Στιχουργός, ποιητής, τραγουδοποιός (συνεργάστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Λοΐζο, τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Λίνο Κόκοτο, τον Μάριο Τόκα και τον Δημήτρη Λάγιο), επιφυλλιδογράφος, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος (από τους πρωτεργάτες του μεταπολιτευτικού αστυνομικού μυθιστορήματος) και θεατρικός συγγραφέας, ο Φώντας Λάδης, γεννημένος το 1943, δεν έχει πάψει να τροφοδοτεί κάθε τόσο με καινούργια βιβλία του την εκδοτική αγορά. Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τη Σύγχρονη Εποχή το θεατρικό του έργο «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία». Η Βαλπωνία αποτελεί ένα φανταστικό κράτος, ένα μικρό πριγκιπάτο της Ευρώπης, όπου γίνεται στρατιωτικό πραξικόπημα. Οι πολίτες βγαίνουν στους δρόμους. Με τους ηγέτες του «καθ’ οδόν» για τις φυλακές και την εξορία, πώς πρέπει να αντιδράσει ένας μικρός και ταλαιπωρημένος λαός; Οι γνώμες διχάζονται. Άλλοι προτείνουν μια άμεση, ανοιχτή αντιπαράθεση με τους στρατιωτικούς και τα τανκς και άλλοι συνιστούν σύνεση και υπομονή. Με αυτά τα καίρια συνειδησιακά ερωτήματα στήνει τη θεατρική του σκηνή ο συγγραφέας. Ας σημειωθεί πως το έργο έρχεται από τα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, γραμμένο τις πρώτες μέρες μετά την 21η Απριλίου 1967, σε συνθήκες παρανομίας. Tον Ιούλιο του 1972 πραγματοποιήθηκε στην ιταλική μεσαιωνική πόλη Σανταρκάντζελο ντι Ρομάνια το 2ο ετήσιο Διεθνές Φεστιβάλ Ανοιχτού Θεάτρου με τη συμμετοχή δεκάδων θιάσων απ’ όλη την Ευρώπη. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ είχε προκηρυχθεί και ένας διαγωνισμός «θεατρικού έργου για ανοιχτό χώρο», στον οποίο συμμετείχαν 48 συγγραφείς από διάφορες χώρες με αντίστοιχα έργα. Το «Αντίο, Βαλπωνία» (ο τοτινός του τίτλος) μοιράστηκε το πρώτο βραβείο μαζί με τον Ιταλό συγγραφέα Φ. Καλέφι, ο οποίος έλαβε μέρος στον διαγωνισμό με τα «Υλικά για χρονικό».
Όπως παρατηρεί ο Λάδης, το «Πραξικόπημα στη Βαλπωνία» διαθέτει και μια λογοτεχνική λειτουργία, ενώ είναι πολυπρόσωπο και απαιτεί εκτεταμένο σκηνικό χώρο. Κάποιες σκηνές μπορούν, πάντως, να ανεβούν μεμονωμένα, ως μονόπρακτα. Όπως κι αν έχει, στη σημερινή του μορφή το έργο τείνει να αποκτήσει γενικότερες διαστάσεις, οι οποίες το αποσπούν από τα ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής του και το τοποθετούν σε έναν σύγχρονο ορίζοντα προβληματισμού για τα χαρακτηριστικά της αυταρχικής πολιτικής εξουσίας.
Ένα άλλο βιβλίο του Λάδη, εντελώς διαφορετικό αυτή τη φορά, κυκλοφόρησε το 2023 (και πάλι από τη Σύγχρονη Εποχή) με τίτλο «Τα Κυριακάτικα. Σελίδες μέσα στο χρόνο» και κείμενα που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» μεταξύ 1981 και 1985. Πρόκειται για ειδησεογραφία, για πολιτική αρθρογραφία ή για διηγήματα; Κατά τον Λάδη, συνιστούν μικτό είδος, που κινείται ανάμεσα στο χρονογράφημα και την επιφυλλίδα. Και έτσι είναι. Διαβάζουμε, σαν μέσα από ένα διαφανές κάτοπτρο για τον πολιτικό και τον καθημερινό βίο στον κόσμο και στην Ελλάδα, για τη Σοβιετική Ένωση, για τη Νικαράγουα και για τους Σαντινίστας, για τη Μάργκαρετ Θάτσερ και για τον πόλεμο της Βρετανίας και της Αργεντινής στα νησιά Φόκλαντ.
Απαλλαγμένος από τον οποιοδήποτε ιδεολογικό κορσέ, ο Λάδης θα υπερασπιστεί τις κοινωνικές αξίες της Αριστεράς χωρίς να χάσει το χιούμορ και τη φρεσκάδα της γραφής του, μιλώντας για τις προεκλογικές συγκεντρώσεις, για το αστυνομικό μυθιστόρημα, για τον βάναυσο δανεισμό της ελληνικής γλώσσας από τα αγγλικά, για την καταναλωτική μανία η οποία πλήττει από τότε τη νοοτροπία των Ελλήνων, για την πανκ κουλτούρα, για τους υπολογιστές και για την τεχνολογία καθώς προετοιμάζουν τις εικόνες και τις λέξεις του δικού μας καιρού. Ο Λάδης παραμένει, όμως, και δεινός αθηναιογράφος. Από τις σελίδες του παρελαύνουν η Γλυφάδα, η Ομόνοια, το Ζάππειο, ο Εθνικός Κήπος, τα Εξάρχεια και το Κολωνάκι με όλο τον πλούτο, αλλά και με τις δυσάρεστες όψεις της καθημερινότητάς τους. Και θα συναντήσουμε επίσης τη βία και ταυτοχρόνως την ομορφιά του ποδοσφαίρου και των γηπέδων, το Στάδιο Καραϊσκάκη και τον Ιππόδρομο του Φαλήρου (μαζί με μια επιτομή της ιστορίας των ιπποδρόμων).
Νωρίτερα από τις επιφυλλίδες κυκλοφόρησαν (από τη Σύγχρονη Εποχή πάντοτε) και «Τα Τραγούδια του νόμου και της τάξης». Παλαιά ή μελοποιημένα, αλλά και νεότερα, αδημοσίευτα ποιήματα, με μέτρο και ομοιοκαταληξία, με ελεύθερο στίχο και με μοντέρνα πεζολογία, με μπαλάντες και με τραγούδια για το θέατρο, που ανακαλούν το πνεύμα των συναυλιών της δεκαετίας του 1960 ή θίγουν σημερινά ζητήματα, κρατώντας ως οδηγητική αρχή τη σημαία της κοινωνικής δικαιοσύνης και τη δύναμη της μουσικής έκφρασης την οποία συγκρατούν στο εσωτερικό τους.
Ο Φώντας Λάδης φτάνει στην ωριμότητά του, χωρίς να έχει απομακρυνθεί ούτε κατά το ελάχιστο από όσα επί δεκαετίες προσδιόρισαν τη συγγραφική του ταυτότητα και διαμόρφωσαν την καλλιτεχνική φυσιογνωμία του.
Β. Χατζηβασιλείου
