Kατά την ομιλία της στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο η ΠτΔ αναφέρθηκε στον πόλεμο στην Ουκρανία
«Η δύναμη της Ευρώπης βρίσκεται στη συμπερίληψη και την ενότητα, όχι στις πολλές και διαφορετικές ταχύτητες των λαών της, ούτε στη ρωγμή μεταξύ βορρά και νότου» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου κατά την ομιλία της στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο.
Υπογράμμισε, επίσης, ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία επέδρασε καταλυτικά στην αφύπνιση και χαλύβδωση της ευρωπαϊκής μας συνείδησης και των δημοκρατικών μας αντανακλαστικών. Όπως είπε, «μπροστά στον κίνδυνο, οι Ευρωπαίοι ανέτρεξαν σε όλα αυτά που τους ενώνουν: την ειρήνη, την ελευθερία και την αλληλεγγύη».
Εξίσου αναγκαία χαρακτήρισε την ανάγκη υιοθέτησης κοινής προσέγγισης στο μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα, λέγοντας ότι δοκιμάζουν τον ευρωπαϊκό μας ανθρωπισμό και θέτουν το ζήτημα της ευθύνης για τη διαχείριση των αυξημένων ροών. Υπενθύμισε ότι «η Ελλάδα έχει επωμιστεί δυσανάλογο βάρος σε ένα πεδίο που έφερε στην επιφάνεια διαφωνίες και υποδόριες συγκρούσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη» και προσέθεσε: «Το θέμα αυτό δεν επιδέχεται πολιτική εργαλειοποίηση, αλλά, αντίθετα, απαιτεί κοινή στάση, αφού αφορά τα εξωτερικά μας σύνορα και η αντιμετώπισή του αποτελεί κοινή ευθύνη της Ευρώπης, η οποία καλείται επιτακτικά να υιοθετήσει μια συνολική προσέγγιση».
Αναφερόμενη στο Συμβούλιο της Ευρώπης, επισήμανε ότι «με τα θεσμικά του όργανα, δικαιοδοτικά και γνωμοδοτικά, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο, νομικά και ηθικοπολιτικά, στην τήρηση των επιταγών του κράτους δικαίου και στην εμβάθυνση της δημοκρατίας στην Ευρώπη».
Στο ίδιο πλαίσιο, τάχθηκε υπέρ της ενίσχυσης της στρατηγικής συνεργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, υποστηρίζοντας ότι με τον τρόπο αυτόν, θα αξιοποιηθούν κατάλληλα τα συμπεράσματα της πρόσφατης Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης και οι προτάσεις της Τελικής Έκθεσης και χαρακτήρισε σημαντικό βήμα την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της ΕΕ στην ΕΣΔΑ.
«Η θεσμική μνήμη, οι αξίες, καθώς και ο πραγματισμός των ευρωπαϊκών θεσμών εγγυώνται το μέλλον της Ευρώπης. Πάνω από όλα όμως, πέραν των πολιτικών ή των οικονομικών θεσμών, είναι το κοινό και βαθύ μας βίωμα, αυτή η πλούσια και πολύτιμη εμπειρία της αρμονικής συμβίωσης των ευρωπαϊκών λαών, εδώ και επτά δεκαετίες, που μας γεμίζει, στις πιο δύσκολες στιγμές, με αισιοδοξία» ανέφερε μεταξύ άλλων, η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία της κυρίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο.
Κύριε Πρόεδρε της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης,
Κυρία Γενική Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης,
Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,
Κυρίες και Κύριοι Πρέσβεις,
Κυρίες και κύριοι,
Σας ευχαριστώ θερμά για την τιμή και την υποδοχή που μου επιφυλάξατε στον ιστορικό θεσμό της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Έναν θεσμό που ιδρύθηκε στα ερείπια του πολέμου, με το όραμα της ευρωπαϊκής ενότητας, για την προάσπιση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Με έδρα το Στρασβούργο, μια πόλη-σύμβολο που ενσαρκώνει την αστείρευτη ανθρώπινη επιθυμία για ειρήνη και δικαιοσύνη. Στην αίθουσα και τους διαδρόμους της Συνέλευσης αντικρίζει ο επισκέπτης, σε όλο του το μεγαλείο, το εγχείρημα και το στοίχημα της ευρωπαϊκής συνύπαρξης. Έρχεται σε επαφή, το βλέμμα και το συναίσθημα, με τον πλουραλισμό της αντιπροσώπευσης, τις πολιτικές και πολιτισμικές αποχρώσεις των λαών, τις θεμελιώδεις αρχές της κοινής μας πορείας, την ελπίδα και την πίστη στον ευρωπαϊκό μας δήμο.
Για την Ελλάδα, ο δημοκρατικός συμβολισμός της Συνέλευσης, αυτής της αγοράς των ιδεών, αποτυπώνει το ανεξίτηλο σημείο της πολιτικής της ταυτότητας. Ανάγεται στην οικουμενική πνευματική της παράδοση και παρακαταθήκη, στην αρχαία της κληρονομιά που ταξίδεψε μέχρι τη νεωτερικότητα και φωτίζει τον πολιτικό μας βίο. Η ελευθερία των αρχαίων, με την αξία της συμμετοχής και της ιδιότητας του πολίτη, του φρόνιμου και ενάρετου υποκειμένου που τηρεί το δημόσιο συμφέρον, συναρθρώθηκε αναπόσπαστα με την ελευθερία των μοντέρνων, την ανάδυση της μοναδικότητας του προσώπου και της ιδιωτικότητάς του. Έτσι συγκροτήθηκε και καταξιώθηκε ο σύγχρονος τρόπος ζωής, καθώς και η φιλελεύθερη δημοκρατία, ως ο αξεπέραστος ορίζοντάς του.
Ο δεσμοί της Ελλάδας με την Ευρώπη έχουν μεγάλο βάθος, ήδη από τη γέννηση του ελληνικού κράτους και την επίδραση των ιδεών του διαφωτισμού στους εξεγερμένους Έλληνες. Στην Επανάσταση του 1821, ο ελληνικός προ-νεωτερικός κοινοτισμός συνάντησε την καθολικότητα του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού και τις πολιτικές και συνταγματικές του προϋποθέσεις: τη λαϊκή κυριαρχία και την αντιπροσώπευση, τη διάκριση των εξουσιών και τα δικαιώματα. Στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγνώρισαν τις πνευματικές καταβολές τους, και στην Ευρώπη, οι Έλληνες, το πρότυπο και το στήριγμα για την κυριαρχία τους. Σε όλη τη διάρκεια της νεότερης ιστορίας της, η χώρα μου παρέμεινε προσηλωμένη στην ευρωπαϊκή της ταυτότητα και πορεία, παίρνοντας σταθερά θέση στη σωστή πλευρά της ιστορίας.
Στη σκοτεινή επταετία της δικτατορίας στην Ελλάδα, το Συμβούλιο της Ευρώπης έδωσε βήμα και φωνή στους διωκόμενους από τη στρατιωτική χούντα, στρέφοντας την προσοχή της κοινής γνώμης στους πολιτικούς κρατουμένους και τα θύματα των βασανιστηρίων. Η αποπομπή, το 1969, της Ελλάδας από το Συμβούλιο συνέβαλε καθοριστικά στην απονομιμοποίηση των συνταγματαρχών και την ενίσχυση του αγώνα για τη δημοκρατία. Για πρώτη φορά, ένα κράτος μέλος του Συμβουλίου αποβλήθηκε, λόγω συστηματικής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το αντιδημοκρατικό του καθεστώς.
Τα τελευταία 40 χρόνια, η πιο ειρηνική και προοδευτική περίοδος της Ελλάδας, την οποία συνοπτικά αποκαλούμε Μεταπολίτευση, συνέπεσε, διόλου τυχαία, με την ευρωπαϊκή ενοποίηση και ανάπτυξη. Οι Έλληνες οφείλουν πολλά στην Ευρώπη: την οικονομική τους άνοδο και την κινητικότητα, τα ταξίδια και τις σπουδές, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην πολύπαθη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Και παρά τις εντάσεις, ιδίως κατά την πρόσφατη οικονομική κρίση, όταν, μαζί με την πολύτιμη αρωγή της, η Ευρώπη επέδειξε, σε ορισμένες περιστάσεις, υπέρμετρη, κατά κοινή πλέον ομολογία, σκληρότητα απέναντι στην Ελλάδα, ουδέποτε εξέπνευσε η υπαρξιακή πεποίθηση ότι η Ελλάδα είναι πιο ισχυρή μέσα στην Ευρώπη, ότι στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια βρίσκεται η θέση της.
Σήμερα, η χώρα μου και η Ευρώπη αντιμετωπίζουν από κοινού εξαιρετικά απαιτητικές προκλήσεις που αφορούν τόσο τις υλικές, όσο και τις θεσμικές συνθήκες εκπλήρωσης και απόλαυσης της δημοκρατίας. Η εποχή των αλλεπάλληλων κρίσεων έχει διαταράξει το status quo του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού κράτους δικαίου. Μια νέα κανονικότητα, αυτή της επίπονης προσαρμογής των ευρωπαϊκών λαών στις απότομες και ριζικές μεταλλάξεις μιας παγκοσμιοποιημένης και αντιφατικής κοινωνίας, εμπεδώνεται και απαιτεί επώδυνες αποφάσεις, διεθνή συντονισμό και εγρήγορση και, το σημαντικότερο, πολιτική ενότητα και στοχοθεσία.
Η Ευρώπη έχει φτάσει σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς η πολυμήχανη ιστορία ανατρέπει τις όποιες ψευδαισθήσεις μας για τη γραμμική ή την ορθολογική της εξέλιξη και μας επαναφέρει στις πιο σκοτεινές μας εμπειρίες. Σήμερα βιώνουμε πάλι την έγερση των εθνικισμών και τη βαρβαρότητα που προκαλεί ανείπωτο πόνο, καταστροφή και θάνατο. Ο απρόκλητος και αποτρόπαιος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία μας παραπέμπει στην παράνομη εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, πριν από 48 χρόνια. Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό της Ουκρανίας και μαζί με τους εταίρους μας καλέσαμε τη Ρωσία να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο. Η ρωσική επίθεση, ωστόσο δεν συνιστά μόνο μια εδαφική ή γεωστρατηγική διεκδίκηση. Υποδηλώνει την ευθεία και ολομέτωπη αμφισβήτηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των ευρωπαϊκών αξιών. Πίσω από τα στυγερά εγκλήματα πολέμου κρύβεται ο αυταρχικός αναθεωρητισμός και η βούληση να αναδιαταχθεί, με κάθε μέσο και κόστος, ο άξονας της ιστορίας. Η επιδρομή της Ρωσίας δεν αφορά μόνο τον ηρωικό ουκρανικό λαό, που μας δίνει το πιο υψηλό παράδειγμα αυταπάρνησης και πατριωτισμού. Είναι υπόθεση όλων μας. Το όραμα της ειρήνης και της ελευθερίας ενίοτε απαιτεί βαρύ φόρο αίματος, κι αυτόν καταβάλλουν σήμερα οι γενναίοι Ουκρανοί. Έχουν τον θαυμασμό, την αλληλεγγύη και την ανυποχώρητη υποστήριξή μας.
Η απόφαση που υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Συνέλευση, κατά τη διάρκεια της έκτακτης Συνόδου της Ολομέλειας τον περασμένο Μάρτιο, και η μετέπειτα απόφαση της Επιτροπής Υπουργών για την αποβολή της Ρωσίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, έστειλαν ένα ηχηρό μήνυμα ενότητας και σύμπνοιας μεταξύ των οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Παραμένει, εντούτοις, ένα πλήγμα, στο μέτρο κατά το οποίο στερεί τους Ρώσους πολίτες από τη δυνατότητα προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για να προστατευθούν απέναντι στην ίδια την κυβέρνησή τους. Είναι απαραίτητη η ενδυνάμωση του ρόλου του Συμβουλίου ως προς τη διατήρηση της πολυμέρειας στην ήπειρο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο εγγράφεται και η ομόφωνα υιοθετηθείσα από την Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης πρόταση περί συστάσεως ad hoc Διεθνούς Δικαιοδοτικού Οργάνου για τη διερεύνηση των εγκλημάτων που διαπράττονται στην Ουκρανία από ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις. Είναι γνωστό το ενδιαφέρον της Ελλάδας για την περιοχή της Μαριούπολης, όπου διαβιοί επί αιώνες ελληνική κοινότητα άνω των 100.000 ανθρώπων. Η Υπουργική Σύνοδος στο Τορίνο αποφάσισε να συγκροτήσει υψηλή ομάδα προβληματισμού και να εξετάσει τις νέες προκλήσεις για τον Οργανισμό. Είναι τιμή για τη χώρα μου το γεγονός ότι η Γενική Γραμματέας του Συμβουλίου επέλεξε στην ομάδα αυτή να συμμετέχει ένας Έλληνας, ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Η Ελλάδα υποστηρίζει την πρόταση για τη σύγκληση 4ης Συνόδου Κορυφής για το μέλλον του Συμβουλίου της Ευρώπης υπό την προϋπόθεση της καλής προετοιμασίας της και των σαφών στόχων της προκειμένου να στεφθεί υπό επιτυχία.
Η Ευρώπη παραμένει μια ευημερούσα περιοχή του πλανήτη, προσανατολισμένη στην ποιότητα ζωής και τη διεύρυνση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Παρά ταύτα, μετά το κύμα εκδημοκρατισμού στη δεκαετία του ’90, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες στον κόσμο βρίσκονται σε τροχιά αποδυνάμωσης. Το 2022, για πρώτη φορά μετά το 2004, καταγράφηκαν λιγότερες δημοκρατίες από ό,τι απολυταρχικά καθεστώτα. Στις ανελεύθερες δημοκρατίες, τα αντίβαρα του Κράτους Δικαίου υποχωρούν και η βούληση της πλειοψηφίας λειτουργεί καταπιεστικά για τις μειοψηφίες, στο όνομα μιας δήθεν χαρισματικής άσκησης της εξουσίας. Η ομοιογενής πρόσληψη της έννοιας του λαού, την οποία συμπληρώνει η διχαστική λαϊκιστική διάκριση εχθρών και φίλων, είναι αντίθετη στο κεκτημένο της συνταγματικής δημοκρατίας. Η ελευθερία του τύπου και η προστασία των δημοσιογράφων από αθέμιτες διώξεις, καθώς και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, απασχολούν έντονα τα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης, ιδιαίτερα σε χώρες με ισχνή δικαιοκρατική παράδοση. Η δημοκρατία δεν περιορίζεται στην περιοδική διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών, δίχως να γίνονται σεβαστές οι ελευθερίες, όπως αυτές της έκφρασης και της συνάθροισης. Ούτε από την άλλη νοείται η απόλαυση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων χωρίς τη λαϊκή κυριαρχία και τη δημοκρατική αρχή. Το κράτος δικαίου και η δημοκρατία πρέπει να τελούν σε ενότητα, όχι σε αντινομία.
Ακόμη και στις πιο ώριμες ευρωπαϊκές δημοκρατίες, οι διαιρέσεις και οι αντιθέσεις είναι ευδιάκριτες και ενισχύουν διαλυτικές τάσεις μέσα στην Ένωση. Η οικονομική κρίση, η οποία ξέσπασε στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα ως τραπεζική και δημοσιονομική, παίρνει σήμερα τη μορφή ενός οξύτατου ενεργειακού προβλήματος, με οριζόντιες επιπτώσεις. Τα μεσαία και χαμηλότερα στρώματα εκτίθενται σε υψηλό κοινωνικό και επαγγελματικό ανταγωνισμό και χάνουν σε αγοραστική δύναμη. Οι νέοι πρέπει να προσπαθήσουν πολύ περισσότερο από τους γονείς τους για να εκπληρώσουν το δικό τους σχέδιο ζωής. Η έλλειψη ενεργειακών πόρων και τροφίμων, όπως και η ακρίβεια των αγαθών σε συνθήκες πληθωρισμού, σε συνδυασμό με την οικονομική επισφάλεια και τις αυξανόμενες ανισότητες, υπογραμμίζουν την ανάγκη για πρόσθετα και ευέλικτα χρηματοδοτικά εργαλεία, σε συνέχεια της δυσμενούς για την παγκόσμια οικονομία τριετίας της πανδημίας. Συνεπώς, ιδιαίτερα κρίσιμη αποβαίνει η διαφύλαξη της κανονιστικότητας και της αποτελεσματικής εφαρμογής των κοινωνικών δικαιωμάτων. Είναι εξαιρετικά σημαντική η πρόοδος που έχει συντελεστεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης σε ό,τι αφορά τη βελτίωση του συστήματος του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη και είναι προσδοκία όλων μας η λειτουργία ενός ανανεωμένου και περισσότερο αποτελεσματικού συστήματος παρακολούθησης, το οποίο θα ενισχύσει την εφαρμογή του Κοινωνικού Χάρτη και του συστήματος κοινωνικών δικαιωμάτων στα κράτη μέλη, ιδίως σε περιόδους κρίσης. Το κοινωνικό κράτος ανανεώνεται στο ψηφιακό τρίπτυχο εργασίας-υγείας-παιδείας, με την ώθηση της τηλεργασίας, της βιογενετικής, της τεχνητής νοημοσύνης και της τηλεκπαίδευσης. Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει επιτελέσει σημαντικό έργο στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και αναμένεται το αποτέλεσμα των εργασιών της νέας ομώνυμης Επιτροπής, στην οποία η Ελλάδα θα συμμετάσχει ενεργά, με στόχο την κατάρτιση κατάλληλου νομικού πλαισίου για την ανάπτυξη, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της, στη βάση των αρχών του Συμβουλίου.
Την ίδια στιγμή, οι πολλαπλές κρίσεις επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και το μέτωπο της κλιματικής αλλαγής. Είναι τετριμμένη η διαπίστωση ότι δεν υπάρχει πλέον χρόνος για την περιβαλλοντική μας αφύπνιση. Τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050 και της πλήρους μετάβασης, με γνώμονα την κλιματική δικαιοσύνη, σε ανανεώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας, υπονομεύει η προσωρινή επιστροφή σε παραδοσιακές μορφές. Είναι, όμως, πολλές και δυνατές οι φωνές που εύλογα μας προειδοποιούν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν πρέπει τελικά να καταστεί πρόσχημα για την επιβράδυνση της πράσινης μετάβασης, αλλά να συντελέσει, αντίθετα, στην επιτάχυνσή της. Σε οδηγό για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης αναδεικνύεται η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τα κατοχυρωμένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων πρότυπα. Οι πολιτικές της καθαρής και αειφόρου ανάπτυξης δεν εγγυώνται μόνο τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας, αλλά και την άυλη διάσταση της καθημερινότητάς μας, τη μορφή ζωής του πολιτισμού μας. Στις σύγχρονες κοινωνίες της διακινδύνευσης η αρχή της προλήψεως διαστέλλεται και αποκτά πολύ μεγαλύτερη σημασία από την κατασταλτική δράση του κράτους. Η διαχείριση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία διεθνούς συνεργασίας και πλανητικής ευαισθησίας, να κομίσει, με άλλα λόγια, το μήνυμα της ελπίδας και της υπευθυνότητας απέναντι στους εαυτούς μας και τις επόμενες γενιές.
Στην ίδια κατεύθυνση συνηγορεί και η οδυνηρή εμπειρία της πανδημίας που βρήκε, στις αρχές της, πολλά ευρωπαϊκά κράτη απροετοίμαστα. Στις προτεραιότητες και δράσεις της πρόσφατης Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης αναδείχθηκε η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της δημόσιας υγείας σε συνθήκες πανδημίας και η αποτελεσματική διαχείριση της υγειονομικής κρίσης με πλήρη σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές δημοκρατίας και κράτους δικαίου, όπως τονίσθηκε στη διακήρυξη των Αθηνών. Η covid-19 δεν έθεσε σε δοκιμασία μόνο τη δημόσια υγεία, αλλά και την ίδια την ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή, καθώς οι περιορισμοί στις ελευθερίες άγγιξαν όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Η υψηλή μεταδοτικότητα και θνητότητα του κορωνοϊού είχε βαρύτατο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και παρέλυσε τον κοινωνικό, οικονομικό και επαγγελματικό ιστό. Οφείλουμε ευγνωμοσύνη στην επιστήμη που μας χάρισε το εμβόλιο και μας επέτρεψε να ανακτήσουμε τη ζωή μας. Το ίδιο και στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που έδωσε και δίνει ακόμη αγώνα ηρωικό και ακατάπαυστο, σε συνθήκες αντίξοες και διαχειρίστηκε τον ανθρώπινο πόνο. Η πανδημία μας δίδαξε την αξία της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης, τη σημασία που έχει η ηθική της φροντίδας και της έγνοιας για τον πλησίον.
Τα δικαιώματα τελούν σε καθεστώς έντονης πίεσης και τα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης αναζητούν την εύλογη ισορροπία ανάμεσα στην προάσπισή τους και το γενικό συμφέρον. Στο κοινωνικό υπόβαθρο, αναδεικνύονται νέα πεδία έντασης με αντικείμενο την πολιτισμική και θρησκευτική ετερότητα. Δεν νοείται στο όνομα δήθεν της ελευθερίας της έκφρασης να επιτρέπεται ο αντισημιτικός λόγος και η προσβλητική άρνηση του Ολοκαυτώματος. Ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας δεν μπορεί να εξωραΐσει ή να ανεχθεί τον μισαλλόδοξο λόγο ή αναχρονιστικές πρακτικές που παραβιάζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ισότητα των φύλων. Το κίνημα «me too» γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια και ανέδειξε, με αφορμή και το κλειστοφοβικό σύμπαν της πανδημίας, την σκληρή πραγματικότητα για τις γυναίκες, την ενδοοικογενειακή βία και την έμμεση ή άμεση καταπίεσή τους σε χώρους ανταγωνιστικούς. Η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας –η «σύμβαση της Κωνσταντινούπολης»–αποτελεί την πυξίδα της δράσης μας. Χαίρομαι ιδιαίτερα που και η Ουκρανία επικύρωσε τη σύμβαση αυτή. Το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών έχει επιδείξει σημαντικό έργο, με έμφαση στη συναφή Στρατηγική που παρουσιάσθηκε επί Ιταλικής Προεδρίας στη Ρώμη. Παράλληλα, στον τομέα της απασχόλησης, τα κράτη οφείλουν να δραστηριοποιηθούν στην καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας και να ευαισθητοποιήσουν σχετικά τους κοινωνικούς εταίρους και τους πολίτες τους. Σε επίπεδο Συντακτικής Επιτροπής, είναι σημαντική η διαβίβαση στη Διευθύνουσα Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του σχεδίου Σύστασης για την πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων με στόχο την εργασιακή εκμετάλλευση, φαινόμενο που θίγει έναν αυξανόμενο αριθμό γυναικών, ανδρών και παιδιών στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Εξάλλου, συστηματική και σταθερή οφείλει να είναι η προσήλωση στην προστασία και προώθηση της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, καθώς και στην πρόληψη και καταπολέμηση κάθε μορφής διάκρισης και βίας λόγω φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και έκφρασης φύλου και βιολογικών χαρακτηριστικών.
Το μεταναστευτικό και το προσφυγικό ζήτημα δοκιμάζουν τον ευρωπαϊκό μας ανθρωπισμό και θέτουν το ζήτημα της ευθύνης για τη διαχείριση των αυξημένων ροών. Η Ελλάδα έχει επωμιστεί δυσανάλογο βάρος σε ένα πεδίο που έφερε στην επιφάνεια διαφωνίες και υποδόριες συγκρούσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη. Το θέμα αυτό δεν επιδέχεται πολιτική εργαλειοποίηση, αλλά, αντίθετα, απαιτεί κοινή στάση, αφού αφορά τα εξωτερικά μας σύνορα και η αντιμετώπισή του αποτελεί κοινή ευθύνη της Ευρώπης, η οποία καλείται επιτακτικά να υιοθετήσει μια συνολική προσέγγιση. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαία αφενός η διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών υποδοχής για άτομα που ζητούν διεθνή προστασία, αφετέρου ο σεβασμός της αρχής του διεθνούς δικαίου που απαγορεύει την επιστροφή των προσφύγων σε χώρες όπου ενδέχεται να απειλείται η ζωή τους.
Κυρίες και κύριοι,
Η ιστορική συγκυρία έχει ανατρέψει την αισιοδοξία των αρχών του αιώνα μας. Το ιδανικό της κοσμοπολιτικής κοινωνίας και η προοπτική της καθολικής ευημερίας ξεθωριάζει, καθώς οι συνεχόμενες και αλληλένδετες κρίσεις μοιάζουν να λειτουργούν ως επιταχυντές των αδυναμιών και των αντιφάσεων της Ευρώπης. Όμως, οι πατέρες της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν την οραματίστηκαν για τα εύκολα και τα προφανή. Η Ευρώπη γεννήθηκε από τις στάχτες του πιο αιματηρού πολέμου και έμαθε να επιβιώνει και να ορθώνει το ανάστημά της μέσα από τις κρίσεις. Να προχωρά, με συμβιβασμούς, αλλά και υπερβάσεις, δίχως να απεμπολεί το ιδρυτικό της κεκτημένο και τον αξιακό της πυρήνα. Επείγουν σήμερα οι πολιτικές αναδιανομής και ανάπτυξης που πρέπει να έχουν αποδέκτες κυρίως τους ευάλωτους, αυτούς που δεν πρέπει να αφήσουμε πίσω, στο όνομα μιας μηχανιστικής αντίληψης της προόδου: τους ανέργους και τους άπορους, τις μονογονεϊκές οικογένειες, τα άτομα με αναπηρίες, τους κατοίκους απομακρυσμένων ορεινών ή νησιωτικών περιοχών. Η δύναμη της Ευρώπης βρίσκεται στη συμπερίληψη και την ενότητα, όχι στις πολλές και διαφορετικές ταχύτητες των λαών της, ούτε στη ρωγμή μεταξύ βορρά και νότου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επέδρασε καταλυτικά στην αφύπνιση και χαλύβδωση της ευρωπαϊκής μας συνείδησης και των δημοκρατικών μας αντανακλαστικών. Μπροστά στον κίνδυνο, οι Ευρωπαίοι ανέτρεξαν σε όλα αυτά που τους ενώνουν: την ειρήνη, την ελευθερία και την αλληλεγγύη. Το Συμβούλιο της Ευρώπης, με τα θεσμικά του όργανα, δικαιοδοτικά και γνωμοδοτικά, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο, νομικά και ηθικοπολιτικά, στην τήρηση των επιταγών του κράτους δικαίου και στην εμβάθυνση της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Η πλούσια και συνεκτική νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αναδεικνύει τα ελλείματα στις εθνικές έννομες τάξεις. Αναδιαμορφώνει τις διοικητικές πρακτικές, επιδρά στον ρόλο του νομοθέτη και μεταβάλλει άτυπα ακόμη και τα συνταγματικά κείμενα. Υπηρετεί τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής νομικής συνείδησης και λειτουργεί παιδαγωγικά στον σεβασμό των μειονοτήτων και των ταυτοτήτων. Πρέπει, ακόμη, να υπογραμμιστεί η αυτονόητη και θεμελιώδης υποχρέωση των κρατών μελών του Συμβουλίου ως προς την εκτέλεση των αποφάσεων. Η Επιτροπή της Βενετίας, με τις γνωμοδοτήσεις της, έχει κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση ως αυθεντία στη συνταγματική τάξη και το κράτος δικαίου. Πρέπει επίσης να εξάρουμε τη συμβολή των Επιτροπών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, την καταπολέμηση των διακρίσεων και του ρατσισμού και τις πολιτικές κατά της διαφθοράς.
Η ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αποτελεί τον πολυτιμότερο και περισσότερο αξιόπιστο εταίρο του, είναι κρίσιμη για τη συνοχή και εφαρμογή των ευρωπαϊκών θέσεων. Με τον τρόπο αυτόν, θα αξιοποιηθούν κατάλληλα τα συμπεράσματα της πρόσφατης Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης και οι προτάσεις της Τελικής Έκθεσης. Σημαντικό, επίσης, βήμα θα αποτελέσει η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της ΕΕ στην ΕΣΔΑ. Η θεσμική μνήμη, οι αξίες, καθώς και ο πραγματισμός των ευρωπαϊκών θεσμών εγγυώνται το μέλλον της Ευρώπης. Πάνω από όλα όμως, πέραν των πολιτικών ή των οικονομικών θεσμών, είναι το κοινό και βαθύ μας βίωμα, αυτή η πλούσια και πολύτιμη εμπειρία της αρμονικής συμβίωσης των ευρωπαϊκών λαών, εδώ και επτά δεκαετίες, που μας γεμίζει, στις πιο δύσκολες στιγμές, με αισιοδοξία.
Σας ευχαριστώ.
Δείτε επίσης: Κικίλιας: «Ο μόνος που μπορεί να κρατά σταθερά το τιμόνι της χώρας είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης »
