Σημαντική πρόοδο σε όρους διευκόλυνσης εμπορίου έχει πετύχει τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, μετά και την κατάρτιση της σχετικής εθνικής στρατηγικής και του οδικού χάρτη για το εξωτερικό εμπόριο (Greek Trade Facilitation Strategy and Roadmap), για την οποία αξιοποιήθηκε η εμπειρογνωμοσύνη της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Ευρώπη (UNECE), όπως επισημαίνει σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επικεφαλής του Τμήματος Διευκόλυνσης Εμπορίου της UNECE, Μαρία Ροζάρια Τσεκαρέλι (Maria Rosaria Ceccarelli). Ενδεικτικά αναφέρει ότι ο χρόνος που απαιτείται για εξαγωγές και εισαγωγές προϊόντων μειώθηκε κατά 25% και 44% αντίστοιχα μεταξύ 2012 και 2015, ενώ η κατάταξη της χώρας μας στον Δείκτη Επίδοσης Logistics (LPI) βελτιώθηκε κατά 22 θέσεις και σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες στα τελωνεία κατά 52 θέσεις (από την 94η στην 42η)!
Μάλιστα, κατά τη κα Τσεκαρέλι, η οποία ηγείται μιας ομάδας περίπου 400 εμπειρογνωμόνων που εργάζονται πάνωσε έργα διευκόλυνσης του εμπορίου και του ηλεκτρονικού επιχειρείν (eBusiness), με τη χρήση κυρίως εφαρμογών Blockchain και Ιντερνετ των Πραγμάτων, η βελτίωση στην Ελλάδα συνεχίζεται: με βάση την παγκόσμια έρευνα των Ηνωμένων Εθνών για την ψηφιακή και βιώσιμη διευκόλυνση του εμπορίου (UN Global Survey on Digital and Sustainable Trade Facilitation 2017-2019), η Ελλάδα κατέγραψε συνολική επίδοση περίπου 70% (με άριστα το 100%) το 2019, έναντι 66,6% το 2017, επιτυγχάνοντας φέτος “σκορ” 86,6% στη διαφάνεια, 83,3% στις τελωνειακές διατυπώσεις (formalities), 77,78% στη θεσμική ρύθμιση και συνεργασία και 70,37% στο paperless εμπόριο, με ηλεκτρονική έκδοση πιστοποιητικών και εγγράφων. Στη δε κατάταξη “Doing Business” της Παγκόσμιας Τράπεζας, σε ό,τι αφορά το διασυνοριακό εμπόριο, η Ελλάδα πέτυχε βαθμολογία 93,72/100, έναντι μέσου όρου 94,21/100 για τις χώρες υψηλού εισοδήματος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Δεδομένου ότι η έλλειψη αποτελεσματικότητας κι αποδοτικότητας (trade inefficiency) ως προς τη διευκόλυνση του εμπορίου υπολογίζεται ότι θα μπορούσε να στοιχίζει το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ (έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας), γίνεται εμφανές το όφελος της προόδου σε αυτό το πεδίο. Ενδεικτικό είναι ότι, όπως επισημαίνει η κα Τσεκαρέλι, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του ΑΠΕ-ΜΠΕ, η πλήρης εφαρμογή της Συμφωνίας Διευκόλυνσης Εμπορίου (ΤFA) υπολογίζεται ότι θα μπορούσε να μειώσει το κόστος του εμπορίου κατά 14,3% παγκοσμίως, όταν η συμφωνία τεθεί σε ισχύ και να ανοίξει τον δρόμο για πρόσθετες εξαγωγές της τάξης των 750 δισ. έως και 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου).
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η κα Τσεκαρέλι επισημαίνει ακόμη τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η δημιουργία του νέου “Δρόμου του Μεταξιού” σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα της Ελλάδας να “ξεκλειδώσει” νέες αγορές. “Η Ελλάδα δεν βρίσκεται μεν στη μέση του Δρόμου του Μεταξιού, αλλά βρίσκεται στην άκρη της ΕΕ, σε ό,τι αφορά τον Δρόμο του Μεταξιού. Οπότε νομίζω ότι θα μπορούσε να έχει έναν σημαντικό ρόλο εκεί, βλέποντας πώς θα μπορούσε να μεγιστοποιηθεί το ενδιαφέρον που η Κίνα και όλες οι χώρες κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού έχουν για την Ευρώπη. Για παράδειγμα, η Ρωσία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα ευρωπαϊκά προϊόντα… Καθώς το ΑΕΠ στις αναπτυσσόμενες χώρες αυξάνεται, (οι καταναλωτές) επιθυμούν να έχουν πρόσβαση σε προϊόντα, που πριν δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσουν. Εκεί πρέπει να κοιτάξετε ως χώρα. Στις νέες αυτές αγορές” λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επικεφαλής του Τμήματος Διευκόλυνσης Εμπορίου της UNECE, την οποία συναντήσαμε με την ευκαιρία της παρουσίας της στη Θεσσαλονίκη, στην ετήσια διεθνή συνάντηση των «Ζωντανών/Δυναμικών Εργαστηρίων» (Living Labs), με την επωνυμία Open Living Lab Days (OLLDs) (https://openlivinglabdays.com/).
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της επικεφαλής του Τμήματος Διευκόλυνσης Εμπορίου της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Ευρώπη (UNECE), Maria Rosaria Ceccarelli, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ακολουθεί:
ΕΡ. Το διεθνές εμπόριο αντιμετωπίζει σήμερα πολλές προκλήσεις, όπως λειτουργικά θέματα, προβλήματα που σχετίζονται με τις τράπεζες και την ασφάλιση, ρυθμιστικά και τελωνειακά ζητήματα. Υπάρχει κάποια εκτίμηση ως προς τι στοιχίζουν στο διεθνές εμπόριο όλα αυτά τα προβλήματα και οι προκλήσεις; Σε τι ποσοστό θα μπορούσε να μειώσει το κόστος του παγκόσμιου εμπορίου η πλήρης εφαρμογή της TFA;
ΑΠ. Η έλλειψη αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας στο εμπόριο (trade inefficiency) θα μπορούσε να κοστίσει το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ, με βάση στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, ενώ ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι μπορεί να στοιχίζει το ισοδύναμο του 15% του συνολικού όγκου εμπορίου. Το πρόσθετο κόστος του εμπορίου, εξαιτίας αυτών των προκλήσεων, μπορεί να φτάσει στο ισοδύναμο του 170% της αξίας των αγαθών (ad valorem tariff) για μια πλούσια χώρα και στο 219% για μια αναπτυσσόμενη (στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου). Ενδεικτικό είναι ότι το συνολικό επιπλέον κόστος του εμπορίου αγαθών μεταξύ των τριών μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης υπολογίζεται στο 42% της αξίας των αγαθών αυτών ως μέση τιμή (World Bank Trade Cost Database 2018).
Νομίζω πως είναι πολύ ενδιαφέρον το πρότζεκτ που έτρεξε το τμήμα μου στη UNECE για την Ελλάδα το 2012, το οποίο μάλιστα στη συνέχεια χρησίμευσε ως υπόδειγμα και για οδικους χάρτες σε άλλες χώρες. Στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μας ρώτησε αν θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι για τη στήριξη της Ελλάδας, οπότε ετοιμάσαμε ένα πρότζεκτ, στόχος του οποίου ήταν να προσπαθήσουμε να δώσουμε ώθηση στη διευκόλυνση του εμπορίου, γιατί το εμπόριο είναι κάτι που μπορεί να σηκώσει το βάρος της ανάπτυξης μιας χώρας, μεταξύ άλλων με την εισαγωγή συναλλάγματος. Έτσι, δημιουργήσαμε ένα πρότζεκτ για την ενεργοποίηση του οδικού χάρτη διευκόλυνσης του εμπορίου, που θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση, επιδιώκοντας βελτίωση σε πέντε πεδία: την απλοποίηση των διαδικασιών εξαγωγών, την επαναδιοργάνωση και την αυτοματοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών, την επίτευξη εμπορίου χωρίς χαρτί και τη μεταρρύθμιση των διαδικασιών του εμπορίου στον αγροτικό τομέα. Στόχος ήταν ώς το 2015 να μειωθεί ο χρόνος του εμπορίου κατά 50% και το κόστος κατά 20%, να αυξηθεί η αξία των εξαγωγών κατά 10% και να δημιουργηθούν 80.000 θέσεις εργασίας.
Για να το πετύχουμε αυτό, το πρώτο πράγμα που κάναμε ήταν να πούμε στην ελληνική κυβέρνηση, “ΟΚ, θα το κάνουμε, αλλά χρειαζόμαστε τη δέσμευση της κυβέρνησης στο υψηλότερο επίπεδο για να το κάνουμε”. Και πραγματικά, κάθισαν γύρω από το ίδιο τραπέζι όλα τα μεγάλα υπουργεία και κυβερνητικοί οργανισμοί και ο ιδιωτικός τομέας. Γιατί δεν μπορείς να πετύχεις αποτέλεσμα αν δεν έχεις τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα να δουλεύουν μαζί: στο τέλος της ημέρας, ό,τι και να κάνουν για τη διευκόλυνση του εμπορίου οι διάφορες υπηρεσίες, οργανισμοί και τελωνεία, το κάνουν για τον ιδιωτικό τομέα. Οι επιχειρήσεις είναι αυτές που συναλλάσσονται, οι εξαγωγείς, και χρειάζεται να στηριχθούν, κι αυτό είναι κάτι που υπενθυμίζουμε πάντα στους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Το να βάλουμε όλους τους εμπλεκόμενους γύρω από ένα τραπέζι, ώστε όλοι να δουλέψουν μαζί, ήταν το δυσκολότερο πράγμα που πετύχαμε. Από τη στιγμή που έγινε αυτό, όλα ήταν ευκολότερα. Καταρτίσαμε τον οδικό χάρτη και τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά (…).
Μεταξύ άλλων, αναζητήσαμε το πιο σημαντικό εξαγωγικό προϊόν για την Ελλάδα, αγροτικό προφανώς, και κάναμε ανάλυση επιχειρηματικών διαδικασιών για αυτό, διαλέξαμε το ελαιόλαδο και τη φέτα, και τα παρακολουθήσαμε σε όλα τα στάδια, από τη στιγμή της παραγωγής μέχρι την εξαγωγή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που εντοπίσαμε ήταν πραγματικά στα τελωνεία, γιατί ο μηχανισμός ήταν πολύ αργός κι όλα γίνονταν με την κλασική διαδικασία, με χαρτί, όχι ηλεκτρονικά… Το ενδιαφέρον είναι ότι όταν μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος το 2015 ειδαμε την εξέλιξή του -γιατί κάνουμε σχετική έρευνα ανά διετία- διαπιστώσαμε ότι η δουλειά συνεχίζεται θετικά (…) Το μόνο σημείο στο οποίο πρέπει να συνεχιστεί εντατικά η προσπάθεια είναι ο περιορισμός του χαρτιού στο διασυνοριακό εμπόριο, να δουλέψετε με τους γείτονές σας. Αυτό είναι πολύ ευκολότερο για χώρες που συνορεύουν με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλα στην περίπτωσή σας, αρκετοί από τους γείτονές σας δεν είναι ιδιαίτερα προηγμένοι σε αυτό το πεδίο… Κάποιες φορές θέλουν να βλέπουν τη σφραγίδα…
ΕΡ. Επειδή αναφέρατε ότι “θέλουν να βλέπουν τη σφραγίδα”… Αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που τεχνολογίες όπως το blockchain, το Ιντερνετ των Πραγμάτων (IoT) και η Τεχνητή Νοημοσύνη υπόσχονται να αλλάξουν το εμπόριο όπως το γνωρίζουμε. Υπάρχει κάποια εκτίμηση ως προς το πότε θα το δούμε αυτό να συμβαίνει στην πράξη;
ΑΠ. Εργαζομαστε αρκετά πάνω στο blockchain αυτή τη στιγμή, προσπαθούμε να δούμε πότε χρειάζεται, ν’ αποκτήσουμε διαφορετικά μέσα ταυτοποίησης. Το blockchain, το IoT, γίνονται πραγματικότητα στις εμπορικές μας σχέσεις. Λέγονται disruptive τεχνολογίες, γιατί δεν είναι απλά καινοτόμες, αλλά αλλάζουν θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και κάνουμε τα πράγματα. Για παράδειγμα, ήδη έχουμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα για τα πιστοποιητικά προέλευσης, αυτό είναι το μέλλον. Δοκιμάζουμε πολλά γύρω από την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων και τα υφάσματα. Σήμερα όλοι θέλουμε να γνωρίζουμε από πού προέρχεται αυτό που τρώμε, θέλουμε να ξέρουμε ότι όταν βλέπουμε στην ετικέτα ενός ελαιολάδου “made in the EU”, προέρχεται όντως από την Ελλάδα ή την Ισπανία ή την Ιταλία και οχι τη Βόρεια Αφρική, όχι γιατί δεν θέλουμε να προέρχεται από τη Βόρεια Αφρική, αλλά γιατί θέλουμε να γνωρίζουμε τι αγοράζουμε ως καταναλωτές. Εδώ το blockchain βοηθάει πολύ. Στην ΕΕ κάνουμε από πέρυσι ένα πιλοτικό πρόγραμμα για το κρασί, για να βεβαιωθούμε ότι αυτό που αναγράφεται στην ετικέτα, υπάρχει και μέσα στη φιάλη. Τώρα πρόκειται να ξεκινήσουμε και έναν “πιλότο” για τα υφάσματα, στο πλαίσιο προγράμματος που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε ο καταναλωτής να ξέρει από πού προέρχονται τα ρούχα που αγοράζει, ποιοι τα έχουν φτιάξει και αν τα χημικά που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι ασφαλή (…)
Στο Ιντερνετ των Πραγμάτων δε, έχουμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να παρακολουθούμε τη θερμοκρασία των εμπορευματοκιβωτίων. Η ιδέα είναι να υπάρχει πάνω στο κοντέινερ μια συσκευή, που κανείς δεν μπορεί να αγγίξει ώστε να την “πειράξει”, και η οποία θα συγκεντρώνει πληροφορία σε πραγματικό χρόνο για τις πιθανές αυξομειώσεις της θερμοκρασίας στο εμπορευματοκιβώτιο, κάτι που είναι κρίσιμο όταν μεταφέρονται ευπαθή προϊόντα ή φάρμακα, δεδομένου ότι αυτά ταξιδεύουν συχνά με φορτηγά πλοία, σε ταξίδια που μπορεί να διαρκέσουν ακόμη και έναν μήνα…
Πότε θα δούμε αυτές τις τεχνολογίες σε μαζική χρήση στο εμπόριο εντός των συνόρων; Είναι ήδη εδώ! Μπορεί να μην το συνειδητοποιείτε, αλλά είναι εδώ κι ήδη υπάρχουν τόσο πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στον χώρο των εφαρμογών του blockchain (…) Σε ό,τι αφορά το διεθνές εμπόριο, υπάρχουν αρκετά πρότζεκτ στην ΕΕ. Η δυσκολία εδώ είναι ότι, για να λειτουργήσει το blockchain σε διεθνές επίπεδο, χρειάζεται να συμφωνήσουν πολλές διαφορετικές χώρες μεταξύ τους (…) Η ΕΕ εργάζεται πάνω σε αυτό, για να δει σε ποια πεδία πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Αρα, σε τοπικό επίπεδο, το blockchain είναι ήδη γεγονός στην καθημερινότητά μας, ενώ στο διεθνές εμπόριο θα αρχίσει να γίνεται πραγματικότητα…
ΕΡ. Οι διάδρομοι του εμπορίου έχουν αλλάξει πολύ στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, καθώς χώρες της Ασίας, όπως η Κίνα και η Ινδία, έχουν εξελιχθεί σε μεγάλους εξαγωγείς. Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η επόμενη μεγάλη μεταστροφή ή αλλαγή στους δρόμους του εμπορίου;
ΑΠ. Σήμερα γίνεται ολοένα και περισσότερη συζήτηση γύρω από τον νέο Δρόμο του Μεταξιού και θα το συνδέσω αυτό με την Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν βρίσκεται μεν στη μέση του Δρόμου του Μεταξιού, αλλά βρίσκεται στην άκρη της ΕΕ, σε ό,τι αφορά τον Δρόμο του Μεταξιού. Οπότε νομίζω ότι θα μπορούσε να έχει έναν σημαντικό ρόλο εκεί, βλέποντας πώς θα μπορούσε να μεγιστοποιηθεί το ενδιαφέρον που η Κίνα και όλες οι χώρες κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού έχουν για την Ευρώπη. Για παράδειγμα, η Ρωσία ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα ευρωπαϊκά προϊόντα… Καθώς το ΑΕΠ στις αναπτυσσόμενες χώρες αυξάνεται, (οι καταναλωτές) επιθυμούν να έχουν πρόσβαση σε προϊόντα, που πριν δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσουν. Εκεί πρέπει να κοιτάξετε ως χώρα. Στις νέες αυτές αγορές. Είναι πολύ σημαντικό. Σκεφτείτε ότι η Κίνα ή ακόμα και η Ινδία ενδιαφέρονται ήδη -ή μπορεί να ενδιαφερθούν στο μέλλον- για τα προϊόντα σας (…) Η Ασία είναι μεν μακριά, αλλά σήμερα τίποτα δεν είναι μακριά πλέον. Είναι τόσο γρήγορο να κάνεις συναλλαγές και να επικοινωνήσεις… Οι νέες αγορές για εσάς μπορεί να είναι η Κίνα -ήδη εξάγετε στη Ρωσία- αλλά μπορεί να είναι ακόμη οι αγορές της Κεντρικής Ασίας, χώρες που τώρα αρχίζουν να αναπτύσσονται και που σιγά-σιγά θα ζητούν περισσότερα αγαθά._
Αλεξάνδρα Γούτα
