Ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα, ώστε οι δημότες να αποφασίζουν τα έργα στα οποία επιθυμούν να κατευθυνθούν τα χρήματα του Δήμου αλλά και διαφανείς διαδικασίες στην αυτοδιοίκηση, που διαχειρίζεται δημόσιο χρήμα και έχει συνδεθεί επανειλημμένα με περιστατικά διαφθοράς, υπόσχονται οι τεχνολογίες αλυσίδας (Blockchain) που πρόκειται να λειτουργήσουν και στην Ελλάδα, σε έναν περίπου χρόνο.
Μετά την Εσθονία, την Ισπανία, την Ολλανδία και τη Μάλτα, όπου συναντάται η αντίστοιχη τεχνολογία, ενδιαφέρον εκδηλώνεται και από ελληνικούς δήμους καθώς ο Δήμος Κατερίνης συμμετέχει ήδη σε ευρωπαϊκό έργο και ο Δήμος Παύλου Μελά έχει επιδείξει ενδιαφέρον για τη χρήση του Blockchain για τη διενέργεια ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Σε έναν χρόνο από σήμερα, αναμένεται, μάλιστα, να λειτουργήσει πιλοτικά στον Δήμο Κατερίνης εφαρμογή υποστηριζόμενη από τεχνολογίες Blockchain για τη διαφάνεια των συναλλαγών σε τμήμα που θα επιλέξει ο Δήμος φιλοδοξώντας να αποκτήσει θέση στη λίστα των «έξυπνων πόλεων» της Ελλάδας.
Tη σχεδίαση και υλοποίηση της εφαρμογής αυτής έχει αναλάβει να συντονίσει το Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στο πλαίσιο του Horizon2020 ευρωπαϊκού έργου με την κωδική ονομασία ΤΟΚΕΝ (Transformative Impact Of Blockchain Technologies In Public Services).
«Ο Δήμος μας συμμετέχει στο ευρωπαϊκό έργο TOKEN σχετικά με τις τεχνολογίες Blockchain, ένα πιλοτικό πρόγραμμα, μέσα από το οποίο αναζητούνται τομείς της καθημερινότητας, στους οποίους μπορούν να εφαρμοστούν τέτοιου είδους λύσεις, από τα λογιστικά, τη δημόσια διοίκηση και τον προϋπολογισμό μέχρι την εκτέλεσή του και την ηλεκτρονική ψηφοφορία. Τέτοιες τεχνολογίες θα εφαρμοστούν για πρώτη φορά σε τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα, είναι ένας τομέας πολύ καινούριος για τον οποίο υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τον Δήμο Κατερίνης, που εμπλέκεται σε προγράμματα καινοτομίας, υπολογίζοντας στο όφελος και το αποτύπωμα που θα φέρουν στην τοπική κοινωνία», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αντιδήμαρχος Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του Δήμου Κατερίνης Γιώργος Τσιαλός.
Μια βάση δεδομένων από όπου τίποτα δεν μπορεί να διαγραφεί
Το στοιχείο της διαφάνειας κυριαρχεί στον ορισμό του Blockchain, μιας αποκεντρωμένης βάσης δεδομένων, που δημιουργεί ένα ιστορικό ενεργειών και δεν επιτρέπει τη διαγραφή στοιχείων που έχουν καταχωρηθεί από πιστοποιημένους χρήστες. «Σε περίπτωση που, για παράδειγμα, ένας Δήμος διαθέτει ένα ποσό της τάξης των εκατό χιλιάδων ευρώ για την κατασκευή ενός πάρκου, στο Blockchain καταγράφονται όλες οι ενέργειες από την έναρξη ως την παράδοση του έργου. Καταγράφονται οι εντολές, οι πράξεις και οι πληρωμές σε κάθε στάδιο για την προμήθεια των υλικών, τη χρήση τους, την εκτέλεση των εργασιών, κ.ά. Κάθε στοιχείο βεβαιώνεται με μια ψηφιακή υπογραφή, την οποία κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί. Αυτό καθιστά εφικτή την παρακολούθηση της χρονικής αλληλουχίας των ενεργειών και της απόδοσης των χρημάτων με έναν τρόπο απόλυτα διαφανή», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) Σοφία Τερζή.
Αυτό σημαίνει ότι τέτοιου είδους τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση έργων, αναθέσεων, κατάθεσης προσφορών από ιδιώτες, λογιστηρίου, ακόμη και στην περίπτωση σύνδεσης του συστήματος με μετρητές ύδρευσης ή ρεύματος στα νοικοκυριά του δήμου, προκειμένου να καταγράφεται η κατανάλωση νερού ή ενέργειας και να υπάρχει διαφάνεια στους λογαριασμούς.
Ηλεκτρονικές ψηφοφορίες μέσω Blockchain
Ενδιαφέρον, όμως, προσελκύει και η δυνατότητα που προσφέρει το σύστημα για τη διενέργεια ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Αν ένας δήμος έχει ένα ποσό στη διάθεσή του και θέλει να θέσει προτεραιότητες για την καλύτερη αξιοποίησή του, μπορεί να ζητήσει από τους δημότες να συμμετέχουν σε μια αδιάβλητη ηλεκτρονική ψηφοφορία και να επιλέξουν εκείνες τις δράσεις που θεωρούν σημαντικότερες, για παράδειγμα, τον πολιτισμό, την παιδεία, τις συντηρήσεις του οδικού δικτύου, τον δημοτικό φωτισμό κ.ά.
«Αυτό σημαίνει ότι οι δημότες θα μπορούν αφενός να προτείνουν τομείς στους οποίους θα επιμεριστούν τα χρήματα και αφετέρου να παρακολουθούν την εκτέλεση των έργων. Τα προφανή πλεονεκτήματα μιας τέτοιας διαδικασίας είναι η δημοκρατία, η συμμετοχή των πολιτών και η διαφάνεια», σχολιάζει η κ. Τερζή.
Εφαρμογές στο εξωτερικό
Περιγράφοντας αντίστοιχες εφαρμογές, που λειτουργούν ήδη πιλοτικά στο εξωτερικό, σημειώνει ότι στην Ισπανία ένα σύστημα Blockchain καταγράφει τις ενέργειες που αφορούν την πρόσβαση σε βάση ανοιχτών δεδομένων από δημόσιους χώρους στάθμευσης με σκοπό να εντοπίζει τυχόν κακόβουλη χρήση των δεδομένων.
Εταιρείες κατασκευής αυτοκινήτων ξεκινούν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία αυτή για την καταγραφή των εκπομπών καυσαερίων των αυτοκινήτων και την παρακολούθηση της συντήρησης ενός οχήματος από εξουσιοδοτημένα ή μη συνεργεία, με γνήσια ή μη ανταλλακτικά, ώστε να πιστοποιείται στο τέλος η συγκεκριμένη αξία ενός αυτοκινήτου.
Τον τελευταίο καιρό σχεδιάζονται εφαρμογές καταγραφής των χιλιομέτρων που διανύουν τα οχήματα, ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα αλλοίωσης του αριθμού αυτού, ενώ με το Blockchain ασχολείται ενεργά και η Ευρωπαϊκή Ένωση με το Πρόγραμμα European Blockchain Services Infrastructure, φιλοδοξώντας να δημιουργήσει την κατάλληλη υποδομή ώστε οι δημόσιες υπηρεσίες και στη συνέχεια ο ιδιωτικός τομέας να εκμεταλλευτεί αυτή την επαναστατική τεχνολογία.
«Το ΕΚΕΤΑ έχει συμμετοχή στα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά έργα με τεχνολογίες αλυσίδας (Βlockchain) σε τομείς όπως η εφοδιαστική αλυσίδα, η υγεία, η ενέργεια, καθώς και ως μέλος τους EBSI συμμετέχει στην προσπάθεια, η οποία γίνεται τη δεδομένη χρονική στιγμή από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη εξάπλωση της χρήση του Βlockchain στους τομείς του δημοσίου. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, κάθε μέλος που θα επιλέξει να συμμετέχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως χώρα θα μπορεί να φιλοξενεί Βlockchain servers. Εκεί θα αναπτυχθούν κάποιες βασικές υπηρεσίες και θα δοθούν προς χρήση αρχικά σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης. Μια υπηρεσία θα αφορά την καταγραφή των διπλωμάτων και των πτυχίων στο Βlockchain, ώστε να πιστοποιείται ο κάτοχος του πτυχίου, η ημερομηνία κτήσης του, ότι αυτό προέρχεται από έναν πραγματικό εξουσιοδοτημένο φορέα και ο χρήστης θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει άμεσα και στο εξωτερικό. Ο δεύτερος τομέας στον οποίο θα χρησιμοποιηθεί είναι εκείνος των ταυτοτήτων ώστε να μπορούν να εκδώσουν οι πολίτες ηλεκτρονική ταυτότητα και να μπορούν να ταυτοποιηθούν πανευρωπαϊκά. Η τρίτη περιοχή εφαρμογής είναι εκείνη της ασφάλειας στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ πολιτών και φορέων ακόμη και διακρατικά και η τέταρτη θα αφορά στη χρονοσήμανση των εγγράφων ούτως ώστε να καθίσταται δυνατή η απόδειξη του περιεχομένου οποιουδήποτε εγγράφου μια δεδομένη χρονική στιγμή», επισημαίνει η ερευνήτρια του ΕΚΕΤΑ.
Σημαντικό εμπόδιο στις παραπάνω διαδικασίες αποτελεί το θέμα των προσωπικών δεδομένων και του κανονισμού GDPR καθώς το Blockchain καταχωρεί την πληροφορία μόνιμα και δεν υπάρχει δυνατότητα διαγραφής της. Σύμφωνα με την κ. Τερζή, έτσι «δεν παρέχεται στον χρήστη το λεγόμενο δικαίωμα στη λήθη, συνεπώς όσοι αναπτύσσουν λύσεις με υποστήριξη Βlockchain οι οποίες προορίζονται να φιλοξενήσουν προσωπικά δεδομένα, θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στην εφαρμογή της τεχνολογίας ώστε οι λύσεις να είναι συμβατές με τον κανονισμό του GDPR».
Η τεχνολογία εξελίσσεται διαρκώς, τα πεδία εφαρμογής της διευρύνονται και οι εμπλεκόμενοι φορείς αναζητούν δυνατότητες υλοποίησης του Blockchain, προσδοκώντας τα οφέλη της διαφάνειας, της ηλεκτρονικής δημοκρατίας και της ασφάλειας.
Π. Γιούλτση
