Υπάρχουν άνθρωποι, που έγραψαν τη δική τους ιστορία, αλλά έγιναν πασίγνωστοι σε όλο τον κόσμο μόνο όταν η ζωή τους πέρασε στη μεγάλη οθόνη. Βεβαίως, υπάρχουν και οι κινηματογραφικές βιογραφίες που καταπιάνονται με διάσημους και που δεν έχουν την ανάγκη της οθόνης, αλλά παρόλα αυτά ελκύουν το ευρύτερο κοινό και πολλές φορές διαψεύδοντας τις προσδοκίες.
Ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, οι βιογραφικές ταινίες είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες και κυρίως, από την πλευρά του Χόλιγουντ, αφού αποτελούν μια σίγουρη επιλογή, λόγω του ενδιαφέροντος που προκαλούν στους θεατές, αλλά και ως μια εύκολη λύση, με δεδομένο το πρόβλημα που παρατηρείται για πρωτότυπα σενάρια. Μόνο την τελευταία χρονιά είχαμε, μεταξύ των άλλων, τις ταινίες που αφορούσαν τους Οπενχάιμερ, Ναπολέοντα, Μπερνστάιν, Φεράρι και πριν από λίγες εβδομάδες του Φρόιντ.
Τις περισσότερες φορές οι βιογραφικές ταινίες βασίζονται στη ζωή και το έργο των προσωπικοτήτων ή σε πραγματικά περιστατικά και βεβαίως, στις ερμηνείες των πρωταγωνιστών που τους υποδύονται. Επί το πλείστον είναι αδιάφορες, ακαδημαϊκά γυρισμένες, στρογγυλεμένες, μία σύνοψη της Wikipedia, με την έγκριση συγγενών και εταιρειών που έχουν τα δικαιώματά τους, όταν πρόκειται για καλλιτέχνες, χωρίς να αναζητούν την αλήθεια πίσω από τα γεγονότα. Στην αντίθετη ακριβώς, πλευρά, υπάρχουν ταινίες που πραγματικά αξίζουν να κρατήσουμε για πάντα στη μνήμη μας, έργα τέχνης που ανανεώνουν το ενδιαφέρον για τα πρόσωπα που αναφέρονται.
Ακολουθούν δέκα από τις σημαντικότερες δημιουργίες – κινηματογραφικές βιογραφίες, που άφησαν εποχή και έγραψαν τη δική τους ιστορία στον κινηματογράφο.
Ημερολόγια Μοτοσικλέτας
(“The Motorcycle Diaries”) Ταινία του βραβευμένου Βραζιλιάνου σκηνοθέτη Βάλτερ Σάλες, για τον Τσε Γκεβάρα, σε αργεντίνικη και διεθνή συμπαραγωγή του 2004. Το ιδιαιτέρως καλογυρισμένο φιλμ, που κρατά το μέτρο και αποφεύγει τις υμνολογίες, αφηγείται το μακρύ ταξίδι του νεαρού Ερνέστο Γκεβάρα με τον φίλο του Αλμπέρο, με μια παλιά μοτοσικλέτα, με την οποία διασχίζουν τη Νότια Αμερική. Το στόρι δεν περιλαμβάνει τα κατορθώματα του μεγαλύτερου επαναστάτη της Λατινικής Αμερικής, αλλά τις βαθύτερες διαπιστώσεις που έκανε για τα προβλήματα της ηπείρου. Έξοχοι οι δύο πρωταγωνιστές Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ (Γκεβάρα) και Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ (Αλμπέρο).
Truman Capote
Ταινία που γύρισε το 2006 ο αξιόλογος Αμερικάνος σκηνοθέτης Μπένετ Μίλερ, εξπέρ στις βιογραφίες («Moneyball»), για τον διάσημο εκκεντρικό συγγραφέα Τρούμαν Καπότε. Στιβαρή σκηνοθεσία, προσεγμένη φόρμα μυστηρίου και κοινωνικής αφύπνισης, δημιουργική αφήγηση, που αναδεικνύει την αγωνία του λογοτέχνη να συλλάβει την πραγματικότητα και να τη μεταφέρει στους αναγνώστες του. Το 1959, ο Καπότε ξεκινά μια δημοσιογραφική έρευνα για την τετραπλή δολοφονία μίας αγροτικής οικογένειας στο Κάνσας, συνδέεται με έναν από τους δολοφόνους και αναμένει για πέντε χρόνια την εκτέλεσή του, για να μπορέσει να ολοκληρώσει το περίφημο βιβλίο του «Εν Ψυχρώ». Ο θαυμάσιος Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, στον ρόλο της ζωής του, θα κερδίσει τη Χρυσή Σφαίρα, ενώ η ταινία ήταν υποψήφια και για πέντε Όσκαρ.
Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας
(“The Last Emperor”) Επικό υπερθέαμα, από τον μεγάλο Ιταλό σκηνοθέτη Μπερνάρντο Μπερτολούτσι που σάρωσε το 1987 στα Όσκαρ, κατακτώντας εννιά χρυσά αγαλματίδια. Αν και ο Μπερτολούτσι είναι μακριά από το σπουδαίο κινηματογράφο («Κονφορμίστας», «1900») θα παραδώσει ένα εικαστικό θαύμα, που στοχάζεται μεγαλοπρεπώς πάνω στη σχέση ατομικού και συλλογικού, αλλά και στη διαβρωτική γοητεία της απόλυτης εξουσίας. Στο επίκεντρό του θα βρεθεί ο Που Γι, τελευταίος αυτοκράτορας της Κίνας, που δεν θα καταλάβει τις ραγδαίες ιστορικές αλλαγές και θα βρεθεί στη φυλακή από τον Κόκκινο Στρατό. Υπόδειγμα αφήγησης και παραγωγής, αλλά όχι και της διεισδυτικότητας που είχαν άλλες ταινίες του σκηνοθέτη. Πρωταγωνιστεί ο Τζον Λον.
Amadeus
Τεράστια επιτυχία του 1984, που γύρισε ο Μίλος Φόρμαν και κέρδισε οχτώ από τα έντεκα Όσκαρ για τα οποία προτάθηκε – μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και Α’ Ανδρικού Ρόλου. Η ταινία που αφορά τον Μότσαρτ, είναι βασισμένη στο θεατρικό έργο του Αλέξανδρου Πούσκιν «Μότσαρτ και Σαλιέρι» και την αντιπαλότητα μεταξύ των δυο συνθετών. Το φιλμ, που διαθέτει υπέροχες μουσικές, αξιοθαύμαστα σκηνικά και κοστούμια, βρίθει ανακριβειών, αλλά είναι απολαυστικό και αναδεικνύει το ιδιοφυές ταλέντο του συνθέτη και τον ανώριμο χαρακτήρα του. Πρωταγωνιστούν οι έξοχοι Τομ Χαλς στον ρόλο του Μότσαρτ και Μάρεϊ Άμπραχαμ στον ρόλο του Σαλιέρι.
Braveheart
Η καλύτερη ταινία που γύρισε ως σκηνοθέτης ο σταρ Μελ Γκίμπσον, ο οποίος αν δεν τα έσπαγε με το Χόλιγουντ θα είχε περισσότερες ευκαιρίες να δείξει το ταλέντο του πίσω από την κάμερα. Η επική και εξόχως περιπετειώδης ταινία, που του χάρισε το Όσκαρ σκηνοθεσίας, εξιστορεί τη ζωή του Σκοτσέζου πολεμιστή Ουίλλιαμ Ουάλλας, ο οποίος ήταν ο ηγέτης στον Πρώτο Πόλεμο Ανεξαρτησίας από τους Άγγλους ενάντια στον Εδουάρδο Α΄. Εξαιρετικές σκηνές μάχης, θαυμάσια αφήγηση, ψαγμένο σενάριο, ο Μελ στο στοιχείο του και ένα αξιολογότατο καστ από δίπλα.
Γκάντι
(“Gandhi) Διάσημη επική υπερπαραγωγή του Ρίτσαρντ Ατένμπορο, για τον μεγάλο Ινδό ηγέτη Μαχάτμα Γκάντι, ο οποίος κατατρόπωσε τους Βρετανούς αποικιοκράτες σχεδόν αναίμακτα, χωρίς να προδώσει την προσωπική του φιλοσοφία και να απαρνηθεί τον λιτό τρόπο ζωής του. Η χορταστική ταινία, που κέρδισε οχτώ Όσκαρ, ανάμεσά τους και όλα τα κορυφαία, θα διακριθεί για την άρτια παραγωγή και τον χειρισμό 300.000 κομπάρσων, την καλλιτεχνική διεύθυνση, τα υπέροχα σκηνικά, τη μουσική του Ραβί Σανκάρ και βεβαίως, την εμπνευσμένη σκηνοθεσία του Ατένμπορο. Αξιοθαύμαστος στον ομώνυμο ρόλο ο Μπεν Κίνγκσλεϊ.
Λόρενς της Αραβίας
(“Laurence of Arabia”) Η κλασική επική δημιουργία του Ντέιβιντ Λιν που απέσπασε επτά Όσκαρ, μεταξύ των οποίων, αυτά της καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, Α’ Ανδρικού Ρόλου και έκανε σταρ πρώτου μεγέθους τον Πίτερ Ο’Τουλ. Η ιστορία αφορά τον Βρετανό αρχαιολόγο, στρατιωτικό και συγγραφέα Τόμας Έντουαρντ Λόρενς, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ανέλαβε να κατασκοπεύσει τον άτακτο στρατό των αραβικών φυλών και κατάφερε να τους ενώσει απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ένας ποταμός εικόνων που πάλλονται από τη δύναμη και το μυστήριο της ερήμου, ένα εικαστικό μνημείο, ένα έργο ανεξίτηλο στους αιώνες. Εκτός από τον Πίτερ Ο’ Τουλ, παίζουν και οι Άλεκ Γκίνες, Ομάρ Σαρίφ, Άντονι Κουίν, Τζακ Χόκινς.
Η Λίστα του Σίντλερ
(“Schindler’s List”) Η περίφημη ιστορία του τυχοδιώκτη Όσκαρ Σίντλερ, που θα σώσει περίπου 1.200 Εβραίους από τις θηριωδίες των ναζί, θα μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη διά χειρός Στίβεν Σπίλμπεργκ και θα καταστεί μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Έχοντας για διευθυντή φωτογραφίας τον σπουδαίο μάστορα Γιάνους Καμίνσκι, θα κινηματογραφήσει ευφυώς σε ασπρόμαυρο, με μία ρεαλιστική ματιά, φωτίζοντας το κατάμαυρο της ιστορίας, την απόλυτη κτηνωδία και το τέλος της λογικής. Τα πλάνα του, οι σκηνές και οι μεγαλειώδεις σεκάνς, σε συνδυασμό με το άψογο ντεκουπάζ αλλά και τη φορτισμένη από συγκίνηση, εμβληματική μουσική του Τζον Γουίλιαμς θα αναγκάσουν ακόμη και τους αρνητές του, να υποκλιθούν μπροστά στο μεγαλείο του. Ο Λίαμ Νίσον στην ερμηνεία της ζωής του, απίστευτος ο Ρέιφ Φάινς στο ρόλο του ψυχοπαθή Γερμανού αξιωματικού, ενώ ο Μπεν Κίνγκσλεϊ, υποδυόμενος τον λογιστή και μυαλό της επιχείρησης «σωτηρίας ανθρώπων», κρατά το μέτρο και τη συγκινησιακή φόρτιση.
Αγαπημένη μου Κλημεντίνη
(“My Darling Clementine”) Φυσικά, δεν θα έλειπε από την παρέα ο πρωτομάστορας και δάσκαλος Τζον Φορντ, καθώς το 1946 γύρισε το περίφημο γουέστερν πάνω στο μύθο του λαϊκού ήρωα της Αμερικάνικης Δύσης Γουάιατ Ερπ και την ξακουστή ιστορία για τη μονομαχία στο «Οκ Κοράλ», η οποία έχει μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη πολλές φορές (από τις κορυφαίες η «Μονομαχία στον Πράσινο Βάλτο», με Μπαρτ Λάνκαστερ και Κερκ Ντάγκλας). Αν και «αντρικές» οι ταινίες του Φορντ, πάντα η γυναίκα είχε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των ηρώων του. Με την «Αγαπημένη μου Κλημεντίνη» θα πάει ένα βήμα παραπέρα, καθώς μεταμορφώνει τον Γουάιατ Έρπ σε ερωτευμένο μαθητούδι. Γιατί μπορεί να ήξερε από όπλα, να μη δείλιαζε πουθενά, να ήταν επιθετικός και ηγετικός, αλλά μπροστά στην αγάπη είναι έτοιμος να παραδοθεί άνευ όρων. Για μια ακόμη φορά, θαυμαστή αφήγηση, εκπληκτικά ασπρόμαυρα πλάνα και ένας μοναδικός Χένρι Φόντα, στον ρόλο του Ερπ.
Οργισμένο Είδωλο
(«Raging Bull») Συνταρακτική μεταφορά της αυτοβιογραφίας του πρωτοπυγμάχου Τζέικ Λα Μότα, που από παγκόσμιος πρωταθλητής κατέληξε να λέει ανέκδοτα σε μπαρ, από τον Μάρτιν Σκορσέζε στην καλύτερη στιγμή της μακράς και πολυσήμαντης σταδιοδρομίας του. Ο Ιταλοαμερικάνος σκηνοθέτης βρίσκεται σε οικείο περιβάλλον και κάνει θαύματα, καθώς αξιοποιεί στον μέγιστο βαθμό την ασπρόμαυρη φωτογραφία του Μάικλ Τσάπμαν, ενώ δικαίως, θεωρείται ως επίτευγμα η ηχητική μπάντα που είναι απόλυτα εναρμονισμένη με το μοντάζ. Ο Σκορσέζε κάνει κομμάτια το «αμερικάνικο όνειρο», ενώ ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, φτάνοντας τα 120 κιλά για τις ανάγκες του ρόλου, θα μπει στο πετσί και το πνεύμα του χαρακτήρα, κερδίζοντας πανάξια το Όσκαρ Α’ Ανδρικού ρόλου. Η ταινία αδικήθηκε κατάφωρα στα Όσκαρ, αφού από τις οχτώ υποψηφιότητες, κέρδισε ακόμη ένα, αυτό του μοντάζ.
Χ. Αναγνωστάκης
*Φωτογραφία από την ταινία «Αμαντέους»
