Την πεποίθηση ότι η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό εκφράζει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), Σούμα Τσακραμπάρτι (Suma Chakrabarti), επισημαίνοντας πως τον ενθαρρύνει πολύ «η ετοιμότητα των ελληνικών αρχών να καταστήσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα πιο φιλικό προς τους επενδυτές».
Προσθέτει ότι το “Ελληνικό” είναι ένα εμβληματικό έργο, του οποίου η επιτυχής προώθηση «θα δείξει σε πιθανούς επενδυτές ότι τα πράγματα αλλάζουν στην Ελλάδα», σημειώνοντας πάντως ότι «η χώρα μπορεί και πρέπει να κάνει περισσότερα για να προσελκύσει επενδύσεις», π.χ, μειώνοντας τον διοικητικό φόρτο και περιορίζοντας τη γραφειοκρατία με την ομαλότερη και αποτελεσματικότερη χορήγηση αδειών και με ταχύτερες διαδικασίες για την εγγραφή ακινήτων.
Ο πρόεδρος της EBRD εκφράζει ακόμη την ελπίδα ότι η θετική πορεία των μεταρρυθμίσεων θα συνεχιστεί και την ακράδαντη πεποίθηση ότι η Ελλάδα έχει όλα τα εχέγγυα να εξελιχθεί σε επιτυχημένη οικονομία και να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή των Βαλκανίων. Ως πιθανούς κινδύνους για την ελληνική οικονομία στη μεταμνημονιακή εποχή αναφέρεται στις αρνητικές επιπτώσεις της παγκόσμιας επιβράδυνσης, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανάπτυξη των εξαγωγών, ενώ προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε αναστροφή στις μεταρρυθμίσεις ή αυξημένη αβεβαιότητα σχετικά με την πολιτική κατεύθυνση της χώρας θα μπορούσε να βλάψει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και να οδηγήσει σε χαμηλότερες προοπτικές ανάπτυξης.
Ερωτηθείς σχετικά με τα “κόκκινα” δάνεια εκφράζει την πεποίθηση ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στη μείωσή τους, ενώ κληθείς να σχολιάσει αν θεωρεί ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι αρκετά ισχυρές σήμερα, επισημαίνει ότι η κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος βαίνει διαρκώς βελτιούμενη, ωστόσο οι προσπάθειες θα πρέπει να συνεχιστούν.
Ο κ.Τσακραμπάρτι αποκαλύπτει ακόμη ότι η EBRD -που σημειωτέον με βάση τις τρέχουσες προβλέψεις (οι επόμενες θα δημοσιευτούν εντός διμήνου), προσδοκά ανάπτυξη του ΑΕΠ στην Ελλάδα κατά 2,2% το 2020- αναμένεται να επικεντρωθεί από το νέο έτος στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ακίνητα, τον τουρισμό, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και την αγροβιομηχανία, αλλά είναι επίσης έτοιμη να παράσχει στήριξη στις ιδιωτικοποιήσεις. «Υπό το πλαίσιο της EBRD για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ελλάδα, ύψους 300 εκατ. ευρώ, είμαστε σε θέση να χρηματοδοτήσουμε επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και στη διανομή και μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας για τη βελτίωση της αποδοτικότητας, τη μείωση των απωλειών και την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο» σημειώνει, ενώ προσθέτει ότι η Τράπεζα αναζητά νέους τρόπους υποστήριξης του ελληνικού ιδιωτικού τομέα.
Κατά τον πρόεδρο της EBRD, πέραν των επενδύσεων της Τράπεζας στην Ελλάδα, οι οποίες έχουν ξεπεράσει τα 2,8 δισ. ευρώ μέχρι σήμερα, το ίδιο το γεγονός ότι αυτή βρίσκεται στη χώρα στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στην αγορά και ενθαρρύνει άλλους επενδυτές να εξετάσουν προσεκτικά τις ευκαιρίες που προσφέρει η χώρα. Η συνέντευξη με τον κ.Τσακραμπάρτι έγινε με την ευκαιρία των εγκαινίων του νέου γραφείου της EBRD στη Θεσσαλονίκη, αύριο Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του προέδρου της Eυρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη δημοσιογράφο Αλεξάνδρα Γούτα:
ΕΡ. Tα capital controls στην Ελλάδα ήρθησαν πρόσφατα πλήρως μετά από αρκετά χρόνια, οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων υποχώρησαν σε ιστορικά χαμηλά, ενώ κάποιες αποφάσεις, που γενικά θεωρήθηκαν ως θετικές, ελήφθησαν για το τουριστικό πρότζεκτ στο πρώην αεροδρόμιο “Ελληνικό”, που καθυστερούσε επί μακρόν. Κατά ορισμένους, όλα αυτά βοήθησαν αποφασιστικά, ώστε να αποκατασταθεί σε έναν βαθμό η εμπιστοσύνη των επενδυτών απέναντι στην Ελλάδα και την ελληνική αγορά. Συμφωνείτε; Τι θα έπρεπε να γίνει, προκειμένου να αποκατασταθεί πλήρως αυτή η εμπιστοσύνη;
ΑΠ. Συμφωνώ απόλυτα. Η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό και μας ενθαρρύνει πολύ η ετοιμότητα των ελληνικών αρχών να καταστήσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα πιο φιλικό προς τους επενδυτές. Η άρση των capital controls στις αρχές του μήνα αποτέλεσε σημαντικό ορόσημο και ένδειξη ότι η πλήρης ανάκαμψη της χώρας συνεχίζεται. Το «Ελληνικό» είναι ένα εμβληματικό έργο που θα δείξει σε πιθανούς επενδυτές ότι τα πράγματα αλλάζουν στην Ελλάδα.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν κάποια προβλήματα, όπως η δυσκίνητη γραφειοκρατία και ο πολύ αργός ρυθμός της δικαιοσύνης, τα οποία οι πιθανοί επενδυτές ζυγίζουν στο μυαλό τους όταν εκτιμούν την Ελλάδα ως τόπο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η κυβέρνηση σημείωσε ότι σκοπεύει να μειώσει τους φόρους αλλά απαιτούνται επίσης διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να κάνει περισσότερα για να προσελκύσει επενδύσεις, καθιστώντας ευκολότερη την επιχειρηματική δραστηριότητα. Κάποιες διορθώσεις στις υπάρχουσες αδυναμίες, καθώς και η δημιουργία ενός ελκυστικότερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος, είναι σημαντικά για περαιτέρω ανάκαμψη και ανάπτυξη. Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η μείωση του διοικητικού φόρτου. Επίσης, η ομαλότερη και αποτελεσματικότερη χορήγηση αδειών και οι διαδικασίες για την εγγραφή ακινήτων θα περιόριζαν περαιτέρω τη γραφειοκρατία. Και πάνω απ’ όλα, ένα σταθερό και πιο προβλέψιμο θεσμικό πλαίσιο θα μείωνε την αβεβαιότητα.
Διεθνείς οργανισμοί όπως η EBRD μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Εκτός από τις επενδύσεις μας που έχουν ξεπεράσει τα 2,8 δισ. ευρώ μέχρι σήμερα, το γεγονός ότι βρισκόμαστε στην Ελλάδα στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στην αγορά και ενθαρρύνει άλλους επενδυτές να εξετάσουν προσεκτικά τις ευκαιρίες που προσφέρει η χώρα.
ΕΡ.Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα επιβαρύνεται ακόμη από ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), αλλά όλες οι τράπεζες έχουν αναλάβει δράση, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα επαρκώς. Είσαστε αισιόδοξος ότι το πρόβλημα με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί σύμφωνα με το ανακοινωθέν χρονοδιάγραμμα (μείωση τους κατά 54 δισ. ευρώ ώς το2021); Θα λέγατε ότι αυτή η μείωση είναι επαρκής;
ΑΠ. Η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων έχει αναγνωρισθεί ως θέμα καίριας σημασίας για την αποκατάσταση των βιώσιμων ρυθμών ανάπτυξης. Η επιτυχής μείωσή τους είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών, τη μείωση των προβλέψεων κινδύνου και, ως εκ τούτου, την απελευθέρωση κεφαλαίων για νέο δανεισμό, γεγονός που στηρίζει την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Πιστεύω ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους και είμαι πολύ περήφανος που η EBRD έχει βοηθήσει σε αυτό. Πέρυσι, πραγματοποιήσαμε δύο συναλλαγές υπό το Πλαίσιο Εξυγίανσης των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων της EBRD, υποστηρίζοντας την Alpha Bank και την Τράπεζα Πειραιώς στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους. Και οι δύο συναλλαγές ήταν ένα σημαντικό βήμα για την εξυγίανση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
ΕΡ. Θα λέγατε ότι σήμερα οι ελληνικές τράπεζες είναι αρκετά ισχυρές;
ΑΠ. Η κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού τομέα βαίνει συνεχώς βελτιούμενη και θα ήθελα να εκμεταλλευτώ αυτή την ευκαιρία και να επαινέσω τη σκληρή δουλειά των τραπεζών. Ωστόσο, πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες. Η ΕBRD συνεργάζεται στενά με τον τραπεζικό τομέα στην Ελλάδα, ο οποίος και αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ των δραστηριοτήτων μας στη χώρα, και στόχος μας είναι να συνεχίσουμε να στηρίζουμε αυτόν τον τομέα.
Η πρώτη μας επένδυση το 2015 ήταν στην ανακεφαλοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, επενδύοντας 250 εκατομμύρια ευρώ, με στόχο την επιστροφή της εμπιστοσύνης στον τραπεζικό τομέα. Από τότε, συνεργαζόμαστε με τις τράπεζες, υποστηρίζοντας διευκολύνσεις εμπορικής χρηματοδότησης, συναλλαγές στην κεφαλαιαγορά με σκοπό τη μείωση της εξάρτησης των ελληνικών τραπεζών από τον Μηχανισμό Έκτακτης Χρηματοδότησης (ELA), τιτλοποιήσεις και πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στο πλαίσιο του Προγράμματος Διευκόλυνσης Εμπορίου (TFP), βάσει του αριθμού των εγγυήσεων που έχουν εκδοθεί.
ΕΡ. Τι αναμένεται για το 2020 σε όρους συνολικής χρηματοδότησης της ελληνικής αγοράς; Πάνω σε πόσες συναλλαγές εργάζεστε σήμερα στην Ελλάδα και σε ποιους κυρίως τομείς;
ΑΠ. Αυτή τη στιγμή εξετάζουμε πολλές συναλλαγές σε διάφορους τομείς, όπως για παράδειγμα στον τουρισμό και τον τραπεζικό τομέα. Επίσης, βρισκόμαστε στη διαδικασία έγκρισης μιας νέας στρατηγικής για την Ελλάδα, η οποία θα τεθεί σε ισχύ στα μέσα του 2020 και θα καλύψει την περίοδο έως το 2025.
Για το 2020, αναμένω ότι η EBRD θα επικεντρωθεί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στον τομέα των ακινήτων και στον τουρισμό, καθώς και στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, αλλά θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σε ένα ευρύ φάσμα τομέων.
Εξετάζουμε ενεργά τις ευκαιρίες στον τομέα της αγροβιομηχανίας, καθώς θεωρούμε αυτό τον τομέα πολύ σημαντικό για την ελληνική οικονομία, αλλά και άλλες επιχειρήσεις που θέλουν να αυξήσουν τις εξαγωγές τους. Είμαστε επίσης έτοιμοι να παράσχουμε στήριξη στις ιδιωτικοποιήσεις.
ΕΡ. Η Ελλάδα φαίνεται ότι βρίσκεται στο κέντρο των ενεργειακών σταυροδρομιών, αλλά και των σταυροδρομιών των logistics στην Ευρώπη. Nα αναμένουμε περισσότερες χρηματοδοτήσεις από την EBRD σε αυτά τα δύο πεδία ώς το 2025; Κατά τη γνώμη σας, θα μπορούσε η ιδιωτικοποίηση των ενεργειακών επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας να συνδράμει στην καλύτερη αξιοποίηση των ευκαιριών στον ενεργειακό τομέα;
ΑΠ. Η ενέργεια, ιδίως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι ένας σημαντικός τομέας για εμάς. Υπό το πλαίσιο της EBRD για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ελλάδας ύψους 300 εκατ. ευρώ, είμαστε σε θέση να χρηματοδοτήσουμε επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και στη διανομή και μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας για τη βελτίωση της αποδοτικότητας, τη μείωση των απωλειών και την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο.
Το τρέχον πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων στη χώρα αποτελεί ευκαιρία για την προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων σε βασικούς τομείς όπως οι μεταφορές και η ενέργεια. Ορισμένα θετικά αποτελέσματα έχουν ήδη επιτευχθεί, όπως η ιδιωτικοποίηση των λιμένων Πειραιώς και Θεσσαλονίκης και των 14 περιφερειακών αεροδρομίων (έργο το οποίο έχει υποστηρίξει η EBRD), καθώς και του Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου Α.Ε. (ΔΕΣΦΑ) και παρόλο που δεν είχαμε την τύχη να είμαστε μέρος της επικρατέστερης προσφοράς πώλησής της, πιστεύω ότι η συμβολή μας ήταν σημαντική ώστε να εξασφαλιστεί μία ανταγωνιστική διαδικασία η οποία τελικά οδήγησε σε υψηλότερη άρα και καλύτερη τιμή για τον Έλληνα φορολογούμενο.
ΕΡ. Η EBRD στηρίζει με συνέπεια τις ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις όλα αυτά τα χρόνια, τόσο με χρηματοδότηση/συμβουλευτική υποστήριξη, όσο και με την εφαρμογή προγραμμάτων, όπως το “SME Pre-Listing Support Program”, που ενεργοποιήθηκε πρόσφατα. Ποια θα λέγατε ότι είναι τα κύρια απτά αποτελέσματα αυτής της στρατηγικής μέχρι σήμερα;
ΑΠ. Είμαι πολύ περήφανος που καταφέραμε να κινητοποιήσουμε το ενδιαφέρον πολλών ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων για το pre-listing πρόγραμμα. Μετά την υπογραφή του μνημονίου συνεργασίας με το Χρηματιστήριο Αθηνών και το Υπουργείο Ανάπτυξης τον περασμένο Φεβρουάριο και την έναρξη της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων τον περασμένο Μάιο, περισσότερες από 20 επιχειρήσεις έχουν υποβάλλει αίτηση μέχρι σήμερα. Αυτό είναι ένα τεράστιο επίτευγμα, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα πολύ στοχευόμενο πρόγραμμα.
Έχουμε επίσης στηρίξει 40 μικρομεσαίες επιχειρήσεις υπό το Πλαίσιο του Προγράμματος Συμβουλευτικής για Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις της EBRD, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών, και πρόσφατα συμπληρώθηκε με χρηματοδότηση από το ελληνικό κράτος και η περαιτέρω επέκταση αυτού του προγράμματος, είναι ο λόγος που ανοίγουμε το δεύτερο γραφείο μας στη Θεσσαλονίκη.
ΕΡ. Σχεδιάζει η EBRD κάτι εντελώς καινούργιο για την ελληνική αγορά;
ΑΠ. Προσπαθούμε πάντα να είμαστε καινοτόμοι, αλλά δεν υπάρχει κάτι ανακοινώσιμο αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, μπορώ να πω πως αναζητούμε νέους τρόπους υποστήριξης του ελληνικού ιδιωτικού τομέα.
ΕΡ. Κατά πολλούς, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας τής προσδίδει φυσικό ρόλο ως διασυνοριακό hub. Θα λέγατε ότι η χώρα χρησιμοποιεί σωστά τη θέση αυτή; Πώς θα μπορούσε να αξοποιήσει περισσότερο τις ευκαιρίες που αφορούν τη διασυνοριακή συνεργασία, αλλά και τη συνεργασία με τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων; Θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση η ΕΒRD;
ΑΠ. Ένας τρόπος με τον οποίο η Ελλάδα μπορεί να δημιουργήσει βιώσιμη ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια είναι να αξιοποιήσει περαιτέρω τις ευκαιρίες και να συνεργαστεί με τους γείτονές της. Η χώρα είναι σε θέση να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην περιοχή των Βαλκανίων. Κατέχει στρατηγική θέση κοντά στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής και θεωρείται ευρέως από τις χώρες που βρίσκονται ανατολικά και νότια ως πύλη προς την Ευρώπη.
Με την ανάπτυξη σχέσεων με τις γειτονικές χώρες, η Ελλάδα θα προωθήσει την ένταξη σε μια περιοχή με υψηλό δυναμικό και ισχυρές οικονομικές επιδόσεις τα τελευταία χρόνια. Οι σύνδεσμοι αυτοί μπορούν να ενισχυθούν περαιτέρω μέσω βελτιωμένων υποδομών. Έχουν ήδη ξεκινήσει ή εξετάζονται αρκετά σημαντικά περιφερειακά ενεργειακά έργα, όπως ο αγωγός Trans Adriatic Pipeline (ΤΑΡ), τον οποίο και χρηματοδοτήσαμε. Αυτά τα ενεργειακά έργα δεν είναι μόνο σημαντικά για τις ίδιες τις χώρες αλλά και για την ευρύτερη περιοχή της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Στην EBRD υποδεχόμαστε με μεγάλη χαρά αυτές τις προσπάθειες για την προώθηση των διασυνοριακών διασυνδέσεων. Έχουμε μακρά εμπειρία ως επενδυτές στην περιοχή των Βαλκανίων και σημαντική εμπειρία στο σχεδιασμό μεγάλων ενεργειακών έργων και έργων υποδομής, το οποίο μας καθιστά σημαντικό εταίρο για έργα και καθοδήγηση πολιτικής για τη δημιουργία ενός ενοποιημένου οικονομικού χώρου σε ολόκληρη τη νοτιοανατολική Ευρώπη.
ΕΡ. Ποιες είναι οι προβλέψεις της EBRD για τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας το 2020;
ΑΠ. Οι τρέχουσες προβλέψεις μας για την αύξηση του ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2020 ανέρχονται σε 2,2%, όπως ανακοινώσαμε τον περασμένο Μάιο. Οι οικονομολόγοι μας εργάζονται επί του παρόντος για την επόμενη πρόβλεψή μας, η οποία θα δημοσιευθεί σε δύο μήνες.
ΕΡ. Ποιος θα λέγατε ότι είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ελληνική οικονομία στη μεταμνημονιακή εποχή και σε ποιους τομείς θα πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις, ώστε να ενισχυθεί το μελλοντικό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας;
ΑΠ. Ελπίζω ότι η θετική πορεία των μεταρρυθμίσεων θα συνεχιστεί και πιστεύω ακράδαντα ότι η Ελλάδα έχει όλα τα εχέγγυα να εξελιχθεί σε μια επιτυχημένη οικονομία. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, ως βασικοί παράγοντες ανάπτυξης πιθανότατα να παραμείνουν οι εξαγωγές και η ιδιωτική κατανάλωση.
Όσον αφορά τους κινδύνους, οι αρνητικές επιπτώσεις της παγκόσμιας επιβράδυνσης θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανάπτυξη των εξαγωγών. Επιπλέον, οποιαδήποτε αναστροφή στις μεταρρυθμίσεις ή αυξημένη αβεβαιότητα σχετικά με την πολιτική κατεύθυνση της χώρας θα μπορούσε να βλάψει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και να οδηγήσει σε χαμηλότερες προοπτικές ανάπτυξης.
