Ανακρίβειες και διαστρεβλώσεις που επικράτησαν στην ιστορική μνήμη του Ελληνικού λαού και δεν θα μπορούσαν να απέχουν περισσότερο από την πραγματικότητα
Η σημερινή μέρα είναι σημαντική για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ο προφανής. Σαν σήμερα, πριν από 81 χρόνια, η χώρα μας είπε το μεγάλο «ΌΧΙ» στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι και δεν επέτρεψε την ατουφέκιστη είσοδο Ιταλικών στρατευμάτων, επιβεβαιώνοντας σε συμμάχους και εχθρούς ότι δεν σκοπεύει να γίνει βορά των ισχυρών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αμαχητί.
Πέραν του εορτασμού της ελληνικής γενναιότητας, η φετινή 28η Οκτωβρίου σηματοδοτείται από μια ακόμη μεγάλη επιτυχία. Έρχεται να προστεθεί στην πτωτική τάση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στις συνεντεύξεις με τυχαίους περαστικούς στον δρόμο, οι οποίοι στο ερώτημα τι γιορτάζουμε σήμερα απαντούσαν το «Όχι» του Κολοκοτρώνη στους Τούρκους ή την Ελληνική επανάσταση ενάντια στους Γερμανούς.
Παρόλο που τέτοιες εξώφθαλμες ανακρίβειες δεν έχουν επικρατήσει σε κανέναν βαθμό στην συλλογική μας μνήμη, υπάρχουν άλλο μύθοι που έχουν πλέον εδραιωθεί ως στεγανή ιστορική γνώση, κυρίως λόγω της νοοτροπίας μας να βάζουμε μονίμως τον εαυτό μας στην θέση του Δαυίδ, εναντίον ενός πανίσχυρου Γολιάθ.
Εξυπακούεται φυσικά, ότι η αποσαφήνιση τέτοιων ανακριβειών, όχι μόνο δεν μειώνει το μαχητικό σθένος που έδειξαν οι πρόγονοι μας και την προσφορά τους στην ελευθερία μας, αλλά αναδεικνύει την πολεμική τους προνοητικότητα και το μένος που είχαν να αντιμετωπίσουν από τους Ιταλούς εισβολείς.
Το άρθρο αυτό, γράφτηκε με την πολύτιμη συμβολή του ιστορικού – ερευνητή Αναστάσιου Μαλεσιάδα, του οποίου η βοήθεια υπήρξε ανεκτίμητη.
Ο μύθος της αδύναμης Ελλάδας
Προ του 1935, ο Ελληνικός Στρατός θα μπορούσε να παρομοιαστεί μόνο με ενισχυμένες πολιτοφυλακές, εν συγκρίσει με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Στα πρόθυρα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κάθε χώρα ξεκινούσε τον επανεξοπλισμό της με τους ρυθμούς που της επέτρεπαν τα δημοσιονομικά της. Η Γερμανία είχε ήδη μπει σε ένα σύντονο πρόγραμμα επανεξοπλισμού αδιαφορώντας για τους περιορισμούς των Βερσαλλιών. Στα επόμενα χρόνια θα γινόταν ακόμα εντονότερη η προσπάθειά της.
Στη χώρα μας, από τον Αύγουστο του 1936, τα ηνία της πολιτικής και στρατιωτικής πορείας είχε αναλάβει ο πρώην επιτελικός αξιωματικός Ιωάννης Μεταξάς ο οποίος διέθεσε σεβαστά κονδύλια για τον επανεξοπλισμό του Στρατού μας, αλλά μερίμνησε για κάθε έκφανση των Όπλων και Σωμάτων καθώς διέβλεπε την επερχόμενη σύγκρουση και επιθυμούσε να προετοιμάσει τον Στρατό όσο δυνατόν καλύτερα.
Ο επανεξοπλισμός του Στρατού
Στο δόγμα επιχειρήσεων του Ελληνικού Στρατού, το Πυροβολικό και το Πεζικό διαδραμάτιζαν τον κύριο ρόλο, καθότι το γεωγραφικό ανάγλυφο και ότι οικονομικές δυνατότητες της χώρας δεν επέτρεπαν την απόκτηση ισχυρών μηχανοκίνητων μονάδων. Ο πόλεμος που ήρθε στην Ελλάδα ήταν πόλεμος των αρχών του αιώνα με πιο σύγχρονα μέσα. Αυτό το γνώριζε ο κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Μεταξάς και γι’ αυτό το βάρος των κονδυλίων στράφηκε προς την ενίσχυση των δύο Σωμάτων.
Στα Υλικά Αρμοδιότητος Πυροβολικού κατά τη Μεταξική δικτατορία παραγγέλθηκαν και αποκτήθηκαν:
- 24 αντιαεροπορικά πυροβόλα των 88 χιλ. με τα πλήρη παρελκόμενά τους, 18 προβολείς με τα ειδικά οχήματά τους και 6 ακουστικά μηχανήματα με τα ειδικά οχήματά τους.
- 54 αντιαεροπορικά πυροβόλα των 37 χιλ. με πλήρη παρελκόμενα.
- 56 αντιαεροπορικά πυροβόλα των 20χιλ. επί βαρέος κιλλίβαντος ρυμουλκούμενα και 52 ίδιου τύπου επί ελαφρού κιλλίβαντος με πλήρη ανταλλακτικά και παρελκόμενα.
- 600 πλήρη βλήματα αντιαεροπορικού των 88χιλ. Από την επόμενη παραγγελία των 10.560 βλημάτων ιδίου τύπου παρελήφθη η μισή ως και τον Οκτώβριο του 1940.
- 600 πλήρη βλήματα αντιαεροπορικού των 80χιλ. 1000 ίδια άνευ πυροσωλήνων εκ των οποίων τα μισά παρελήφθησαν.
- 10.000 πλήρη βλήματα αντιαεροπορικού των 37χιλ. από 154.000 παραγγελθέντων αρχικώς.
- 500 διατρητικά βλήματα των 37χιλ. έναντι παραγγελθέντων 5000 καθώς και 5000 βλήματα ασκήσεων του ιδίου τύπου.
H έλευση αυτών των πυρομαχικών, αναζωογόνησαν τα αποθέματα του Στρατού και έδωσαν νέα ώθηση στην εκπαίδευση των στρατεύσιμων. Η ποιότητα της εκπαίδευσης στη Σχολή Εφαρμογής Πυροβολικού αυξήθηκε κατά πολύ, διότι υπήρχε πληθώρα πυρομαχικών και ανταλλακτικών για τους εκπαιδευόμενους, χωρίς τον φόβο των ελλείψεων των προηγούμενων ετών.
Η έλευση αντιαρματικού οπλισμού και αρμάτων μάχης αποτέλεσαν προτεραιότητα στο εξοπλιστικό πρόγραμμα του στρατού μας. Όμως, στην περίπτωση των αρμάτων μάχης οι παραγγελίες δεν ικανοποιήθηκαν, καθώς τα παραγγελθέντα 14 άρματα των 6-7 τόνων δεν παρελήφθησαν πριν τον πόλεμο. Όμως, στην περίπτωση των αντιαρματικών παρελήφθησαν 24 αντιαρματικά πυροβόλα των 37χιλ κατανεμημένα και οργανωμένα σε 6 πυροβολαρχίες μαζί με 24 έστορες για την χρησιμοποίηση των πυροβόλων σε οχυρές θέσεις.
Μαζί με αυτά παρελήφθησαν και 23.000 πλήρη βλήματα διατρητικά-τροχιοδεικτικά, 12.000 βλήματα διατρητικά-μη τροχιοδεικτικά, 7.000 εκρηκτικά καθώς και 1.200 βλήματα ασκήσεων. Στα αντιαρματικά τυφέκια η παραγγελία των 1786 τυφεκίων των 14χιλ. δεν ικανοποιήθηκε και μόλις 22 από αυτά έφτασαν στα χέρια των ανδρών μας.
Την ίδια στιγμή η Εφορία Υλικού Πολέμου κατάφερε να διασκευάσει 10.000 παλαιά βλήματα πεδινού πυροβολικού σε αντιαρματικά για τα πυροβόλα των 75χιλ και 40.000 βλήματα για οργάνωση αντιαρματικών ναρκοπεδίων. Το συνολικό κόστος της δαπάνης για το υλικό που αγοράστηκε ανήλθε στο 1.454.276.129 δραχμές.
Στα Υλικά Αρμοδιότητος Πεζικού παρελήφθησαν 50.000 βραχύκαννα τυφέκια τύπου Μάουζερ των 7.92χιλ με τα ανάλογα ανταλλακτικά τους όπως και 400 οπλοπολυβόλα τύπου Χότσκις των 7.92 του Γαλλικού Στρατού, βαρύτερα από τα αντίστοιχα του Ελληνικού Στρατού. Μαζί με αυτά και 200 οπλοπολυβόλα Χότσκις των 7.92 με τρίποδες πολυβόλων Σεντ Ετιέν 800 τον αριθμό και 121 τηλέμετρα.
Όσον αφορά την Επιμελητεία, τη νομή και τα εφόδια, τα υλικά αυτοκινήτων, τα υλικά χημικού πολέμου, τα μηχανήματα και τα εργαλεία, το υλικό μετεωρολογικής υπηρεσίας, τον στρατωνισμό και τον ιματισμό ο επανεξοπλισμός υπήρξε ολοκληρωτικός. Οι άδειες αποθήκες, της προηγούμενης δεκαετίας, κυριολεκτικά γέμισαν. Αντιασφυξιογόνες μάσκες από τη Γερμανία και τη Γαλλία διανεμήθηκαν στις μονάδες. Νέες προμήθειες αυτοκινήτων και υλικών αυτοκινήτων, όπως και μεταφορικών μέσων για τα πυροβόλα.
Για υλικά επιστρατεύσεως δαπανήθηκαν 1.545.000.000 δραχμές και για υλικά γενικής εφεδρείας 1.126.000.000 και για κατασκευές αποθηκών, δρόμων, και λοιπών υλικών του στρατεύματος άλλα 1.897.000.000 δραχμές. Συνολικά, εδόθησαν περισσότερα από 9.750.000.000 σε δύο έτη.
Παράλληλα με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού του στρατεύματος διεξαγόταν και το πρόγραμμα επανεκπαίδευσης καθώς και η μεγαλύτερη οχυρωματική κατασκευή της ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας, η περίφημη «Γραμμή Μεταξά». Αυτό οδηγεί τους δημοσιονομικούς δείκτες ακόμα υψηλότερους όσον αφορά τα κονδύλια που εδόθησαν ουσιαστικά για την προπαρασκευή της άμυνας της χώρας.
Το έπος του 1940 πέρα από την ηθική του διάσταση αποτελείται και από την αριθμητική του υπόσταση. Η προετοιμασία του στρατεύματος όλα αυτά τα έτη υπήρξαν η γενεσιουργός αιτία της μεγάλης νίκης μας. Και όπως είναι γνωστό στους στρατιωτικούς φιλοσοφικούς στοχασμούς, το λατινικό ρητό «amat victoria curam», η νίκη αγαπά την προετοιμασία.
Οι αδύναμοι Ιταλοί που δεν πολέμησαν
Η ελληνική λαϊκή αφήγηση έχει διαμορφώσει τη συλλογική μνήμη του πολέμου περισσότερο από τα επίσημα στοιχεία και αρχεία, σχετικά με την αληθινή ιστορική αφήγηση του μετώπου.
Και όταν λέμε «λαϊκή αφήγηση» εννοούμε τη διαχρονική πεποίθηση από εκείνους οι οποίοι δεν πολέμησαν ή δε συμμετείχαν κατά κανέναν τρόπο στον μεγάλο αγώνα της Βορείου Ηπείρου και της Αλβανίας. Αλλά ακόμα και αν συμμετείχαν τότε ηθελημένα και με σκοπούς κυρίως προπαγανδιστικούς ή προς την εξύψωση του ηθικού διαστρέβλωσαν την αλήθεια.
Η εσφαλμένη ή κατασκευασμένη αυτή πεποίθηση καλλιεργήθηκε στο ευρύ κοινό, κυρίως, μέσα από το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα τραγούδια ακόμα και τα πρώτα κινούμενα σχέδια, στη χώρα μας, που απεικόνιζαν την αποτυχημένη προσπάθεια της Ιταλίας να εισβάλει στην πατρίδα μας.
Δεν έχει υπάρξει Έλληνας μαχητής που να αναφέρει πως οι Ιταλοί στρατιώτες δεν πολέμησαν και αν αυτό έχει γίνει είναι καθαρά και μόνο μία άποψη πάνω σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό και σε καμία περίπτωση μία γενική αλήθεια. Από τον απλό στρατιώτη που παρέθεσε σε ημερολόγιο τις μέρες του στο μέτωπο, ως τους μετέπειτα διανοούμενους που προχώρησαν στην αφήγηση του πολέμου και τους αξιωματικούς στα απομνημονεύματά τους.
Ο ιταλικός στρατός πολέμησε πάνω στα αλβανικά βουνά και πολέμησε σκληρά, πολλές φορές πάνω από τις δυνάμεις του. Αντιμετώπισε ακριβώς τις ίδιες δυσχερείς συνθήκες του τοπίου και του καιρού όπως ο Ελληνικός Στρατός. Αντιμετώπισε την καταρράκωση του ηθικού του με τις ήττες στην Ήπειρο και στην Βόρειο Ήπειρο και ύστερα στην Αλβανία.
Ο Ιταλός στρατιώτης βρέθηκε ανάμεσα στον φανατισμό ενός αντιπάλου που υπερασπιζόταν την Πατρίδα του και στην ανεπάρκεια των ανώτατων αξιωματικών του. Οι επιτελείς του και οι διοικητές του ζούσαν έναν άλλον πόλεμο από εκείνον των κατώτερων αξιωματικών, των υπαξιωματικών και των απλών στρατιωτών.
Ο διοικητής των ιταλικών δυνάμεων εισβολής, όσο οι άνδρες του μάχονταν, έγραφε σονέτα και αποτραβιόταν με τις ώρες ακούγοντας κλασική μουσική.
Οι ανώτατοι αξιωματικοί του ιταλικού στρατού σπάνια επισκέπτοντο τις πρώτες γραμμές των μετώπων τους και ακόμα πιο σπάνια παρίσταντο στην καθημερινότητα των ανδρών. Κατά συνέπεια, δεν υπήρχε ο αρραγής ψυχικός δεσμός μεταξύ της ιεραρχίας και κατ’ επέκτασιν μεταξύ ανδρών και αποστολής.
Το βάρος της εκτέλεσης των επιχειρήσεων συνήθως μετατοπίζεται στους κατώτερους αξιωματικούς, κυρίως λοχαγούς, υπολοχαγούς και ανθυπολοχαγούς. Ο Ελύτης, μάλιστα είχε γράψει ότι, ο πόλεμος στην Αλβανία ήταν ο πόλεμος των ανθυπολοχαγών.
Ο Ιταλός στρατιώτης πολέμησε προδομένος. Προδομένος από τους ανώτατους αξιωματικούς του, προδομένος από την ηγεσία του, πολιτική και στρατιωτική, προδομένος από το υλικό του. Πολέμησε προδομένος από την τυφλή ιδεολογία που είχαν διαποτίσει τις πολιτικές επιλογές της χώρας του.
Αλλά πολέμησε. Και αυτό το αποδεικνύουν οι αριθμοί των νεκρών μας σε αυτόν τον αγώνα.
Οι αριθμοί και η προπαγάνδα
Οι απώλειες του Ελληνικού στρατού κατά τον Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό πόλεμο, ανέρχονται σε 13.572 νεκρούς, 62.663 τραυματίες, εκ των οποίων οι 25.000 «παγόπληκτοι» και 3.955 αγνοουμένους. Φυσικά οι αγνοούμενοι πρέπει, πια, να προσμετρηθούν στους νεκρούς, φτάνοντας έτσι στον οριστικό αριθμό των 17.527 νεκρών.
Οι Ιταλοί έχασαν σχεδόν 42.000 άνδρες, έχοντας άλλους 50.000 τραυματίες εκ των οποίων οι 18.000 παγόπληκτοι και τέλος, οι Γερμανοί είχαν ως απώλειες 5.000 άνδρες στην Ηπειρωτική Ελλάδα (νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι) και άλλες 8.000 στην Κρήτη. (Αγώνες και νεκροί του Ελληνικού Στρατού κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο 1940-1945, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1990, σελίδα 11)
Για να δούμε συνοπτικά τους νεκρούς, χωρίς να προχωρήσουμε στην πρόσθεση των αγνοουμένων σε εκείνους:
- Αξιωματικοί Φονευθέντες στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο:
- Mόνιμοι Αξιωματικοί: 262
- Έφεδροι Αξιωματικοί: 342
- Οπλίτες Φονευθέντες στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο (συμπεριλαμβάνονται και οι Υπαξιωματικοί στις Τάξεις των Οπλιτών): 11.307
- Γενικό Σύνολο Φονευθέντων Ελληνοϊταλικού Πολέμου: 11.911
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα πει κανείς περιπαικτικά και σκωπτικά ότι οι Ιταλοί δεν πολέμησαν, ας αναλογιστεί την ασχημονή στη μνήμη των 11.911 ανδρών που έπεσαν (στην ουσία είναι περισσότεροι) και ας μην αναμασά τις προπαγάνδες για την εξύψωση του ηθικού του λαού την περίοδο εκείνη.
Ο μύθος του «καλού» μακαρονά
Στη συλλογική μας μνήμη έχει πρωτοκαθερδία το αρχέτυπο του «κακού» Γερμανού, σε αντίθεση με τον «καλό» ή «ήρεμο» Ιταλό, όσον αφορά τον αγώνα της χώρας μας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πόσο όμως αντιστοιχεί η θεώρηση αυτή στην ειλικρινή δράση τους;
Για τους Γερμανούς κατακτητές τα λόγια είναι περιττά. Υπήρξαν σκληροί και αμείλικτοι κατακτητές, γεγονός που μαρτυρούνοι ενέργειές τους ανά την ενδοχώρα σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής.
Οι Ιταλοί όμως;
Σε πολλές περιπτώσεις, ο Ιταλός άνδρας του στρατού κατοχής στην Ελλάδα, υπήρξε το ίδιο αμείλικτος με τον Γερμανό ομόλογό του. Αυτό που αλλάζει, είναι κάτι «διαδικαστικό». Το 1943, η Ιταλία έπαψε να πολεμά στο πλευρό του Άξονα και προσχώρησε στους Συμμάχους. Αυτό όμως είναι ικανό να ανατρέψει το παρελθόν;
Καταρχάς, σαν να λησμονούμε, ότι οι Ιταλοί υπήρξαν η αιτία της εμπλοκής της χώρας μας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και ακόμα περισσότερο ότι ο ιταλικός επεκτατισμός και η διάδοχη «αυτοκρατορική» φαντασιοπληξία του Μουσολίνι αποτέλεσαν το έρεισμα πολλών συμφορών για την πατρίδα μας.
Οι Ιταλοί, στα Δωδεκάνησα, όπως και στα Επτάνησα, και οι δύο περιοχές που είτε ήταν ήδη Ιταλικές κτήσεις είτε ενσωματώθηκαν κατά την Κατοχή, δεν υπήρξαν και οι «καλύτεροι». Μία από τις πλέον ασφυκτικές πιέσεις που άσκησαν στον πληθυσμό ήταν η βίαια αλλαγή του θρησκευτικού δόγματος.
Το πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση, ιδίως στα Δωδεκάνησα και τα Επτάνησα, αποτέλεσε η διαταγή της Ιταλικής κεντρικής διοίκησης για την απαγόρευση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και ιστορίας και τη διδασκαλία σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης μοναχά της ιταλικής. Η διαγραφή, δηλαδή, της ελληνικής εθνικής συνείδησης και η μετατροπή αυτής σε ιταλική.
Οι μανιώδεις διωγμοί κάθε τι ελληνικού, στη Ρόδο, από τον Ιταλό κυβερνήτη Ντε Βέκκι, ώθησαν ολόκληρο κύμα Δωδεκανησίων στην εθελούσια αποχώρησή τους από το νησί και με την έναρξη του πολέμου στη δημιουργία ολόκληρου Συντάγματος «Δωδεκανησίων εθελοντών». Το Σύνταγμα πολέμησε αρειμανίως στον υπέρ Πατρίδος αγώνα.
Οι Έλληνες έχουμε απεμπολήσει από τη μνήμη μας την αγριότητα των Ιταλών στρατιωτών και τη δράση τους κατά τα 2,5 έτη κατοχής τους στο μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας. Στον ιταλικό στρατό κατοχής χρεώνονται τουλάχιστον 10.000 εκτελέσεις και 20.000 ομηρίες όπως και η αγαστή συνεργασία με τους Γερμανούς συμμάχους τους σε πολλές σφαγές και μακελειά ανά την επικράτεια.
Μονάχα όταν ο πόλεμος έγειρε κατά του Άξονα και όταν το στρατιωτικό πνεύμα των Ιταλών εξέπνευσε στην έρημο της Αφρικής και εξαιτίας της ασφυκτικής κατάστασης στο εσωτερικό της χώρας τους, μόνο τότε έπαψαν να αποτελούν έστω και υποτυπωδώς μία αποτελεσματική δύναμη κατοχής.
Έχουμε λησμονήσει τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης των χιλιάδων Ελλήνων αιχμαλώτων στην Ιταλία, των εκτελεσθέντων ανδρών μας κατά τη διάρκεια του εξαμήνου πολέμου μας στην Ήπειρο, τη Βόρειο Ήπειρο και την Αλβανία.
Οι Ιταλοί στρατιώτες δεν υπήρξαν εκείνοι της ταινίας «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι», δεν είχαν μόνη έγνοια την ωραία ζωή και το τραγούδι, μήτε φώναζαν «Una facia una razza» στους κατακτημένους Έλληνες.
Υπήρξαν εξαίσιοι στις ληστρικές επιθέσεις εναντίον αμάχων, στις λεηλασίες περιουσιών χωρίς κανέναν φραγμό, τους βιασμούς (ακόμα και ανδρών), την χαρτοπαιξία, τη λαθρεμπορία (ακόμα και του οπλισμού τους), την ασυδοσία και την αυθαιρεσία σε οποιοδήποτε επίπεδο, υπηρεσιακό ή διοικητικό. Δείγματα που καθίστανται τελείως αναντίστοιχα σε οποιοδήποτε έννοια στρατιωτικής πειθαρχίας.
Δείτε επίσης: 28η Οκτωβρίου 1940: Το Ύψωμα 731 στην Αλβανία, οι σύγχρονες «Θερμοπύλες» που δεν έπεσαν ποτέ (vids)
- Η Ρεάλ Μαδρίτης προσπαθεί να ανακάμψει εν μέσω τραυματισμών
- Κόε: «Η νέα διοργάνωση Ultimate Championship θα φέρει επανάσταση στον στίβο, κάθε νικητής θα κερδίζει 150.000 δολάρια»
- Η Έλενα Ακρίτα στηρίζει τον Σωκράτη Φάμελλο στις εσωκομματικές εκλογές του ΣΥΡΙΖΑ
- Η γη της ελιάς: Μια ανατρεπτική ιστορία αποκαλύπτεται
- Αναβολή στη δίκη της Ειρήνης Μουρτζούκου
Ακολουθήστε το politic.gr Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Politic.gr
