Τα φυτά που αποτυπώνονται στα ελληνικά νομίσματα, όπως η δάφνη ως σύμβολο δόξας και η ελιά ως σύμβολο ειρήνης, αποτέλεσαν το θέμα μεταπτυχιακής εργασίας της Παναγιώτας-Μαρίας Τσαμπουκλή στο Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιβλέποντα τον αναπληρωτή καθηγητή Γιώργο Φωτιάδη. Μάλιστα, η Ελλάδα αποτελεί μία από τις πρώτες χώρες που φιλοξένησε φυτικό είδος σε όψη νομίσματος, με τα περισσότερα φυτικά είδη που απεικονίζονται στις διάφορες νομισματικές μονάδες να έχουν κυρίως σχέση με την οικονομική ή την πολιτική κατάσταση της χώρας αλλά και τις διάφορες χρήσεις γης.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η εικονογραφία των νομισμάτων, εκ πρώτης όψεως, αποτελεί ένα έργο τέχνης για την εκάστοτε εποχή, ενώ παράλληλα αντικατοπτρίζει την ιστορία, τον πολιτισμό αλλά και την οικονομικοπολιτική κατάσταση της χώρας. «Τα νομίσματα που “κόβονται” έχουν στενή σχέση με την πολιτική καθώς εμφάνιζαν κυρίως δάφνη (Laurus nobilis) ως σύμβολο δόξας και ελιά (Olea europaea) ως σύμβολο ειρήνης. Αλλά και η άνοδος της οικονομίας μέσω του αγροτικού τομέα λαμβάνει αναγνώριση αφού υπάρχουν νομισματικές μονάδες που φέρουν αγρωστώδη είδη, όπως το κριθάρι (Hordeum vulgaris). Με την πάροδο του χρόνου, οι άνθρωποι εξοικειώθηκαν με τις εικονογραφίες των νομισμάτων και είναι αρκετά θετικά τα αποτελέσματα σε σχέση με τις γνώσεις τους. Ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο ή μορφωτικό επίπεδο, οι γνώσεις των Ελλήνων είναι σχεδόν ίδιες σε σχέση με την απεικόνιση φυτικών ειδών στα νομίσματα και σε εποχές πριν αλλά και μετά το ευρώ. Αν και με τους γρήγορους ρυθμούς της σημερινής καθημερινότητας οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξη αναμνηστικών νομισμάτων, εικονογραφημένα με κάποιο φυτικό είδος», αναφέρεται στη μελέτη της κ. Τσαμπουκλή.
Στην Ελλάδα η πρώτη απεικόνιση ξεκίνησε από την αρχαιότητα, με κάθε σχεδόν οικονομική περίοδο να έχει την παρουσία φυτικών ειδών μέχρι και στη σημερινή ευρωπαϊκή νομισματοκοπία. Σπουδαίο παράγοντα για την απεικόνιση φυτών σε νομισματικές μονάδες αποτελεί η συμβολική σημασία που τους είχε αποδοθεί κυρίως κατά τη μυθολογία, όπως για παράδειγμα η δάφνη που αναγνωρίζεται ως σύμβολο δόξας και τιμής.
Το πρώτο αναμνηστικό νόμισμα μπορεί να θεωρηθεί το πεντάδραχμο του 1930 για τα εκατό χρόνια ελευθερίας του έθνους και τιμητικά επανεμφανίζεται το εθνόσημο με το φοίνικα σε όψη του νομίσματος. Κατά την οικονομική περίοδο του Γεωργίου Α’ παρατηρείται το γεγονός ότι όσες απεικονίσεις έφεραν εθνόσημο δεν απεικόνιζαν κλαδιά δάφνης ή ελιά, ενώ όσα δεν έφεραν εθνόσημο, απεικόνιζαν δύο κλαδιά δάφνης.
Το επίσημο έμβλημα του ελληνικού κράτους με θυρεό περιβεβλημένο από κλαδιά δάφνης εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1976 και επανεμφανίστηκε το 1998, δεδομένου ότι κυκλοφορούσαν νομίσματα με εθνόσημο αλλά όχι με τα κλαδιά δίπλα τους.
«Σύγχυση υπάρχει για το αναμνηστικό νόμισμα των 2 ευρώ, κυκλοφορίας 2018, όπου αναφέρεται ότι απεικονίζεται είδος τριαντάφυλλου (Rosa sp.). Στην πραγματικότητα το σχέδιο είναι επανασχεδίαση αρχαίου νομίσματος της Ρόδου και φέρει άνθος ροδιού (Punica granatum), που όμως συγχέεται πολλές φορές με το τριαντάφυλλο», τονίζεται σχετικά στη μελέτη. Παράλληλα, η ευαισθητοποίηση για την κλιματική κρίση αποτυπώνεται και στα νομίσματα καθώς, από το 2019 μέχρι σήμερα, προβάλλονται σε αναμνηστικά κέρματα τα αυτοφυή φυτά της Ελλάδας, παροτρύνοντας τους πολίτες στην προστασία του περιβάλλοντος.
Όπως τονίζει η κ. Τσαμπουκλή, από την εποχή του Ιωάννη Καποδίστρια και μέχρι το 1954, οπότε και κόβονται τα πρώτα μετακατοχικά νομίσματα, η ελληνική νομισματοκοπία σε φυτικά είδη απεικόνιζε μόνο τη δάφνη και την ελιά ενώ από το 1954 και μετά, εμφανίζονται είδη όπως το σταφύλι (Vitis vinifera) και το κριθάρι.
Ενδιαφέρον είναι και το γεγονός ότι ανάλογα με τον τρόπο σχεδιασμού της ελιάς, μπορούν να προκύψουν αξιόλογες πληροφορίες. «Συγκεκριμένα», εξηγεί η ερευνήτρια, «όπου εμφανίζονται μόνο τα κλαδιά της ή πολύ μικροί καρποί συμβολίζει δόξα – τιμή και το ολυμπιακό ιδεώδες, σύμφωνα με τους αρχαίους, αλλά σε περίπτωση που έφερε μεγάλους και έντονα σχεδιασμένους καρπούς, ήθελε να τονίσει την ανάπτυξη και την ευημερία της χώρας μέσω της εκμετάλλευσης του πρωτογενή τομέα».
«Στη νομισματική αξία του 1 ευρώ επιλέχθηκε η πιστή αντιγραφή του αθηναϊκού τετράδραχμου, όπου φέρει γλαύκα και ελιά τονίζοντας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο την μεγάλη ιστορία της ελληνικής νομισματοκοπίας», καταλήγει η κ. Τσαμπουκλή.
Νατάσα Καραθάνου
