Θεατράνθρωπος που μεσουράνησε στην ελληνική σκηνή επί δεκαετίες, με έργα των οποίων οι τίτλοι μένουν στα χείλη μας μέχρι και σήμερα, επιζήσας των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης (του Μαουτχάουζεν) και συγγραφέας που αντιστάθηκε σθεναρά στη χούντα των συνταγματαρχών, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης θα έχει τον επόμενο χρόνο την τιμητική του. Με ανακοίνωσή του στις αρχές Μαρτίου, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακήρυξε το 2022 ως έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη, με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος 100 ετών από τη γέννησή του (στο τέλος του μήνα συμπληρώνεται και δεκαετία από τον θάνατό του). Στις 2 Δεκεμβρίου 2021, ημέρα των γενεθλίων του, θα πραγματοποιηθεί η εναρκτήρια εκδήλωση της τιμητικής χρονιάς ενώ όλες οι εκδηλώσεις οι οποίες θα πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκειά της έχουν τεθεί από τώρα υπό την αιγίδα του υπουργείου. Στο μεταξύ, δεν είναι πολύς καιρός που από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφόρησε ένας πανόδετος τόμος με τα τραγούδια και τα ποιήματα του Καμπανέλλη. Ο τόμος τιτλοφορείται «Άκουσε τη φωνή μου κι έλα» και στις σελίδες του η κόρη του συγγραφέα Κατερίνα Καμπανέλλη και ο θεατρολόγος Θάνος Φωσκαρίνης συγκεντρώνουν το σύνολο του σχετικού υλικού που βρέθηκε στα κατάλοιπά του το 2015.
Το βιβλίο, το οποίο κοσμείται με σχέδια του Καμπανέλλη, περιλαμβάνει τραγούδια που έχουν γράψει ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Χατζιδάκις και ο Νίκος Μαμαγκάκης και τα οποία έχουν ερμηνεύσει, μεταξύ άλλων, οι Λάκης Παππάς, Γιάννης Πουλόπουλος, Μαρία Φαραντούρη, Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Νίκος Ξυλούρης, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Νίκος Κούρκουλος, Τζένη Καρέζη, Κάτια Γέρου και Θάνος Νικόπουλος. Τραγούδια τα οποία παρουσιάστηκαν σε διάσημες θεατρικές παραστάσεις του Καμπανέλλη (με πρωτότυπα έργα ή διασκευές), όπως «Το παραμύθι χωρίς όνομα» (1959), «Η γειτονιά των αγγέλων» (1963), το «Μαουτχάουζεν» (1966), το «Κόσμε αγάπη μου» (1969), «Το μεγάλο μας τσίρκο» (1973), «Ο εχθρός λαός» (1975) και «Ο κύκλος με την κιμωλία» (1975). Παρουσιάζονται επίσης ποιήματα, όπου ο Καμπανέλλης ξεφεύγει από τα δεσμά της ομοιοκαταληξίας και δοκιμάζει τις δυνάμεις του στον ελεύθερο στίχο (μολονότι και η ομοιοκαταληξία των τραγουδιών του δεν είναι ακριβώς σιδερένια και ελευθεριάζει με έναν πολύ γόνιμο τρόπο).
Τι είναι ως τραγουδοποιός και ως ποιητής ο Καμπανέλης; Μα, ό,τι περίπου είναι και ως θεατρικός συγγραφέας αφού τουλάχιστον τα τραγούδια είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες των παραστάσεων που ανέβαζε επί σκηνής επί τρεις συναπτές δεκαετίες. Λυρικός, αλλά με έναν λόγο πολύ ακριβή και ρεαλιστικό, παραμυθάς που ξέρει πώς να μεταμορφώσει τους στίχους του για στρατηγούς και βασιλιάδες σε πολιτικές αλληγορίες, αγκιστρωμένος στις μνήμες του από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και από τα όσα υπέφεραν οι άνθρωποι στα στρατόπεδα ή στα μέτωπα και προσηλωμένος στις δημοκρατικές και τις αντιμοναρχικές του πεποιθήσεις, ο Καμπανέλλης μιλάει στα τραγούδια και στα ποιήματά του για τη μεταπολεμική συνείδηση, αποτίνοντας ταυτοχρόνως φόρο τιμής στα ιστορικά δεινά και στα ιστορικά πρόσωπα του νέου ελληνισμού ή και παραπέμποντας παιγνιωδώς στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία και στην αρχαιοελληνική κωμωδία.
Διαβάζοντας τα τραγούδια και τα ποιήματα του Καμπανέλλη, αμέσως διαισθάνεται κανείς το υπέρογκο βάρος που κουβαλούν, όπως και την ευαισθησία του τραγουδοποιού, του ποιητή και του θεατρανθρώπου για τις συλλογικές περιπέτειες τόσο της γενιάς του όσο και των νεότερων. Στο βάθος, πάντως, αυτής της ευαισθησίας κρύβεται μονίμως η μεγάλη κατάφαση απέναντι στο φαινόμενο και το θαύμα της ζωής, η ακλόνητη πίστη στη δυνατότητά μας να ξεπερνάμε ακόμα και τις πιο μεγάλες δυσκολίες, κοιτάζοντας προς έναν ελεύθερο και πεντακάθαρο ουρανό. Και κάτι τέτοιο πηγαίνει μαζί με την εικόνα και τη ζωντάνια των καθημερινών του εικόνων, που βοηθούν τα μάλα τον στίχο του να αποκτήσει ολόθερμη σάρκα, διεκδικώντας μια σημαντική θέση τόσο στον νου όσο και στην καρδιά μας.
Β. Χατζηβασιλείου
