Ποιος θα φανταζόταν ότι ο εγκλεισμός λόγω πανδημίας θα ήταν η αφορμή για να γεννηθεί ένα βιβλίο; Και μάλιστα ένα βιβλίο για τον Όμηρο; Ο σπουδαίος αρχαιολόγος και καθηγητής Βάσος Καραγιώργης, 91 ετών σήμερα, διευθυντής επί 26 χρόνια του Τμήματος Αρχαιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και από το 1989 ως το 2010 του Ιδρύματος Αναστάσιος Γ. Λεβέντης (Λευκωσία), έγραψε από τον Μάρτιο ως τον Απρίλιο (τις μέρες του lockdown δηλαδή) το βιβλίο «Με τον Όμηρο στις μέρες του κορωνοϊού», το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καπόν.
«Εγκλεισμένος κι εγώ στο σπίτι μου, ανήκοντας μάλιστα και στην κατηγορία των “ευπαθών και ευάλωτων”, μακριά από κάθε δραστηριότητα που θα απαιτούσε μελέτη σε μουσεία, σε βιβλιοθήκες, συναντήσεις με συναδέλφους και συνεργασία με τεχνικούς, έπρεπε να βρω πάση θυσία μια διέξοδο, μια απόδραση από αυτή την απομόνωση. Και τότε ήλθε ο θείος Όμηρος να μου προσφέρει μια διαφυγή», αναφέρει στον πρόλογο της προσεγμένης έκδοσης ο συγγραφέας για να συνεχίσει, με περισσή μετριοφροσύνη, αλλά και αισιοδοξία: «Το βιβλιαράκι “Με τον Όμηρο στις μέρες του κορωνοϊού” δεν έχει καμία επιστημονική, λογοτεχνική ή άλλη αξίωση. Η ιδέα ν’ ασχοληθώ με διάφορες φάσεις της ομηρικής σκέψης και ζωής με οδήγησε ξανά στα αρχαία κείμενα και στις μεταφράσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, όπως και σ’ άλλα βιβλία σχετικά με την ομηρική αρχαιολογία. Όντας όμως μακριά από βιβλιοθήκες και βοηθήματα, βασίστηκα κυρίως στο ομηρικό “απόθεμα” που μάζεψε στο μυαλό μου η πείρα των 65 και πλέον χρόνων ενασχόλησης με το θέμα. Η συγγραφή των κειμένων, που πήρε δυο μήνες, με ταξίδεψε σε “παραδείσους”, που μ’ έκαναν να συνομιλήσω με τον Νέστορα, τον Αλκίνοο, τον Αχιλλέα, και τόσους άλλους παλιούς γνώριμους ήρωες. Θα ήταν το ταξίδι μου αυτοσκοπός. Η δυστυχία είναι ότι με τη συμπλήρωση των κειμένων το ταξίδι έχει τελειώσει, κι ο κορωνοϊός συνεχίζει να επιτίθεται στην ανθρωπότητα. Ωστόσο, παραμένω βαθιά μέσα μου αισιόδοξος, ελπίζοντας ότι η επιστήμη σύντομα θα βοηθήσει ώστε η πανδημία να παρέλθει οριστικά».
Τι περιλαμβάνει δηλαδή αυτό το «βιβλιαράκι», όπως ταπεινά το χαρακτηρίζει ο συγγραφέας του, των 144 σελίδων; Ορμώμενος από την «ομηρική αρχαιολογία», που αναδεικνύει τον υλικό πολιτισμό των ομηρικών επών (αντικείμενα καθημερινής χρήσης, ταφικά έθιμα, όπλα, πανοπλίες κ.α.), το πλούσιο «ομηρικό» υλικό που έφεραν στο φως οι σημαντικές ανασκαφές τις οποίες διηύθυνε στην Κύπρο, όπως στην Παλαίπαφο και στη Σαλαμίνα και σε συνδυασμό με καίρια αποσπάσματα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, ο Βάσος Καραγιώργης κατορθώνει κάτι διόλου αμελητέο: Να μας (ξανα)γνωρίσει τα έπη με τρόπο εύληπτο και κατανοητό, αλλά και να μας θυμίσει ότι οι «αφηρημένες έννοιες στον Όμηρο», όπως η φιλία, ο γάμος, η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος, όσο και να ταυτίζονται με την κάθε εποχή, δεν παύουν να μας απασχολούν διαχρονικά ως προς το νόημα και την αξία τους -ίσως ακόμα περισσότερο τις ημέρες των κρίσεων.
Ζητήσαμε από την εκδότρια, Ραχήλ Καπόν, να πει δυο λόγια στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον Βάσο Καραγιώργη, με τον οποίο τη συνδέουν «ξεχωριστά αισθήματα θαυμασμού και αγάπης» και «μια φιλία τεσσάρων περίπου δεκαετιών»:
«Πάντοτε μιλώ με ξεχωριστά αισθήματα θαυμασμού και αγάπης για τον Βάσο Καραγιώργη, με τον οποίο με συνδέει μια φιλία τεσσάρων περίπου δεκαετιών. Αφορμή για τη γνωριμία μας το 1982 υπήρξε ένα βιβλίο για την Πάφο που έγραψε μαζί με τον F.G. Maier. Την πρώτη αυτή συνεργασία μας ακολούθησαν είκοσι περίπου ακόμα βιβλία, σχεδόν ένα βιβλίο κάθε δύο χρόνια, με το τελευταίο να έχει εκδοθεί αυτό το καλοκαίρι.
Σε όλη του τη μακριά σταδιοδρομία, από το πεδίο των ανασκαφών και τα πανεπιστημιακά έδρανα έως την πολυετή προεδρία του Ιδρύματος Λεβέντη, ο Βάσος αναδείχθηκε στην ψυχή της κυπριακής αρχαιολογίας, σ’ έναν πραγματικό μαχητή για την προστασία και ανάδειξη του πολιτισμού του νησιού. Στα χρόνια που υπήρξε πρόεδρος του Ιδρύματος, πραγματοποιήθηκαν σε όλα τα μουσεία του κόσμου επανεκθέσεις των κυπριακών συλλογών τους, μαζί με την έκδοση καταλόγων γραμμένων από τον ίδιο. Ένα από τα μουσεία ήταν εκείνο της Οδησσού, όπου τον σχεδιασμό της επανέκθεσης ανέλαβε ο σύζυγός μου, Μωυσής Καπόν.
Πάντοτε ήταν μοναδικές οι περιγραφές του Βάσου για τις ανασκαφές του στο νησί, ιδιαίτερα για τη Σαλαμίνα, μια κορυφαία στιγμή της κυπριακής αρχαιολογίας -όπως και προσωπικά δική του. Η κατοχή της Σαλαμίνας μετά το 1974 τον έθλιβε. Κάθε φορά που τον παρότρυνα να ετοιμάσουμε ένα βιβλίο για τη Σαλαμίνα, μου έλεγε πως ήταν αδύνατον να σκεφτεί τον χώρο και να μην έρθουν δάκρυα στα μάτια του. Θαύμασα πραγματικά την αγάπη του και την αφοσίωσή του στη Σαλαμίνα, αλλά θαύμασα ακόμα περισσότερο τον ίδιο, όταν δύο μήνες μετά την απόλυτη άρνησή του, μου τηλεφώνησε για να με ενημερώσει πως είχε έτοιμο το κείμενο και αρχειοθετημένο το φωτογραφικό υλικό.
Εκτός από τα παραπάνω, ο Βάσος μελέτησε και δημοσίευσε ιδιωτικές συλλογές αρχαιοτήτων στην Κύπρο και σ’ όλο τον κόσμο. Η δημοσίευση φέτος μιας σημαντικής ιδιωτικής συλλογής, του Ιδρύματος Σ.Ο.Φ.Ι.Α., είναι και η πιο πρόσφατή συνεργασία μας. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της έκδοσης αυτής της συλλογής, ένα πρωί μου ανακοίνωσε πως μου στέλνει το υλικό ενός νέου βιβλίου, που το έγραψε τις μέρες της καραντίνας Μαρτίου-Απριλίου. Αποτελείται από μια σειρά γοητευτικών κειμένων για τις δύο μεγάλες του αγάπες, τον Όμηρο και την αρχαιολογία των χρόνων που γράφτηκαν τα έπη. Για άλλη μία φορά η συνεργασία μαζί του στην προετοιμασία των δύο παραπάνω βιβλίων υπήρξε άψογη, μια πραγματική ευχαρίστηση, αφού είναι πάντοτε έτοιμος να λύσει κάθε απορία μας, με διαύγεια και ακρίβεια αλλά και πολύ χιούμορ».
Ελένη Μάρκου
