Συνέντευξη στη Δήμητρα Αθανασοπούλου
Μοιάζει να έχει το Ντουέντε –αυτή την αμετάφραστη λέξη που φέρνει σε αμηχανία τους λεξικογράφους– μέσα του. Ο Σταμάτης Κραουνάκης ψηλαφεί εδώ και καιρό τα λιγότερο συνειδητά επίπεδα της ανθρώπινης δημιουργικότητας μέσω του Λόρκα. «Είναι το μικρό μου Ευαγγέλιο» λέει στο politik αναφερόμενος στο πυκνό κείμενο-προϊόν μιας διάλεξης στο Μπουένος Άιρες του Ανδαλουσιανού δημιουργού.
Όσο τον ακούμε να μιλά, τόσο αναδύεται μέσα από τις λέξεις του εκείνη η μυστηριακή δύναμη που όλοι νιώθουν αλλά κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει, όπως περιγράφεται μέσα στο ενθουσιαστικό δοκίμιο. Ο Έλληνας συνθέτης με το πολύπλευρο ταλέντο δείχνει πλήρως ταυτισμένος με τον Φεδερίκο Γκαρθία –«τον ποιητή της νιότης του»– ενώ παράλληλα δεν παύει ποτέ να θυμίζει μια πληθωρική εκδοχή του Πίτερ Παν που αρνείται να μεγαλώσει. «Συνεχίζουμε να κλαδεύουμε και σήμερα εδώ όπως τότε (στα χρόνια του ισπανικού εμφυλίου) τα ελεύθερα πνεύματα» διαπιστώνει με λύπη.
Ο Σταμάτης Κραουνάκης δεν ψάχνει Ιθάκες στην Πολιτική, διευκρινίζει πως θεωρεί τη χώρα πιο ακριβό πράγμα από τις ατάκες και βλέπει την ανασχηματισμένη κυβέρνηση ως προεκλογικό σκηνικό. Αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή την κουβέντα λίγο μετά την επέτειο θανάτου του Λόρκα, λίγο πριν το Ντουέντε –η μουσική τελετουργία για τον Θεό, τον Έρωτα και τον Θάνατο– ανέβει στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Αποκαλόκαιρο. Έπειτα από ένα καλοκαίρι-λαίλαπα, όπως το χαρακτηρίζει. «Θα πρέπει όμως να κρατήσουμε του εαυτούς μας ακέραιους, έξω από το θυμό» καταλήγει.
Όταν ο Σταμάτης Κραουνάκης συναντά το Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, τι γεννιέται από αυτή τη συνάντηση;
Είναι ο ποιητής της νιότης μου. Ο αγαπημένος μου. Στα μονοπάτια του και στους κήπους του ερωτεύτηκα. Έκρυψα τα κρυφά μυστικά μου. Στο Ντουέντε συναντώ το Λόρκα. Κάθε βήμα έβρισκα τη βαθιά συγγένειά μου μαζί του. Όλοι λένε για μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική μου στιγμή. Ίσως και οριακή. Όπως και να ’χει πια τον κουβαλώ για πάντα.
Τι είναι για εσάς το Ντουέντε, που παραμένει αμετάφραστο και συνεπώς πολυσήμαντο;
Ο μέσα Θεός. Αυτός που εκπορεύεται από τη ρίζα της κραυγής μας. Που εκτινάσσεται την ώρα της καλλιτεχνικής λειτουργίας. Ανεξέλεγκτα και σαρώνει κάθε κανόνα. Το Ντουέντε είναι το μικρό μου Ευαγγέλιο. Ανατρέχω σ’ αυτό πολλές φορές που χρειάζεται να μιλήσω για την τέχνη και την πίστη της. Το έχω χαρίσει ξανά και ξανά στους μαθητές μου. Παίζουμε πιάνο, κάνουμε σκίτσα. Συνολικοί καλλιτέχνες είμαστε.
Και από το Λόρκα θα πάω στον Όμηρο. Με αφορμή τον ντόρο γύρω από τις Ιθάκες… θα ήθελα να ρωτήσω αν έχετε βρει τη δική σας Ιθάκη.
Βέβαια. Είναι ένα τραπέζι εδώ στο εξοχικό. Τεράστιο, μακρόστενο, παράγωνο, με συρτάρια και κρύπτες, τροχήλατο. Έχει επάνω ό,τι χρειάζομαι για τα ταξίδια. Και από πάνω ένας ανεμιστήρας που το κυλάει. Σιντί, σιντιέρα, ηχεία, μολύβια, καρποί από τα σχίνα, κι έξω ελιές και πικροδάφνες και πουρνάρια και η φωνή μιας παράξενης βασίλισσας χήνας… αυτό ναι, είναι μια Ιθάκη. Με καλώδια και iPad. Όλα εκεί πάνω. Και πιάνα και πεντάγραμμα. Το βασικό μου κυβερνείο. Και θυμιατά και εικονίσματα και οι άγγελοι μου και οι μούσες και το Ντουέντε.
Και όσον αφορά στη χώρα μας, πώς αποτιμάτε τη διαδρομή προς την Ιθάκη; Ποιοι είναι οι Κύκλωπες, ποιοι οι λωτοφάγοι και ποιοι οι μνηστήρες;
Η αγορά της πολιτικής είναι η καταστροφή. Επί μέρους άνθρωποι υπάρχουν. Αλλά ακόμα κι αυτούς τους υποδουλώνει ο κομματικός μηχανισμός οιασδήποτε προέλευσης και ιδεολογίας. Δεν υπάρχει Ιθάκη στην Πολιτική.
Απ’ όλους τους σπουδαίους στίχους που έχετε τραγουδήσει ποιος συμπυκνώνει περισσότερο το νόημα εκείνων που πιστεύετε;
«Ποια λάμπα θυέλλης κρυμμένη / Στο τι θα γίνω μ’ έφερε ως εκεί»
Συμφωνείτε με το Λόρκα που έλεγε πως δεν υπάρχει ποιητής που δεν είναι επαναστάτης;
Δεν υπάρχει ποιητής που δεν είναι επαναστάτης!
Έχετε πει πως ανήκετε στο προδομένο όχι του δημοψηφίσματος. Σήμερα πού θα λέγατε πως ανήκετε; Τι θα ψηφίσετε στις επόμενες εκλογές;
Ανήκω στην Τέχνη μου και στα τραγούδια μου. Ανήκω στη μελωδία μου. Μπήκαμε όλοι στην περιπέτεια ότι κάτι θ’ αλλάξει. Και πραγματικά νομίζω κάτι μπορεί να μετακινηθεί. Βλέπετε η μάχη είναι αδυσώπητη. Απ’ την άλλη είναι τόσο βαρετή η γλώσσα και ο τρόπος που διατυπώνεται αυτή η μάχη. Ετοιματζίλα! Χαίρομαι που βλέπω νέους στα υπουργεία. Κάποιοι είναι φίλοι από παλιά. Συνομιλώ, ανταλλάσσω, βρίζομαι. Έχουν γίνει λάθη στον Πολιτισμό. Το Φεστιβάλ είναι μία καταστροφή. Ελπίζω με την κυρία να γίνει κάτι.
Αν και, να σας πω, αυτή η ανασχηματισμένη κυβέρνηση στην ουσία είναι ένα προεκλογικό σκηνικό. Δεν περιμένω και πολλά. Αλλά ας μην είμαστε της γκρίνιας. Ελπίζω πάντα στο νερό.
Πριν από ένα μήνα κάηκαν ζωντανοί τόσοι άνθρωποι, και είδαμε τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιήθηκε πολιτικά ακόμα και μια τέτοια καταστροφή. Τώρα κυριαρχεί ο διάλογος γύρω από το σεξισμό με αφορμή την υπουργοποίηση της Νοτοπούλου. Τι κρατάμε από όλα αυτά;
Αυτή τη στιγμή ενόψει μιας καταιγιστικής εκλογικής μελλοντικής μάχης έχουν αποθρασυνθεί ένθεν και ένθεν, κυρίως από την αντιπολίτευση. Αλλά και ο τρόπος που επιτίθεται η κυβέρνηση δεν με βρίσκει σύμφωνο. Η χώρα είναι πολύ πιο ακριβό πράγμα από τις ατάκες. Μέσα σε αυτή τη λαίλαπα θα πρέπει να κρατήσουμε τους φίλους μας ακέραιους και τους εαυτούς μας απέξω από το θυμό.
Βλέπετε να υπάρχει πάντα θυμός διάχυτος γύρω μας;
Ναι. Θυμός και εκνευρισμός διάχυτος, και είναι λογικό. Ζούμε μια συγκρουσιακή στιγμή· θα την αντιμετωπίσουμε.
Πώς τον μεταβολίζετε εσείς τον δικό σας θυμό;
Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε θέμα. Έχουμε την τέχνη μας. Ο υπόλοιπος κόσμος είναι εκτεθειμένος σε αυτή τη λαίλαπα, αλλά ο καθένας με την κουλτούρα ζωής του θα τον αντιμετωπίσει. Οι καλλιτέχνες οφείλουμε να ορθώνουμε την πίστη μας μέσα από το έργο μας. Δεν πήγα στο Λόρκα από μόδα.
Τι σας οδήγησε σε εκείνον;
Ο Λόρκα αφορά στον πολιτισμό της Μεσογείου. Σε μια πραγματικά επικίνδυνη στιγμή για την ανθρωπότητα, οι δημιουργοί οδεύουν με τους ποιητές. Καταφεύγουμε στα μεγάλα πνευματικά γεγονότα για να αντλήσουμε δύναμη από εκεί, κουράγιο για την ψυχή μας και το έργο μας. Ξέρετε κλαδέψανε τον Λόρκα στη μεγάλη του άνθιση, γιατί η ζωή του ήταν ανάποδα στα κοινωνικά πρέπει και γιατί ήταν ελεύθερο πνεύμα. Γιατί ο τρόπος που διεκδικούσε την ελευθερία του μέσα από την ποίησή του ήταν αδιαφιλονίκητα ένα τίναγμα προς την υψηλή ανθρώπινη υπόσταση.
Συνεχίζουμε να κλαδεύουμε –όπως λέτε– και σήμερα τα ελεύθερα πνεύματα;
Ναι, είναι πάγια τακτική των συστημάτων. Εξυπηρετεί τα μαγαζάκια.
Μόνο το μυστήριο μας κρατά ζωντανούς, έγραφε ο ποιητής σας. Για τι άλλο αξίζει να ζούμε, τι άλλο μας κρατά όρθιους;
Ο Έρωτας, οι φίλοι μας, η τέχνη.
Τι άλλο σάς δίδαξε για τον έρωτα και το θάνατο αυτή η μουσική τελετουργία;
Είναι επαναληπτικό το μάθημα. Το ανακαλύπτω συνέχεια. Αισθάνομαι ότι δε θα τελειώσει ποτέ. Και μάλλον δε φαίνεται να τελειώνει. Αφήνουμε πίσω θρυμματισμένες κανέλες, ζουμιά από πορτοκάλια, ένα βιβλίο που έγινε φύλλο και φτερό από σημειώσεις και αστερίσκους. Έγινα πιο σοφός; Ναι. Πιο ήσυχος; Πιο αποφασισμένος; Ταξίδι στην ενδοχώρα. Αυτό. Α! Και οι λατρεμένοι συνοδοιπόροι: Γεροντίδης, Μπουγιώτης, Ντρουμπογιάννης, Ταμιωλάκης. Οι άνθρωποί μου σ’ αυτή τη βόλτα. Σκέφτομαι αλλιώς το τέλος. Σα γιορτή.
Συνεργάζεστε με τη νέα γενιά. Ποια είναι η σχέση των νέων καλλιτεχνών με την πολιτική και τους πολιτικούς;
Τους βαριούνται. Και έχουν πάρα πολύ δίκιο.
Τι σημαίνει προδοσία για εσάς;
Ν’ αφήνεις τα πιστεύω σου για ολίγα ευρώ.
Την τελευταία φορά βρεθήκαμε στη Λαχαναγορά λίγο πριν τη μεγάλη συναυλία ανάμεσα στα καφάσια. Φέτος σε ποιους ασυνήθιστους τόπους μπορούμε να σας βρούμε;
Συζητάω κάτι, αλλά δεν είναι ανακοινώσιμο ακόμα τίποτα. Είμαι και του λιμανιού και του σαλονιού. Μάλλον θα τα συνδυάσω. Πάλι.
Info: Από το Θέατρο Τέχνης στο ΚΘΒΕ
Ο Σταμάτης Κραουνάκης μελοποιεί Λόρκα και παρουσιάζει μια μοναδική παράσταση την Τρίτη 11, Τετάρτη 12 & Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου, στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
