Φύλακες, διασώστες, ανιχνευτές εκρηκτικών και ουσιών, ή εργάτες σε εργασία σκληρή για τουλάχιστον δέκα έτη. Στρατιώτες των ενόπλων δυνάμεων με …τέσσερα πόδια. Πολύτιμοι. Παρά τον τόσο σημαντικό ρόλο τους όμως, χρειάστηκε η συμμετοχή ενός ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου στην άκρως μυστική και επικίνδυνη αποστολή, που είχε ως στόχο τον αρχηγό του Ισλαμικού Κράτους, Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, για να έρθει στην παγκόσμια επικαιρότητα η σημασία και ο ρόλος των ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων, που συχνά είναι οι αφανείς πολύτιμοι συντελεστές στρατιωτικών επιχειρήσεων. Από τον «Κ9» με την κωδική ονομασία «Κόναν» που πήρε μέρος στην αποστολή εξουδετέρωσης του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι -ένα σκυλί που, όπως λέει το ρεπορτάζ, συνέβαλε καταλυτικά στην κορυφαίων απαιτήσεων στρατιωτική επιχείρηση των αμερικανικών Ειδικών Δυνάμεων- μέχρι τον «Άρη» που …συμμετείχε με φυσική παρουσία σε εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού του ΑΠΕ- ΜΠΕ, «Πρακτορείο 104,9 FM», σήμερα είναι πλέον ευρύτερα από ποτέ γνωστό πως τα -επονομαζόμενα με βάση την τυπική ορολογία- «σκυλιά εργάτες» είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία τετράποδων.
«Η χρήση των σκύλων είναι κάτι που γίνεται από την αρχαία εποχή, πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν σκύλους εργασίας για στρατιωτική χρήση. Ως παράδειγμα έχουμε τον σκύλο του βασιλιά Πύρρου Α΄ (ή Πύρρος της Ηπείρου) όπως και εκείνον του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Περίτα, που η παράδοση λέει πως θυσιάστηκε για τον Αλέξανδρο, χτυπήθηκε από ένα βέλος που προοριζόταν για αυτόν αφού μπήκε μπροστά του, και προς τιμήν του ο Μέγας Αλέξανδρος έφτιαξε και πόλη στην Περσία, την Περίτα, όπως αργότερα έφτιαξε και τη Bουκεφάλα (σ.σ.: στο σημερινό Πακιστάν) για να τιμήσει το άλογό του, τον περίφημο Βουκεφάλα» αναφέρει ο Κωνσταντίνος Τερψίδης, συνταγματάρχης, διοικητής Υγειονομικού στη Μεραρχία Υποστήριξης (ΜΕΡΥΠ), που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη, μια μονάδα υπεύθυνη «για την όλη διαχείριση των σκύλων εργασίας».
Όπως σημειώνει ο κ. Τερψίδης, μέσα στην πορεία των χρόνων, οι σκύλοι απέκτησαν ιδιαίτερη σημασία. «Καθώς λοιπόν περνούσαν τα χρόνια άλλοι στρατοί, κυρίως αυτοί των Άγγλων και των Γερμανών, χρησιμοποίησαν κατά τη διάρκεια των πολέμων σκύλους εργασίας για τις ανάγκες τους και ο Ελληνικός Στρατός ξεκίνησε τη χρήση των σκύλων, με προτεραιότητα την Πολεμική Αεροπορία και με μια τετράδα σκύλων, περί το 1986», εξιστορεί ο συνταγματάρχης, αναφέροντας ότι στη συνέχεια «ακολούθησε και ο Στρατός Ξηράς όπου τα πρώτα σκυλιά, επίσης μια τετράδα, είχαν μπει στο Πετροχώρι της Ξάνθης το 1989, όταν και είχαμε κάνει τη μελέτη για την τοποθέτηση των σκύλων».
«Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και σήμερα ο Στρατός Ξηράς έχει έναν αριθμό σκύλων ο οποίος υπερβαίνει τους 500, σκύλων που χρησιμοποιούνται κυρίως για τη φύλαξη ευαίσθητων εγκαταστάσεων όπως είναι αποθήκες πυρομαχικών, καυσίμων, βάσεων ελικοπτέρων, ραντάρ κ.ο.κ. Από την άλλη έχουμε σκύλους και στο Μηχανικό, σκύλους ανίχνευσης εκρηκτικών, σκύλους- διασώστες που χρησιμοποιούνται π.χ. όταν ένας άνθρωπος βρεθεί εγκλωβισμένος σε χαλάσματα ώστε να τον βρουν και τελευταία έχουμε και σκύλους ανιχνευτές ναρκωτικών ουσιών, οι οποίοι χρησιμοποιούνται προληπτικά στα στρατόπεδα» προσθέτει ο κ. Τερψίδης, που σημειώνει πως το επίπεδο της παρουσίας των σκύλων εργασίας ανέβηκε πρόσφατα σχετικά, με την Ελλάδα μάλιστα να πρωτοπορεί.
«Ο Στρατός Ξηράς από το 1996 ξεκίνησε ένα πρωτότυπο και πραγματικά πρωτοποριακό πρόγραμμα αναπαραγωγής σκύλων, τότε με τον γερμανικό ποιμενικό, το γνωστό λυκόσκυλο, όπως το αποκαλεί ο κόσμος, το οποίο μετά μετεξελίχθηκε στη χρήση του βελγικού ποιμενικού ή αλλιώς μαλινουά (σ.σ Malinois)» σημειώνει ο διοικητής Υγειονομικού των Ενόπλων Δυνάμεων που απαντά και σε σχέση με τις απορίες που υπάρχουν για το όριο στις εμπλοκές των ειδικών αυτών σκύλων σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κάθε επιπέδου: «Ο σκύλος αποδεικνύεται υπερπολύτιμος, όταν τα στρατεύματα βρεθούν σε εχθρική περιοχή και υπάρχει κίνδυνος εισόδου ανεπιθύμητων στοιχείων μέσα στο στρατόπεδο. Η συνδρομή του σκύλου είναι ουσιαστική, δεν φτάνει βέβαια το 100%».
Αναφορικά με τις διαδικασίες που ακολουθούνται στην Ελλάδα ο κ. Τερψίδης εξηγεί πως είναι κορυφαίες και επιστημονικού επιπέδου: «Υπάρχει κάτι για το οποίο είμαστε υπερήφανοι, αποτελέσματα που μάλιστα έχουμε ανακοινώσει σε επιστημονικά συνέδρια του εξωτερικού. Έχουμε καταφέρει με την αναπαραγωγή, πολύ υψηλά ποσοστά καταλληλότητας των σκύλων, έχουμε τώρα καταφέρει περίπου στο 85% με 86% των σκύλων που γεννιούνται να απορροφώνται σε στρατιωτική χρήση. Πρόκειται για πολύ υψηλά ποσοστά και αυτό αποδίδεται στο ότι πλέον το προσωπικό μας έχει αποκτήσει μεγάλη εμπειρία, ενώ εφαρμόζουμε ένα πρόγραμμα ορθής διαχείρισης και εκτροφής το οποίο ανταποκρίνεται 100% στην ευζωία των ζώων, διότι πρέπει να εφαρμόσουμε και νομοθεσία», αναφέρει ο κ. Τερψίδης που τονίζει πως οι Ένοπλες Δυνάμεις ΕΔ) της χώρας είναι πρωτοπόρες και σε κάτι που κανείς δεν θα σκεφτεί αρχικά πως αποτελεί ζήτημα και δη στη φροντίδα των «βετεράνων» υπηρετούντων ζώων, αφού για τα στελέχη των ΕΔ η όλη διαδικασία είναι ζήτημα τιμής: «Οφείλουμε να σεβόμαστε τους συνεργάτες μας, τα σκυλιά άλλωστε είναι στρατιώτες, πολύτιμοι στρατιώτες και έχουν προσφέρει πάρα πολλά σε αυτό που λέγεται ασφάλεια στρατοπέδων. Η ασφάλεια για εμάς, τις ΕΔ, είναι ζήτημα τιμής και τα σκυλιά αυτά διαφυλάσσουν την τιμή μας» καταλήγει το ειδικευμένο στέλεχος των ελληνικών ΕΔ.
Ερ.: Η αλήθεια είναι πως το Χόλιγουντ έχει κάνει γνωστή τη δουλειά των σκύλων εργασίας. Σε ποιο βαθμό κινδύνου μπορεί να βρεθεί τελικά ένας τέτοιος σκύλος;
Απ.: Στον καιρό της ειρήνης δεν θα έλεγα πως αυτό γίνεται, γιατί κυρίως ο ρόλος είναι αποτρεπτικός και παίζει ρόλο μόνο η ύπαρξη ενός σκύλου -στα στρατόπεδά μας που φυλάσσονται υπάρχουν πινακίδες σε δύο γλώσσες, ώστε να μην υπάρξει είσοδος από ατύχημα. Εκεί δεν υπάρχει κίνδυνος. Σε ειδικές αποστολές δε, ναι, έχουμε χρήση σκύλων, όπως και συνέβη στην περίπτωση των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, επειδή όμως αυτά τα σκυλιά πάντα συνοδεύονται και από τον συνοδό τους, τα μέτρα ασφαλείας που λαμβάνονται στην αποστολή για έναν πιθανό τραυματισμό είτε του σκύλου είτε του συνοδού του, είναι τέτοια ώστε να καταφέρουμε να αποφύγουμε κάθε τέτοια περίπτωση.
Σε περίπτωση πολέμου βέβαια, εάν έχουμε πολεμική εμπλοκή, τα πράγματα αλλάζουν. Εκεί οι κανόνες υγιεινής ανατρέπονται υπέρ των επιχειρήσεων. Βέβαια ό,τι ισχύει για τον άνθρωπο, τα ίδια μέτρα θα ληφθούν και για τον σκύλο. Έχω δει σκυλιά με αλεξίσφαιρα ειδικά γιλέκα, σκυλιά με ειδικά γυαλιά διότι πέφτουν με αλεξίπτωτα. Όλα αυτά βέβαια στο μέτρο του δυνατού και του εφικτού. Στη μυθοπλασία βέβαια, εμείς οι ειδικοί βλέπουμε πράγματα που ξέρουμε ότι είναι για την ταινία.
Ο σκύλος αποδεικνύεται υπερπολύτιμος όταν τα στρατεύματα βρεθούν σε εχθρική περιοχή και υπάρχει κίνδυνος εισόδου ανεπιθυμήτων στοιχείων μέσα στο στρατόπεδο. Εκεί, ο έλεγχος που γίνεται στις πύλες μαζί με άλλες ηλεκτρονικές ή πρακτικές -όπως πχ το καθρεπτάκι κάτω από το όχημα- μεθόδους, ο σκύλος δουλεύει πάρα πολύ καλά. Η συνδρομή του σκύλου είναι ουσιαστική, δεν φτάνει βέβαια το 100%. Βοηθάει πάρα πολύ ο σκύλος, σε αυτή την περίπτωση λαμβάνονται μέτρα και οι αντίστοιχοι πυροτεχνικοί και πυροτεχνουργοί είναι επιφυλακτικοί, έχουν υπάρξει σε περιπτώσεις, ειδικά στο Αφγανιστάν και το Ιράκ που ο κίνδυνος να σου έρθει κάποιος με εκρηκτικά ή να σου παγιδεύσει αυτοκίνητο είναι πάρα πολύ μεγάλος. Έχουν υπάρξει πολλές απώλειες στη διεθνή εμπειρία.
Ο Ελληνικός Στρατός δεν είχε τέτοια περιστατικά γιατί οι εμπλοκές μας σε ειρηνευτικές αποστολές κυρίως έχουν να κάνουν με το ανθρωπιστικό κομμάτι, πχ με το Υγειονομικό Σώμα και το Μηχανικό. Δεν είχαμε να το κάνουμε, μπορούμε όμως να το κάνουμε όταν και όπως απαιτηθεί.
Ερ.: Πόσα σκυλιά υπηρετούν συνολικά στις ελληνικές ΕΔ;
Απ.: Σε μια γενική όχι όμως ακριβή αριθμοδότηση, οι ΕΔ έχουν ως κύριο όγκο σκύλων αυτόν του Στρατού Ξηράς. Η Πολεμική Αεροπορία έχει επίσης έναν μεγάλο αριθμό – και λόγω διασποράς, θα έλεγα πως έχουμε έναν αριθμό ο οποίος είναι πιθανό να ξεπερνά τους 1.000 σκύλους.
Ερ.: Πώς λειτουργεί το πρόγραμμα που οδηγεί έναν σκύλο εργασίας από τη γέννηση μέχρι την υπηρεσία;
ΑΠ.: Αυτή τη στιγμή λοιπόν κάνουμε αναπαραγωγή, εκτροφή, εκπαίδευση και βέβαια όλη την κτηνιατρική υποστήριξη, τη νοσηλεία δηλαδή των σκύλων. Έτσι, σε μονάδες αναπαραγωγής, με τη μια από αυτές να βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και την έτερη στη Λάρισα, έχουμε μάνες, θηλυκές επιλεγμένες, γίνεται η σύζευξη των ζώων, γεννάνε τα κουταβάκια τους, τα κουταβάκια μεγαλώνουν με τις μαμάδες, όταν απογαλακτίζονται, δύο μηνών πλέον, μπαίνουν σε μια διαδικασία διαρκούς αξιολόγησης από τις μονάδες μας και έτσι επιλέγονται οι σκύλοι. Πρέπει να πληρούν κάποια κριτήρια, ώστε σιγά-σιγά να εκπαιδευτούν, μέχρι να καταλήξουν τελικά στα στρατόπεδα, όπου αφού τους χρεώσουν σε συνοδούς οι οποίοι είναι μόνιμοι υπαξιωματικοί, εθελοντές οπλίτες, μόνιμα στελέχη, παίρνουν τα σκυλιά, εκπαιδεύονται μαζί και πάνε στις μονάδες και εκτελούν πρόγραμμα φύλαξης.
Ερ.: Σε ποιο βαθμό εφαρμόζεται τεχνογνωσία που αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία;
Απ.: Υπάρχει κάτι για το οποίο είμαστε υπερήφανοι, για συγκεκριμένα αποτελέσματα, που μάλιστα έχουμε ανακοινώσει σε επιστημονικά συνέδρια του εξωτερικού. Έχουμε καταφέρει με την αναπαραγωγή πολύ υψηλά ποσοστά καταλληλότητας των σκύλων, έχουμε τώρα καταφέρει περίπου στο 85% με 86% των σκύλων που γεννιούνται να απορροφώνται σε στρατιωτική χρήση. Αυτό σημαίνει πως από μια τοκετοομάδα των οκτώ, τα επτά αξιοποιούνται τελικά σε χρήση. Πρόκειται για πολύ υψηλά ποσοστά και αυτό αποδίδεται στο ότι πλέον το προσωπικό μας έχει αποκτήσει μεγάλη εμπειρία, ενώ εφαρμόζουμε ένα πρόγραμμα ορθής διαχείρισης και εκτροφής το οποίο ανταποκρίνεται 100% στην ευζωία των ζώων, διότι πρέπει να εφαρμόσουμε και νομοθεσία. Ακόμη και το κάθε πότε γεννά και μέχρι ποια ηλικία θα το κρατήσεις (σ.σ.: ώστε να γεννά) ένα θηλυκό σκυλί προβλέπεται από τον νόμο. Δεν μπορείς να το χρησιμοποιείς και να το ταλαιπωρείς.
Ερ.: Γίνεται και γηροκόμηση των τετράποδων μαχητών; Πότε θεωρείται «γέρικο» ένα Κ9;
Απ.: Εφαρμόζουμε επιπλέον ένα πρόγραμμα γηροκόμησης διότι είναι σημαντικό το τι γίνεται με τα σκυλιά όταν γεράσουν. Ένας βελγικός ή γερμανικός ποιμενικός μπαίνει σε κατάσταση γήρατος με τη συμπλήρωση του δέκατου χρόνου της ζωής του. Μετά από αυτό το όριο, ο σκύλος βέβαια μπορεί να είναι απόλυτα ικανός και υγιής, το ζώο μπαίνει σε μια διαδικασία και τον αξιολογούμε κάθε έξι μήνες. Μπαίνει σε τεστ, ιατρικές εξετάσεις, και όσο είναι σε καλή κατάσταση συνεχίζει και δουλεύει με τον συνοδό του, κάτω από ένα πρόγραμμα βέβαια ειδικό. Για παράδειγμα δεν περνά εμπόδια ή εφόσον χρειάζεται θα περνά από πρόγραμμα φυσικοθεραπείας και έτσι το ζώο αξιοποιείται στο μέγιστο δυνατό. Όταν πλέον έρθει η ώρα να είναι …παππούς και δεν μπορεί, γιατί π.χ. κάνει οστεοαρθρίτιδες, πονάνε τα πόδια του -ό,τι συμβαίνει με τον άνθρωπο- ο συνοδός πλέον, που τον είχε χρόνια, εκδηλώνει την επιθυμία του να τον υιοθετήσει. Εάν δεν μπορεί αυτός για λόγους πρακτικούς, π.χ., είναι σε μια πόλη και σε διαμέρισμα, τότε ο σκύλος παραμένει στη μονάδα στην οποία έζησε επί χρόνια και τον περιποιούνται οι συνοδοί. Στην περίπτωση λοιπόν που και εκεί δεν είναι αυτό εφικτό, γίνεται η γηροκόμηση των σκύλων στα κτηνιατρικά νοσοκομεία. Εκεί… τρώνε, πίνουν, διασκεδάζουν, θα πάνε τη βόλτα τους!
Οφείλουμε να σεβόμαστε τους συνεργάτες μας, τα σκυλιά άλλωστε είναι στρατιώτες, πολύτιμοι στρατιώτες και έχουν προσφέρει πάρα πολλά σε αυτό που λέγεται ασφάλεια στρατοπέδων. Η ασφάλεια για εμάς, τις ΕΔ, είναι ζήτημα τιμής και τα σκυλιά αυτά διαφυλάσσουν την τιμή μας. Τα υπόλοιπα σκυλιά τα οποία είναι η μειοψηφία όπως οι διασώστες, οι ανιχνευτές ουσιών, και αυτά εκτελούν το έργο τους στις μονάδες από τους συνοδούς τους και έχουμε και από αυτούς σπουδαία αποτελέσματα.
Έχουμε ένα πλέγμα ενεργειών και δομών όπου υπάρχουν ιατρεία στις μονάδες, τα κτηνιατρικά νοσοκομεία όπου παρέχεται πλήρης υποστήριξη, χειρουργική, παθολογική, όλα όσα θα έρθουν στο νου και αφορούν την ιατρική του ανθρώπου, τα ίδια ακριβώς αφορούν και δικά μας σκυλιά.
Ερ.: Μπορεί κανείς να αποκτήσει έναν σκύλο που δεν έχει αξιολογηθεί για υπηρεσία εφόσον ενδιαφέρεται;
Απ.: Αυτό γίνεται για τα σκυλιά που δεν είναι κατάλληλα για τις ειδικότητες που θέλουμε εμείς. Η αξιολόγηση των σκύλων γίνεται διαρκώς, ξεκινά από όταν είναι δύο μηνών, επαναλαμβάνεται στον έκτο, αλλά η τελική οριστική απόφαση είναι κάπου στον δωδέκατο με 14ο μήνα της ηλικίας ενός σκύλου. Συνεπώς ένα σκυλί που βγαίνει από τη χρησιμοποίηση του Στρατού είναι περίπου ενός έτους. Αυτός ο αριθμός των σκύλων δεν είναι μεγάλος και μπορούμε και τον διαχειριζόμαστε με την καταγραφή αυτών των σκύλων, την καταγραφή των επιθυμιών των στελεχών μας, οι οποίοι θέλουν να υιοθετήσουν αυτά τα σκυλιά. Στη συνέχεια μοριοδοτούνται με βάση της ανάγκες, π.χ. κάποιος που έχει ένα σκυλί με Ειδικές Ανάγκες λαμβάνει μόρια ενώ κάποιος ο οποίος πήρε στο παρελθόν ένα έρχεται σε δεύτερη σειρά από κάποιον ο οποίος δεν πήρε.
Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν τα ζητούν, τα υιοθετούν και έρχονται σε εμάς στα νοσοκομεία, τους βλέπουμε, τους ενημερώνουμε, τους λέμε να προσέξουν γιατί η υιοθεσία ενός σκύλου δεν είναι σαν την απόκτηση ενός «παιχνιδιού», π.χ. όπως κάνεις ένα δώρο στο παιδί σου. Πολλοί από αυτούς ξέρετε όταν μαθαίνουν τις υποχρεώσεις που έχουν, κάνουν πίσω, κάτι όμως που προτιμούμε, γιατί είναι σημαντικό το σκυλί να έχει την ευζωία που του πρέπει, αλλά και να μην δημιουργήσει προβλήματα στη δημόσια υγεία. Είναι κάτι σημαντικό σε ό,τι έχει να κάνει και με νοσήματα αλλά και με αποφυγή ατυχημάτων. Για παράδειγμα ένας σκύλος μπορεί να δαγκώσει κάποιον που δεν θα τον διαχειριστεί…
Σωτήρης Κυριακίδης
φωτογραφία αρχείου
