Στο μυθιστόρημά του «Νύχτα με πέντε φεγγάρια», που κυκλοφόρησε προ διετίας, ο Μίμης Ανδρουλάκης είχε ενσωματώσει ένα φανταστικό στοιχείο, προσδίδοντας στη ματιά του μια μελλοντολογική διάσταση, η οποία δεν έκρυβε την αισιοδοξία της για όσα επίκεινται να έρθουν. Στο «Μπλε λουλούδι. Αναμνήσεις από το 2048», το φετινό του βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, ο συγγραφέας μεταφέρει τη δράση του εξ ολοκλήρου στο μέλλον, αλλά οι ελπίδες του μοιάζουν, τουλάχιστον σε μια πρώτη ανάγνωση, μειωμένες.
Βρισκόμαστε κοντά στα Χριστούγεννα του 2048, μια τριακονταετία περίπου μπροστά, σε μια κοραλλιογενή νήσο, όπου έχουν συγκεντρωθεί τριάντα τρία τρανταχτά ονόματα της επιστήμης και της τέχνης. Όλοι τους είναι απόγονοι τέκνων ανδρών που χάραξαν δρόμους στην ιστορία της φιλοσοφίας, της πολιτικής οικονομίας και των κοινωνικών ή των φυσικών επιστημών, με προεξάρχοντες τους γόνους του Καρλ Μαρξ και του Άνταμ Σμιθ. Πρόκειται, παρόλα αυτά, για νόθους γόνους, για παιδιά παιδιών που γεννήθηκαν στο ημίφως και εκτός νόμου. Γιατί ο συγγραφέας κάνει μια τέτοια επιλογή; Μα, ίσως διότι επιδιώκει να δει στο κοντινό μέλλον κάτι το οποίο ξέρουμε ήδη από τη δική μας εποχή: οι άνθρωποι δεν είναι πια άτμητοι και ενιαίοι, δεν εκπροσωπούν ακέραιες μονάδες. Αποτελούν, αντιθέτως, το προϊόν πολλαπλών διασταυρώσεων, συναιρώντας κάτω από το ίδιο όνομα πολλές και πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ταυτότητες. Κι όπως οι άνθρωποι, κατά τον ίδιο τρόπο και οι επιστήμες, παρά την υπερεξειδίκευσή τους, δεν πορεύονται πια (και ακόμα λιγότερο δεν θα πορεύονται έτσι στο μέλλον) κατά μόνας και ξεχωριστά: συμπληρώνουν και θα συμπληρώνουν συνεχώς η μια την άλλη, καθισμένες στο τραπέζι ενός διευρυμένου διαλόγου στον οποίο έχουν προσκληθεί, καταλαμβάνοντας τιμητική θέση, και οι τέχνες.
Φυσικοί και χημικοί επιστήμονες, βιολόγοι, γενετιστές, πολιτικοί αναλυτές, όπως και μουσικοί, ψυχαναλυτές, επιδημιολόγοι ή ειδικοί στους υπολογιστές καταφτάνουν στην κοραλλιογενή νήσο από όλη την υδρόγειο προκειμένου να συζητήσουν για τα πάντα: για τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη, για την Κίνα και τις ΗΠΑ, για τα προβλήματα διατροφής και εισοδήματος, για την τύχη των αυταρχικών και των δημοκρατικών καθεστώτων, για τον ρατσισμό, για το λιώσιμο των πάγων στους πόλους, για τις μεταδοτικές ασθένειες, καθώς και για την Ιστορία – πάσης μορφής Ιστορία: όχι μόνο της επιστήμης και της τέχνης, αλλά και της πολιτικής και των ιδεολογιών. Στο μεταξύ, στο νησί ετοιμάζεται μια παγκόσμια γιορτή (το νησί είναι ήδη ένα παγκόσμιο χωριό) για την ανακοίνωση των ερευνητικών αποτελεσμάτων των φιλοξενουμένων του ενώ έχει προαναγγελθεί σύνδεση και με την πρώτη αποικία στη σελήνη. Με μια διαφορά: ένα τεράστιο παλιρροϊκό κύμα απειλεί το νησί με αφανισμό και στο τέλος όντως σχεδόν το βυθίζει, αποδεικνύοντας ότι η φύση μπορεί να είναι πιο καταστροφική από την τεχνολογία.
Συνδυάζοντας το ιστορικό με το πολιτικό και το οικολογικό μυθιστόρημα, και αντλώντας δυνάμεις και από την παράδοση της επιστημονικής φαντασίας, ο Ανδρουλάκης χτίζει μια πολυσυλλεκτική αφήγηση και γράφει ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί και σαν μυθοπλαστικό δοκίμιο, σαν μια προσπάθεια περιήγησης στο παρόν και στο παρελθόν της κίνησης των ιδεών και όλων των ζωντανών καταστάσεων οι οποίες έχουν κατά καιρούς κρυφτεί πίσω τους. Αυτό δεν σπεύδει να κάνει, άλλωστε, και η οποιαδήποτε μελλοντολογία – να παρουσιάσει το παρόν ως μέλλον, μιλώντας εις ήχον πλάγιον για τις σκοτεινές προοπτικές του; Όσο για το τελικό μήνυμα, σίγουρα δεν είναι τόσο απαισιόδοξο όσο φαντάζει στην αρχή. Παρά το παλιρροϊκό κύμα, παρά τους φόβους των ηρώων για όσα έχουν ήδη συμβεί, όπως και για όσα τους περιμένουν κατά πιθανότητα μέχρι το τέλος της ζωής τους, καμιά προοπτική δεν έχει στ’ αλήθεια χαθεί. Το μπλε λουλούδι, το οποίο δίνει στο βιβλίο τον τίτλο του, μια επικείμενη ανακάλυψη που θα συστεγάσει τον επαγωγικό λόγο τής επιστήμης και την οραματική γλώσσα της τέχνης, είναι μια ουτοπία στο φωτεινό είδωλο της οποίας προσβλέπουν άπαντες: μια ουτοπία ικανή να συνταιριάξει τη σκληρή, αδήριτη πραγματικότητά με την επιθυμία και την ομορφιά. Και τότε κανένα κύμα της θάλασσας και κανένας άγνωστος εχθρός δεν θα καταφέρει να στερήσει τους ανθρώπους από το όνειρό τους.
Β. Χατζηβασιλείου
