Το βιβλίο της Αγγελικής Κόκκου «Ιωάννης Τραυλός. Η ζωή και το έργο του» εκδόθηκε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καπόν με αφορμή τη συμπλήρωση 35 χρόνων από τον θάνατο του σπουδαίου αρχιτέκτονα. Ο Ιωάννης Τραυλός (1908-1985) επέδειξε πολύπλευρο έργο όχι μόνο στη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής από την αρχαιότητα ως τα νεότερα χρόνια, αλλά και στις ανασκαφές που διενήργησε, στις αναστηλώσεις μνημείων και αναπαλαιώσεις ιστορικών κτιρίων, καθώς και στα προπλάσματα μνημείων και αρχαιολογικών χώρων που κατασκεύασε. Επίσης, έγραψε σημαντικά βιβλία και δημοσιεύσεις για την αρχαία, βυζαντινή και νεοκλασική αρχιτεκτονική.
Η αρχαιολόγος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ του ΑΠΘ, Αγγελική Κόκκου, υπήρξε στενή συνεργάτιδα του Ιωάννη Τραυλού για 20 συνεχή έτη. Φύλαξε υποδειγματικά το πολύτιμο αρχείο του, που της το εμπιστεύτηκε ο ίδιος και το οποίο έχει κατατεθεί στην Αρχαιολογική Εταιρεία. «Το Αρχείο του Ι. Τραυλού, που με απόφαση της οικογένειάς του κατατέθηκε στην εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία το 1993, περιλαμβάνει 1.639 σχέδια από τις ανασκαφές του στην Αθήνα, την Ελευσίνα και σε πολλά άλλα μέρη σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, σημειώσεις και πολλά στοιχεία από τις έρευνες και τις ανασκαφές του, καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Στην έκδοση του βιβλίου ‘Ι. Τραυλός. Η ζωή και το έργο του’ δημοσιεύονται σχέδια από το Αρχείο, αξιοποιούνται πολλές από τις σημειώσεις του, με αναφορές τόσο στο κείμενο όσο και στις υποσημειώσεις», αναφέρει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η κ. Κόκκου.
Από το 1929, φοιτητής ακόμα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ο Τραυλός συμμετείχε στις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στο ιερό της Ελευσίνας, ενώ για πενήντα και πλέον χρόνια, ως τον θάνατό του, έλαβε μέρος σε ανασκαφές σε ολόκληρη την Ελλάδα, προσφέροντας πολλά και σε διαφορετικούς τομείς τόσο στην αρχαιολογία όσο και στην αρχιτεκτονική. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη συμμετοχή του σε σημαντικές ανασκαφές, όπως στην περιοχή της Πνύκας (1931-1939), στην Ακαδημία Πλάτωνος, στην Αρχαία Αγορά Αθηνών, στην Αρχαία Κόρινθο, στα Ίσθμια, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης (Ασκληπιείο, Διονυσιακό Θέατρο), στη Βιβλιοθήκη του Αδριανού, στο Ολυμπιείο, στα Μέγαρα και στον Μαραθώνα. Επίσης, κλασικά της αρχαιολογικής επιστήμης θεωρούνται τα βιβλία του «Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών» (1960), «Bildlexikon zur Topographie des antiken Athen» (1971) και «Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika (1988).
Ποια από τις δυο ιδιότητες, του αρχιτέκτονα ή του αρχαιολόγου, προτιμούσε περισσότερο; «Από την αρχή της σταδιοδρομίας του ο Τραυλός έλαβε μέρος ως αρχιτέκτων σε μεγάλες ανασκαφές σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, διεξήγαγε και ο ίδιος ανασκαφές στην Αθήνα, στην Ελευσίνα, στα Μέγαρα, κ.α., και δημοσίευσε αξιόλογες μελέτες. Γι’ αυτό και του απέδωσαν τον τίτλο του ‘αρχαιολόγου’ παρότι δεν είχε ανάλογο πανεπιστημιακό δίπλωμα. Και τις δύο αυτές ενασχολήσεις, τόσο τις ανασκαφές όσο και την αρχιτεκτονική ερμηνεία και αποτύπωση των αρχαίων λειψάνων, τις υπηρετούσε με την ίδια σοβαρότητα και αγάπη», απαντά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κόκκου. Ήταν, όμως, και άριστος αναστηλωτής: η Στοά του Αττάλου και ο ναός των Αγίων Αποστόλων στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς μαρτυρούν την πολυσήμαντη προσφορά του. Ποια ήταν η βασική αρχική του στην αναστήλωση των μνημείων; «Βασική αρχή ήταν η εξονυχιστική μελέτη των σωζόμενων τμημάτων του μνημείου και η πλήρης αναπαράστασή του, καθώς και η χρησιμοποίηση στις αναστηλωτικές εργασίες των ίδιων με τα αρχικά υλικών κατασκευής και σύμφωνα με τις κατασκευαστικές τεχνικές της κάθε εποχής», μας υπογραμμίζει.
Ο Ιωάννης Τραυλός δεν έκανε «διακρίσεις» στα μνημεία. Συνέδεσε το όνομά του με μνημεία σε όλη την Ελλάδα που αφορούσαν τόσο την ελληνική αρχαιότητα, όσο και τους βυζαντινούς και μεσαιωνικούς χρόνους, από τα πιο σημαντικά ως τα πιο ταπεινά. Ουσιαστική ήταν επίσης η ενασχόλησή του με τη νεοκλασική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα και η συνεισφορά του στην αποκατάσταση ιστορικών κτηρίων της Αθήνας. Ποιες θεωρεί η συγγραφέας ως τις σημαντικότερες συμβολές του στα μνημεία της χώρας; «Κάθε ιστορική εποχή έχει τη σημασία της και οι σχετικές έρευνες και μελέτες αποτελούν σημαντική συμβολή στην αξιολόγησή τους. Γεγονός πάντως είναι ότι με το βιβλίο του ‘Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών από των προϊστορικών χρόνων μέχρι των αρχών του 19ου αιώνος’ έδωσε ο Τραυλός για πρώτη φορά μια πλήρη εικόνα της πόλης στη μακρόχρονη πορεία της. Μεγάλη ήταν η συμβολή του και στις ανασκαφές της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών για την αποκάλυψη της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών. Στην Ελευσίνα, με τις ανασκαφές και τις μελέτες του, έδωσε λύσεις σε πολλά θέματα της ιστορίας του ελευσινιακού ιερού», απαντά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κόκκου. Όσο για το αν εξακολουθεί να εμπνέει, επισημαίνει: «Αυτό που προσφέρει ο Τραυλός στους νεώτερους είναι οι υποδειγματικές μελέτες του και τα σχέδιά του που διακρίνονται για τον τρόπο απόδοσης των αρχιτεκτονικών λειψάνων και τη ζωγραφικότητά τους, καθώς και το αναστηλωτικό του έργο ως πρότυπο. Συνεχίζει να είναι ‘δάσκαλος’, όπως τον αποκαλούσαν οι νεώτεροι αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι που συνεργάστηκαν μαζί του».
Το βιβλίο της αρχαιολόγου Αγγελικής Κόκκου από τις προσεγμένες εκδόσεις Καπόν μάς παρουσιάζει με τρόπο άμεσο και απλό τη ζωή του Τραυλού και το πολύπλευρο έργο του. Το πλούσιο εικονογραφικό υλικό και τα σχέδιά του, που διακρίνονται για την καθαρότητα της γραμμής και τη «ζωγραφική» τους απόδοση, συμπληρώνουν τα κείμενα του βιβλίου και αναδεικνύουν την πολυσήμαντη προσφορά του Ιωάννη Τραυλού στη μελέτη και την προβολή των ελληνικών μνημείων.
Ελένη Μάρκου
