Οι εργασίες προστασίας, συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης του Ιερού της Αυλιδείας Αρτέμιδος στην Εύβοια, οι οποίες αποσκοπούν στην κατασκευή ενός επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου, προγραμματίζονται από το υπουργείο Πολιτισμού.
Η Αυλίδα, ιστορικά γνωστή από τον Τρωικό Πόλεμο και τη θυσία της Ιφιγένειας, της κόρης του Αγαμέμνονα, του ηγεμόνα των Ελλήνων, βρίσκεται στη βοιωτική ακτή, στον νότιο Ευβοϊκό κόλπο, απέναντι από την πηγή της Αρέθουσας. Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, οι μελέτες για την υλοποίηση του έργου αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης μεταξύ του υπουργείου και της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, με στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου, επισκέψιμου, προσβάσιμου αρχαιολογικού χώρου, που θα περιλαμβάνει κατάλληλη ανάδειξη των μνημείων και τις βασικές υποδομές για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών.
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Οι γραπτές μνείες για το ιερό της Αυλιδείας Αρτέμιδος χρονολογούνται από τα ομηρικά έπη και τους Αθηναίους τραγικούς, ενώ οι αρχαίοι γεωγράφοι και περιηγητές, όπως ο Στράβων και ο Παυσανίας, αναφέρονται σε αυτό. Η ανάδειξη αυτού του αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος αποτελεί ιστορικό τόπο διεθνούς σημασίας και παραμένει κλειστός μέχρι σήμερα, θα ενισχύσει την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής, εφόσον βρίσκεται κοντά στην είσοδο της Χαλκίδας, στο σημείο σύνδεσης της Εύβοιας με την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Εδώ συγκεντρώθηκε ο στόλος των Ελλήνων πριν από την εκστρατεία τους στην Τροία. Η Αυλιδεία Άρτεμις απαιτούσε τη θυσία της Ιφιγένειας επειδή ο Αγαμέμνονας σκότωσε κατά λάθος ένα ιερό ελάφι της θεάς, προκαλώντας την οργή της και εμποδίζοντας την αποχώρηση του στόλου. Οι στόχοι της μελέτης περιλαμβάνουν την δημιουργία ενός προσβάσιμου, σύγχρονου και επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου με ευανάγνωστα μνημεία και τις απαραίτητες υποδομές για τη διευκόλυνση των επισκεπτών, καθώς και την προβολή της ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας του. Η αρχιτεκτονική μελέτη προτείνει τη μετατόπιση της οδού που διαχωρίζει τον χώρο, ώστε οι επισκέπτες να βιώσουν την πλήρη εικόνα του. Οι σχεδιαστικές προτάσεις περιλαμβάνουν τη δημιουργία δικτύου μονοπατιών και εναλλακτικών διαδρομών, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε όλα τα σημεία ενδιαφέροντος και προσφέροντας μία πλούσια βιωματική εμπειρία».
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, στις εργασίες αποκατάστασης περιλαμβάνονται η εγκατάσταση δικτύων ηλεκτροδότησης, τηλεφωνίας, ύδρευσης και η υπογείωση των δικτύων στην παλαιά οδό, έδαφος διαμορφώσεις και έλεγχος απορροής ομβρίων – σημαντικό έργο για την προστασία και ανάδειξη των μνημειακών τμημάτων. Επίσης, θα χωροθετηθούν φυλάκιο, χώρος στάθμευσης, περιοχές στάθμευσης και αναψυχής, καθώς και εγκατάσταση χώρων υγιεινής. Για τη δημιουργία άνετων επιφανών χώρων στάθμευσης και αναψυχής θα φυτευτούν πλατιά ελαιόδενδρα.
Τα αρχαία κατάλοιπα διακρίνονται σε τρεις μνημειακές ενότητες. Στη μνημειακή ενότητα 1, την κύρια περιοχή του προγράμματος ανάδειξης και αναστήλωσης, περιλαμβάνονται τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του ναού και το συγκρότημα του λουτρού. Ο ναός αποτελεί το κεντρικό μνημείο εντός του αρχαιολογικού χώρου, καθιστώντας την ανάδειξή του προτεραιότητα. Η μετατόπιση της οδού που διασχίζει τα αρχαία ευρήματα συγκροτεί το πλαίσιο για την ανάδειξή του. Στη μνημειακή ενότητα 2 σώζονται ερείπια συναφών βοηθητικών κτηρίων του ιερού, που έχουν συντηρηθεί. Η μνημειακή ενότητα 3 περιλαμβάνει υπόγεια φρεατόσχημη κατασκευή ερμηνευμένη ως η Ιερή Κρήνη του ιερού.
Η αρχαιολογική έρευνα που διεξήχθη μεταξύ 1956 – 1962 αποκάλυψε τα μυστικά του μύθου της Ιφιγένειας και τη λατρεία της Άρτεμης, φέρνοντας στο φως ένα ναϊκό οικοδόμημα του 5ου αιώνα π.Χ., το οποίο ταυτίστηκε με το ιερό της Αυλιδείας Αρτέμιδας. Πρόκειται για έναν επιμήκη, άπτερο ναό που έχει υποστεί τουλάχιστον δύο αναμορφώσεις. Η αρχική φάση αφορά την κλασική περίοδο, περιλαμβάνοντας το σηκό και το άδυτο. Ο πρόναος προστέθηκε κατά την ελληνιστική περίοδο, ενώ τα κατάλοιπα των κιόνων και των βάσεών τους στο σηκό χρονολογούνται από τη ρωμαϊκή περίοδο. Στο περιβάλλον του ναού έχουν εντοπιστεί η Ιερή Κρήνη και κτήρια που εξυπηρετούσαν τη λειτουργία του ιερού – ερμηνευόμενα ως ξενώνες και εργαστήρια κεραμικής, καθώς και αρχαία οδός που οδηγούσε από το λιμάνι στον όρμο του Μικρού Βαθέος. Στην ανατολική πλευρά του ιερού, δεσπόζει βραχώδης λόφος ονομαζόμενος Νησί ή Βεσαλάς, όπου σώζεται οχύρωση κυκλώπειας πιθανότατα της μυκηναϊκής περιόδου. Στα βορειοδυτικά του ιερού, το Μεγάλο Βουνό φιλοξενεί οχυρωμένη ακρόπολη του 4ου αιώνα π.Χ., όπου καταλήγει το τείχος του Ανηφορίτη, που ουσιαστικά λειτούργησε ως γραμμή μεθορίου μεταξύ Εύβοιας και Βοιωτίας, σκοπεύοντας στον έλεγχο εχθρικών κινήσεων από τη Βοιωτία προς την Εύβοια, καθώς και του στρατηγικής σημασίας στενού του Ευρίπου.
