Στον παλιό νερόμυλο στην Αραβησσό Πέλλας, ένα κορίτσι αφηγείται τη δολοφονία των γονιών της, που συνέβη κάπου ανάμεσα στο ’44 -’46, από πλιατσικολόγους ταγματασφαλίτες. Εκείνη είχε γλιτώσει κρυμμένη μέσα στο ποτάμι… Λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, στα Γιαννιτσά, μέσω των προσωπικών και συλλογικών εμπειριών, η πόλη ξαναζωντανεύει το παρελθόν της, εμπλουτίζοντας το παλίμψηστο της μνήμης. Σε μια άλλη κωμόπολη, στους πρόποδες του Πάικου, τη Γουμένισσα, στη μεταξοβιομηχανία “Χρυσαλίς” ξετυλίγεται η μεταξωτή ιστορία του τόπου. Σκηνές από ένα θέατρο …διαφορετικό, με πρωταγωνιστές τα ίδια τα μέλη της κοινότητας και ιστορίες βασισμένες σε κοινά βιώματα και αναμνήσεις, προβάλλουν μέσα από τη δουλειά της θεατρολόγου και σκηνοθέτιδας Αναστασίας Χατζηλιάδου.
Το “κορίτσι του μύλου” δεν είναι επαγγελματίας ηθοποιός αλλά μέλος της κοινότητας της Αραβησσού, η οποία συμμετείχε στην τοποειδική επιτέλεση “Μνήμες στον παλιό νερόμυλο”, υπό τη διεύθυνση της κ. Χατζηλιάδου. Κάτοικοι των Γιαννιτσών και της Γουμένισσας συμμετείχαν και σε άλλα δύο πρότζεκτ της: “Επέστρεφε συχνά, μια περιπατητική παράσταση στην πόλη των Γιαννιτσών” και “Μετάξι, ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ για το μεταξουργείο Χρυσαλίς στη Γουμένισσα του Κιλκίς”.
Η Αναστασία Χατζηλιάδου, πτυχιούχος του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Δημόσια Ιστορία (ΕΑΠ), είχε επιλέξει μια site-specific performance για τον ελληνικό εμφύλιο (“Όμως ο πόλεμος δεν τελείωσε ακόμα…”) για τον πρακτικό μέρος της διπλωματικής της. Το ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζει στο δίπολο Θέατρο -Κοινότητα- Ιστορία και αναπτύσσει τοποειδικές παραστάσεις με στοιχεία από το θέατρο του πραγματικού και το Θέατρο της Κοινότητας, διενεργώντας πολλαπλά έργα όπως το “Εγώ είμαι ο τόπος σου, site specific performance για την πόλη των Γιαννιτσών” καθώς και “Καμπυλώνοντάς σε, εικαστική performance σε βιοτεχνικό χώρο κεραμοποιίας”.
Πιο συγκεκριμένα, η τοποειδική επιτέλεση αναφέρεται στη δημιουργία έργων τέχνης που σχεδιάζονται και εκτελούνται σε έναν συγκεκριμένο χώρο, ο οποίος επηρεάζει την νοηματοδότησή τους. Οπωσδήποτε, αυτά τα έργα εξαρτώνται από τις χωρικές ποιότητες, αποκτώντας ξεχωριστό νόημα μέσα από την αλληλεπίδραση χώρου και δράσης. Αυτή η λεπτομέρεια καθίσταται κεντρική στην ανάπτυξη της παράστασης, προσδιορίζοντας την καλλιτεχνική δράση, όπως επισημαίνει η κ. Χατζηλιάδου.
Ειδικότερα, η αφηγηματική πτυχή της τοποειδικής επιτέλεσης έρχεται μέσα από την μαρτυρία της κόρης των μυλωνάδων, προσφέροντας μια μοναδική οπτική. Η Στέλλα, με τον ρόλο του κοριτσιού του μύλου, συμμετέχει στις ιστορίες και τα μυστικά της κοινότητάς της, καλύπτοντας τους ρόλους αυτές με βάση τα βιώματα που προσφέρει, ψάχνοντας απαντήσεις σε ερωτήματα του σήμερα, όπως ποια ακριβώς είναι και πώς η κοινότητά της την επηρεάζει και την καθορίζει.
«Η διαγενεακότητα είναι ένα θέμα που με απασχολεί. Πιστεύω ότι αν οι γενιές είναι συνδεδεμένες με αλυσίδες σχέσεων ευθύνης και αλληλεγγύης, τότε η ζωή στο παρόν και η δυνατότητα του οράματος ενός καλύτερου μέλλοντος προϋποθέτει την αναγνώριση, κατανόηση και διαχείριση των κληρονομιών του παρελθόντος, όσο δύσκολες κι αν είναι. Αυτή είναι μια απαιτητική εργασία που χρειάζεται την ενδυνάμωση του υποκειμένου και τη μετατροπή του από παθητικό δέκτη σε φορέα δράσης», καταλήγει η κ. Χατζηλιάδου.
Το Θέατρο της Κοινότητας και η λειτουργία του
Η επαφή και η συμμετοχή της κοινότητας στα πρότζεκτ της Αναστασίας Χατζηλιάδου είναι θεμελιώδεις. Στην περίπτωση της θεατρικής performance “Εγώ είμαι ο τόπος σου”, η καλλιτεχνική δημιουργία προκύπτει από την ευρύτερη διερεύνηση της σχέσης του πολίτη με την πόλη του. Στη διάρκεια των συνεδριάσεων και προβών της κοινότητας, οι κάτοικοι συγκέντρωσαν και μοιράστηκαν τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους αναφορικά με τα Γιαννιτσά. Οι συμμετέχοντες, ενεργώντας ως “διαμεσολαβητές” του παρελθόντος, αναζητούν το αποτύπωμα εκείνων που έχουν δημιουργήσει κοινωνικά και ιστορικά δεσμούς στον χρόνο.
Στο ίδιο πνεύμα, το “Επέστρεφε συχνά…” πραγματοποιεί μια εξερεύνηση σε άγνωστα σημεία της πόλης των Γιαννιτσών, παρουσιασμένα μέσα από την προσωπική ματιά των περφόρμερ που αναλαμβάνουν να οδηγούν το κοινό στον θεατρικό αυτό περίπατο. Η εμπειρία είναι συλλογική, ερευνώντας πώς να “επιστρέφει” κανείς σε έναν τόπο αγάπης και να αναμοχλεύει μνήμες – προσωπικές και συλλογικές, αναλογίες και μυστικά.
Η μεθοδολογία και η λειτουργία του θεάτρου της Κοινότητας στοχεύει σε μια ενδελεχή κατανόηση των προβληματισμών που απασχολούν τη συγκεκριμένη κοινότητα, ενδυναμώνοντας τόσο τους συμμετέχοντες όσο και το κοινό να αναλάβουν δράση. Κάθε συνεργασία επανακαθορίζει τις μεθοδολογικές και αισθητικές επιλογές, με σκοπό την πραγμάτωση των βασικών λειτουργιών της τέχνης.
Η έμπνευση από τη γιαγιά και το μεταπτυχιακό στη Δημόσια Ιστορία
Η δήλωση της κ. Χατζηλιάδου για το γιατί επέλεξε να ασχοληθεί με το θέατρο στην/για την κοινότητα αναφέρεται στις σπουδές της, οι οποίες προκάλεσαν την εξερεύνηση των ορίων του θεατρικού χώρου. Η πίεση των χρονικών περιορισμών, που ισχύουν στο μοναδικό χώρο της σχολής της, κρίθηκε περιοριστική.
Έχοντας εμπνευστεί από τη γιαγιά της, η ίδια ανατρέπει την αντίληψη πως η μόρφωση είναι προαπαιτούμενη για την τέχνη, τονίζοντας τη σημασία της ενσυναίσθησης και της ανθρώπινης σχέσης. «Όταν η γιαγιά μου ήθελε να μιλήσει και εγώ μπορούσα να την ακούσω, βρήκα τον καλλιτεχνικό μου δρόμο», αναφέρει.
Κλειδί στη στροφή της προς το θέατρο της κοινότητας υπήρξε και η επιλογή του μεταπτυχιακού στη Δημόσια Ιστορία στο ΕΑΠ, καθιστώντας την ακόμα πιο αποφασισμένη να συνδράμει σε ζητήματα μνήμης, ταυτότητας και κοινότητας.
«Νόρες: ένα διαγενεακό μοιρολόι», το νέο πρότζεκτ
Το νέο έργο της είναι τίτλος “Νόρες: ένα διαγενεακό μοιρολόι”, εμπνευσμένο από το “Κουκλόσπιτο (Νόρα)” του Ίψεν.
Η Νόρα εδώ συγκροτεί συλλογικό πρόσωπο, καθώς η ζωή της διαμορφώνεται από τις αφηγήσεις των γυναικών της παράστασης, μοιράζοντας τις δικές τους εμπειρίες και στην προσπάθεια τους τις συμπράττουν για ελευθερία και ενδυνάμωση.
Η κ. Χατζηλιάδου εκφράζει την ευγνωμοσύνη της στους σταθερούς συνεργάτες της, που συμβάλλουν στη δημιουργική ομάδα της κάθε παράστασης και αυτοί είναι: Παναγιώτα Κωνσταντινάκου: Θεατρολόγος – Δραματουργός, Στάθης Μήτσιος: Visual Artist, Χριστίνα Θαλασσά: Σκηνογράφος, Αγγελική Γαβριέλλα Σαμψωνίδου: Κοινωνιολόγος.
Καταληκτικά, δηλώνει πώς «η θεατρική πράξη, όπως περιγράφεται, δεν είναι ικανή να αλλάξει τον κόσμο, έχει όμως τη δυνατότητα να χαραχθεί στη συνείδηση του θεατή» και από αυτή τη δύναμη αντλεί και η ίδια έμπνευση στην καλλιτεχνική της πορεία.
Σημείωση: Ενημέρωση από το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
