Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831, ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας με τεράστια προσφορά στον αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία, δολοφονείται στο Ναύπλιο από τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυρομιχάλη.
Το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου 1831, ο Καποδίστριας εκάθησε να γράψει στον φίλο του και μεγάλο φιλέλληνα Εϋνάρδο. Η ψυχή του ήταν αναμφίβολα πλημμυρισμένη από στιγμιαία απογοήτευση, αλλά το γράμμα του είναι γεμάτο ανδρισμό πατριωτικό: «Ούτε ο φόβος των ραδιουργιών, ούτε τα γραφόμενα στις εφημερίδες θα με κάνουν να λοξοδρομήσω από το δρόμο που χάραξα. Ας γράφουν, ας λέγουν ότι θέλουν, αλλ’ οι άνθρωποι κρίνονται από τη μαρτυρία των πράξεών τους».
Το άλλο πρωί, κατά τη συνήθειά του, βγήκε για να πάει να λειτουργηθεί στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, όπου τον περίμεναν οι Μαυρομιχαλαίοι. Επίθεση δέχθηκε και σωριάστηκε νεκρός, χωρίς να προφέρει λέξη. Η πατρίδα έχανε τον αναδημιουργό της, τον μεγάλο κυβερνήτη της. Οι Μαυρομιχαλαίοι υπήρξαν τα χέρια που εκτέλεσαν το έγκλημα, αλλά οι ηθικοί αυτουργοί ήταν αυτοί που ζήλευαν το έργο του και υπενόμευσαν την πατριωτική του δράση.
Η αντίδραση του Κολοκοτρώνη ήταν άμεση. Όταν έμαθε για τη δολοφονία, έκλαψε για τον φίλο του και η Γερουσία συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης εξέδωσε διαταγές για τη συγκέντρωση στρατευμάτων και προσπάθησε να διατηρήσει την τάξη.
Ο μύθος του Γέρου του Μωριά, που μοιράστηκε με τους πολίτες, εξηγεί τη στάση του απέναντι στα γεγονότα. Για να αποδείξει την απαισιοδοξία του, χρησιμοποίησε την ιστορία των γαϊδουριών που θεώρησαν ότι θα έλυναν τα προβλήματά τους σκοτώνοντας τον σαμαρτζή, αλλά τελικά τις συνέπειες τις πλήρωσαν οι ίδιοι.
Αν και ο Κολοκοτρώνης προσπάθησε να διατηρήσει την ηρεμία ανάμεσα στον κόσμο, η κατάσταση στην Ελλάδα εξελίχθηκε σε εμφύλιες συγκρούσεις και τελικά, με υπόδειξη των προστάτιδων δυνάμεων, η εξουσία ανέλαβε ο δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Βαυαρίας, Όθωνας. Ο Νίκος Σβορώνος επισημαίνει ότι «η αναρχία που ακολούθησε επέτρεψε στις τρεις προστάτιδες δυνάμεις να επιβάλουν την απόλυτη μοναρχία».
