Του Αντώνη Τσολναρά
Μεγάλη αποδεικνύεται η “μπίζνα” του προσφυγικού, την ίδια ώρα που δημιουργείται νέα «Μόρια» στα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας που λειτουργούν στη Θεσσαλονίκη.
«Τον ασκό του Αιόλου» άνοιξε η έρευνα της αρμόδιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης (OLAF) σχετικά με τη διαχείριση των κονδυλίων για τη σίτιση των προσφύγων που φιλοξενούνται στα κέντρα υποδοχής της χώρας. Οι αποκαλύψεις για τον τρόπο διεξαγωγής των διαγωνισμών catering, για τους υπεράριθμους πρόσφυγες στα hot spot και για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσής τους, εγείρουν πλήθος ερωτημάτων, προκαλώντας οργή και θλίψη για τη διαφαινόμενη εκμετάλλευση της ανθρώπινης ανάγκης. Ειδικά δε, εάν αναλογιστεί κανείς ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει εισπράξει κονδύλια συνολικού ύψους 1,69 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση του προσφυγικού/μεταναστευτικού προβλήματος, χρήματα τα οποία κανείς δεν γνωρίζει πώς αξιοποιήθηκαν, γεγονός που αποτελεί προϊόν έρευνας από τις εγχώριες και ευρωπαϊκές αρχές.
Η «βροχή» καταγγελιών προκάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, προκειμένου να διαπιστωθεί η βασιμότητα των καταγγελιών και η τυχόν διάπραξη αυτεπαγγέλτως διωκομένων αδικημάτων. Στο μικροσκόπιο έχουν μπει οι πάντες: από τις εταιρείες catering μέχρι τις ΜΚΟ που δρουν στα κέντρα υποδοχής και τα hot spot.
Πώς ξετυλίχθηκε το κουβάρι της ιστορίας
Τον Ιούνιο του 2017, σε μια τυπική διαδικασία ελέγχου της διαχείρισης των κονδυλίων που εισέπραξε η Ελλάδα και αφού προηγουμένως είχε ξεσπάσει «θύελλα» δημοσιευμάτων για το πουύκατέληξαν τα χρήματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικοινώνησε με την OLAF προκειμένου η τελευταία να ξεκινήσει άμεσα έρευνα για τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Σύμφωνα με εκπρόσωπο της Κομισιόν, η ευρωπαϊκή υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης κινητοποιήθηκε άμεσα προκειμένου να ερευνήσει όλες τις καταγγελίες. Η προσοχή της στράφηκε κυρίως σε εταιρείες που συμμετέχουν στους διαγωνισμούς σίτισης προσφύγων και μεταναστών.
Είχαν προηγηθεί οι καταγγελίες του πρώην -πλέον- επικεφαλής της διεύθυνσης υποδοχής και ταυτοποίησης του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, Ανδρέα Ηλιόπουλου, ο οποίος προτού αποπεμφθεί από τη θέση του είχε υποστηρίξει δημόσια ότι υπήρχαν ενδείξεις για εκτεταμένα φαινόμενα κακοδιαχείρισης κονδυλίων τόσο από τον εμπλεκόμενο κρατικό μηχανισμό, συμπεριλαμβανομένου του ΥΠΕΘΑ, όσο και από ΜΚΟ που διαχειρίζονται κοινοτικούς πόρους. «Είναι η ώρα να παρέμβουν οι εισαγγελείς […] Εγώ λέω ότι έχει χαθεί ο έλεγχος. Επικρατεί ένα χάος αυτή τη στιγμή» είχε καταγγείλει.
Η αντίδραση του αρμόδιου υπουργού, Δημήτρη Βίτσα, ήταν άμεση. Αφού «παραίτησε» τον Ανδρέα Ηλιόπουλο, στη συνέχεια τον κατηγόρησε για «ψεύδη», απειλώντας ότι θα κινηθούν σε βάρος του οι δέουσες νομικές διαδικασίες για «όσα ψευδώς αναφέρει».
Οι διαγωνισμοί και οι «αόρατοι πρόσφυγες»
Στο στόχαστρο της έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι δύο εταιρείες κέτερινγκ οι οποίες έπαιρναν μέρος στους διαγωνισμούς σίτισης όλων των κέντρων φιλοξενίας και υποδοχής. Οι καταγγελίες για πιθανές υπερτιμολογήσεις όσο και για φαγητό κάκιστης ποιότητας, αποτελούν καθημερινό φαινόμενο.
Συγκεκριμένα, για τη σίτιση στη Μόρια, οι καταγγελίες που γίνονται εις βάρος των εν λόγω εταιρειών είναι διαδοχικές. Από το 2016 έως σήμερα εμφανίζονται ως μόνιμοι ανάδοχοι με μηδενική έκπτωση στην προϋπολογιζόμενη τιμή, λαμβάνοντας συνολικά 26,9 εκατομμύρια ευρώ για την τροφοδοσία των hot spot σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο.
Χαρακτηριστική είναι επίσης και η περίπτωση του κέντρου φιλοξενίας Ιωαννίνων, όπου καταγράφεται το εξής περιστατικό: να κατοχυρώνονται διαγωνισμοί για παροχή φαγητού σε 600 άτομα (27/1/2017) και για 550 άτομα (24/2/2017), τη στιγμή που, σύμφωνα με δελτίο τύπου του ΓΕΕΘΑ, το κέντρο φιλοξενίας Δολιανών είχε 138 και 118 αντίστοιχα διαμένοντες. Τη σίτιση είχαν αναλάβει οι δυο γνωστές εταιρείες catering, με τιμή, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, στα 4,68 ευρώ το άτομο.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στο κέντρο φιλοξενίας Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης. Ενώ τα επίσημα στοιχεία εμφάνιζαν ως διαμένοντες στον καταυλισμό φιλοξενίας 600 πρόσφυγες, στην πραγματικότητα αυτοί δεν ξεπερνούσαν τους 150 και οι διαχειριστές του καταυλισμού συνέχιζαν να λαμβάνουν χρηματοδοτήσεις για 600 άτομα (5,5 ευρώ / άτομο), ποσό που όπως υποστηρίζουν αρκετοί επαγγελματίες εστίασης ναι μεν μπορεί να επαρκεί για τρία γεύματα την ημέρα, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν εγγυάται αξιοπρεπές φαγητό. «Πολλές εταιρείες catering μπορεί να δηλώνουν στο τιμολόγιο ότι αγοράζουν για παράδειγμα μοσχάρι και στην πραγματικότητα να τους ταΐζουν χοιρινό» δηλώνει στην Politik επαγγελματίας στο χώρο της εστίασης και του catering, ο οποίος θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του.
Ο ίδιος άνθρωπος μας τόνισε επίσης πως το φαγητό που προσφέρεται δεν επαρκεί καθώς οι μερίδες είναι πολύ μικρές, ενώ και η ποιότητα είναι πολύ κάτω του μετρίου. «Με τέσσερα ευρώ ανά άτομο πως μπορείς να παρέχεις αξιοπρεπώς τρία γεύματα την ημέρα;» αναρωτήθηκε. Την απάντηση δίνουν οι ίδιοι οι πρόσφυγες και μετανάστες, οι οποίοι σχεδόν καθημερινά καταγγέλλουν ότι το φαγητό δεν τρώγεται και το πετούν επιδεικτικά στα σκουπίδια.
Τις παραπάνω πρακτικές επιβεβαιώνουν εμμέσως εθελοντές του κέντρου φιλοξενίας στη Μυρσίνη Ηλείας, οι οποίοι καταγγέλλουν ότι εταιρεία catering που έχει αναλάβει τη σίτιση των προσφύγων, φαίνεται να σιτίζει 62 άτομα περισσότερα από αυτά που πραγματικά φιλοξενούνται στο χώρο.
Φωτογραφικές συμβάσεις υπέρ εταιρειών σίτισης και κατασπατάληση δημοσίων πόρων αναφορικά με τη σίτιση «αόρατων» προσφύγων σε κέντρα φιλοξενίας της Πελοποννήσου και της Ηπείρου, κατήγγειλε τον Μάρτιο του 2017 και ο γραμματέας της πολιτικής επιτροπής της ΝΔ, Λευτέρης Αυγενάκης, με κοινοβουλευτική του παρέμβαση προς τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Πάνο Καμμένο και τον τότε υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής, Ιωάννη Μουζάλα.
Τι απέγιναν δισεκατομμύρια ευρώ;
Την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στη δημοσιότητα τον αναλυτικό κατάλογο των 1,69 δισεκατομμυρίων ευρώ που δόθηκαν στην Ελλάδα για τη διαχείριση του προσφυγικού. Από αυτά τα χρήματα οι ελληνικές Αρχές έχουν να λαμβάνουν 794 εκατομμύρια ευρώ, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) 506,67 εκατ. ευρώ, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM) 119,7 εκατ. ευρώ, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου (EASO) 26 εκατ. ευρώ, οι διάφορες διεθνείς ΜΚΟ – εταίροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 201 εκατ. ευρώ, ενώ έχουν εγκριθεί αλλά παραμένουν αδιάθετα 44,6 εκατ. ευρώ προς Διεθνείς Οργανισμούς ή ΜΚΟ. Ανάμεσα σε αυτά, το Μέσο Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ που διαχειρίζεται ο επίτροπος Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων, Χρήστος Στυλιανίδης, έχει εγκρίνει για την Ελλάδα -από το Μάρτιο του 2016- 650 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 605,3 εκατ. είναι ήδη συμβάσεις. Οι δικαιούχοι των χρηματοδοτήσεων από το Μέσο Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης είναι μόνο διεθνείς οργανισμοί και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που λαμβάνει ανθρωπιστική βοήθεια για τους πρόσφυγες από αυτό το Ταμείο, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την επίσημη καταγραφή του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, αυτή τη στιγμή στη χώρα δραστηριοποιούνται 48 ΜΚΟ.
Γραπτή ερώτηση στην Κομισιόν για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων στο μεταναστευτικό έχει καταθέσει και ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής Κώστας Χρυσόγονος, ζητώντας να μάθει πώς αξιολογεί η Επιτροπή τις καταγγελίες για κακοδιαχείριση. Στην παρέμβασή του επεσήμανε ότι η ελληνική κυβέρνηση «δεν κατόρθωσε να απορροφήσει εγκεκριμένα ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ, για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί ο σχετικός στρατηγικός σχεδιασμός».
Ασήκωτο το βάρος του προσφυγικού για την Ελληνική Αστυνομία
Όπως δηλώνει στην Politik ο αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της πανελλήνιας ομοσπονδίας αστυνομικών υπαλλήλων, Θεόφιλος Παπαδάκης, η Βόρεια Ελλάδα και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου σηκώνουν στις «πλάτες» τους το τεράστιο ζήτημα του προσφυγικού.
Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ο νομός Θεσσαλονίκης δέχθηκε πολύ ισχυρό πλήγμα τα τελευταία δυο χρόνια, κυρίως λόγω του «κύματος» των προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί στην Ειδομένη. Επιπρόσθετα επισημαίνει πως «το κύριο μέρος της διαχείρισης του προσφυγικού το διαχειρίζεται σχεδόν μόνο η Ελληνική Αστυνομία, με ό,τι αρνητικό συνεπάγεται για την περαιτέρω αστυνόμευση των περιοχών της χώρας». Εστίασε ακόμη στην έλλειψη προσωπικού, τον ελλιπή εξοπλισμό και το «ασταθές νομοθέτημα σχετικά με το τι ακριβώς θα πράττει η ελληνική αστυνομία» στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Για τον ίδιο πάντως η ΕΛ.ΑΣ. «αντεπεξήλθε στις αρμοδιότητες του ζητήματος και κέρδισε την εμπιστοσύνη του κόσμου».
«Φτιάξαμε νέα Μόρια στη Θεσσαλονίκη»
Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της Π.Ο.Α.Σ.Υ. τις τελευταίες ημέρες ο Ν. Θεσσαλονίκης αποτελεί τον πρώτο χώρο υποδοχής των προσφύγων. H διαδικασία που ακολουθείται για την προσωρινή νομιμοποίησή τους -ή όχι- είναι η εξής: Αρχικά, εισέρχονται στη χώρα. Έπειτα συλλαμβάνονται, ταυτοποιούνται και ανάλογα με το αν πρόκειται για πρόσφυγα ή μετανάστη, δίνεται και το νόμιμο έγγραφο παραμονής. Για τους πρόσφυγες, το νόμιμο έγγραφο παραμονής στη χώρα έχει ισχύ για έξι μήνες, ενώ για τους μετανάστες 20 ημέρες.
Υπενθυμίζεται πως στη Θεσσαλονίκη πριν από δύο εβδομάδες περίπου 70 μετανάστες είχαν στήσει σκηνές έξω από το Α.Τ. Λευκού Πύργου, στην Αριστοτέλους. Οι ίδιοι ζητούσαν τη σύλληψή τους προκειμένου να ταυτοποιηθούν και να αποκτήσουν το νόμιμο έγγραφο παραμονής. Σύμφωνα με τον κ. Παπαδάκη, εξαιτίας της πρόσφατης αυξημένης προσφυγικής ροής, όλα τα αστυνομικά τμήματα έχουν γεμίσει ασφυκτικά από ανθρώπους που έχουν εισέλθει στη χώρα και ζητούν να συλληφθούν ώστε να μπορέσουν να αποκτήσουν νόμιμα έγγραφα. «Θα έχει πολύ ενδιαφέρον αν το υγειονομικό κάνει ελέγχους και αυτοψίες σε χώρους της ελληνικής αστυνομίας όπου κρατούνται πρόσφυγες και μετανάστες, για να διαπιστώσει ως αρμόδιο ότι πολλές φορές τα κρατητήρια είναι ακατάλληλα και για το προσωπικό, αλλά και για τους ίδιους τους πρόσφυγες», τόνισε στην Politik.
Στον απόηχο των αυξημένων προσφυγικών ροών και των εικόνων που εκτυλίσσονται σε κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, ο αντιπρόεδρος της Π.Ο.Α.Σ.Υ. χαρακτήρισε ως «νέα Μόρια» τη Θεσσαλονίκη, ζητώντας την άμεση παρέμβαση της πολιτείας, με τη δημιουργία ενός συλλογικού οργάνου με τη συνεργασία των υπουργείων Μεταναστευτικής Πολιτικής, Προστασίας του Πολίτη, Εσωτερικών και Εθνικής Άμυνας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ενιαία το ζήτημα του προσφυγικού.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Politik την Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2018
