκόμαστε στα πόδια μας. Το σοκ ήταν τεράστιο. Εγώ “ έχασα” 5 δουλειές. Είναι μεγάλη απώλεια αυτή για έναν ηθοποιό, όταν καλείται ανά εξάμηνο να αναζητήσει καινούρια δουλειά. Χωρίς τη βοήθεια των δικών μας, των φίλων μας, των συναδέλφων μας δεν γνωρίζω τι θα είχαμε απογίνει. Το ευτυχές είναι ότι υπήρξε μια άμεση συσπείρωση του καλλιτεχνικού χώρου και κυρίως με συνεχείς, επίμονες προσπάθειες από το ΣΕΗ και τους ανθρώπους που στηρίζουν την τέχνη καταφέραμε να υψώσουμε φωνή κόντρα σε μια απαξιωτική για τον πολιτισμό πολιτική. Αναμφισβήτητα, η κατάσταση στον χώρο μας μοιάζει με εμπόλεμη ζώνη. Ωστόσο, υπάρχει και κάτι που με χαροποιεί. Έχουμε δρόμο μπροστά μας, αλλά είμαι αισιόδοξη. Κάτι αλλάζει στον πολιτισμό παγκοσμίως. Θεωρώ ότι είναι χρονιά – καθαρτήριο. Αποκαλύπτονται κακώς κείμενα, παθογένειες χρόνων που πρέπει ΤΩΡΑ να αντιμετωπιστούν. Νομίζω πώς δεν είναι τυχαίο το ότι παρέμειναν τα θέατρα κλειστά. Σα να αναζητείτο ένας τρόπος να πεταχτούμε όλοι έξω. Ηθοποιοί και κοινό. Να κοιταχτούμε κατάματα και να ξανασυστηθούμε. Η τέχνη ανά τους αιώνες κρατούσε το λάβαρο της εξυγίανσης. Πολλές φορές αναρωτήθηκα, πόσο οξυμμένο ήταν το κριτήριό μας ώστε να μεταφέρουμε σωστά το πνευματικό προϊόν των μεγάλων συγγραφέων και ποιητών κι από την άλλη, πόσο ανοικτό ήταν το αισθητήριο των θεατών για να αφουγκραστούν τα νοήματα αυτού του προϊόντος. Σα να αποχαυνωθήκαμε… Σα να γίνονταν όλα με κεκτημένη ταχύτητα… Ένα πνευματικό αλισβερίσι είναι η θεατρική πράξη κι αν αμφότεροι (ηθοποιοί και θεατές) δεν είναι ουσιαστικά παρόντες τη στιγμή της διαφωτιστικής έξαρσης, τότε ποιο το νόημα της τέχνης;».
Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από την Κρυσταλλία Κεφαλούδη
