Η Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας (3 Δεκεμβρίου) είναι εδώ και ο Γιάννης Καστούρας, άμισθος ειδικός σύμβουλος του Κωνσταντίνου Ζέρβα σε ζητήματα αναπηρίας και επικεφαλής της Metavasis Συμβουλευτίκη μας λέει αποστομωτικά πως για εκείνον, όπως και για όλα τα άτομα με αναπηρία, σήμερα είναι απλώς μία ημέρα από τις 365 μέρες που έχει ο χρόνος.
Προ ολίγων ημερών δώσαμε ραντεβού με τον κ. Καστούρα στην Τσιμισκή για να πραγματοποιήσουμε αυτοψία σε έναν από τους πιο εμπορικούς δρόμους της πόλης και να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι κατά πόσο εφικτή (ή καλύτερα ανέφικτη) είναι η πρόσβαση ενός ατόμου με αμαξίδιο στα καταστήματα λιανικού εμπορίου.
Αυτό που διαπιστώσαμε είναι πως ελάχιστα καταστήματα είχαν προβλέψει, προνοήσει, νοιαστεί ή έστω… ακολουθήσει το γράμμα του νόμου καθιστώντας την πρόσβαση των εμποδιζόμενων ατόμων μη υλοποιήσιμη στον χώρο τους.
Σχολιάζοντας σχετικά με την προσβασιμότητα, ο κ. Καστούρας επισημαίνει πως «μη προσβάσιμα μυαλά έχουν όλοι οι επαγγελματίες που ανοίγουν ένα κατάστημα και δε με σέβονται» εξηγώντας πως δεν προνοούν για τα απλά και αυτονόητα όπως μία ράμπα, στοιχείο που θα διευκόλυνε και κυρίως θα επέτρεπε την είσοδο ενός εμποδιζόμενου ατόμου στον χώρο.
Στη συζήτηση που είχαμε, μας αποκάλυψε τις δύο πιο εύστοχες και με βαθιά ενσυναίσθηση ερωτήσεις που δέχτηκε από παιδιά δημοτικού αναφορικά με την αναπηρία στο πλαίσιο εκπαιδευτικού προγράμματος. Με αφοπλιστική ειλικρίνεια μοιράστηκε μαζί μας τις απαντήσεις!
Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη:
– Τι είναι για εσάς η 3η Δεκεμβρίου;
Φέτος είναι Σάββατο. Για εμάς τα άτομα με αναπηρία η 3η Δεκεμβρίου είναι μία από τις 365 μέρες του χρόνου, γιατί οι αντικειμενικές δυσκολίες στη ζωή μας είναι οι ίδιες κάθε μέρα. Με αφορμή την ερώτησή σας θα ήθελα να κάνω μία παράκληση σε όλους να επιδεικνύουν την ίδια ευαισθησία κάθε μέρα και όχι μόνο την Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας.
– Κ. Καστούρα βρίσκεστε στο αμαξίδιο τα τελευταία 12 χρόνια, οπότε υποθέτω πως το αμαξίδιο έχει γίνει ο καλύτερος σας φίλος, αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς σας.
Το αμαξίδιο είναι τα πόδια μου. Ό,τι είναι για εσάς τα πόδια είναι για μένα το αμαξίδιο.
– Ο μεγαλύτερος εχθρός του αμαξιδίου ποιος είναι;
Δύο είναι οι παράγοντες που περιορίζουν την ευζωία μου. Η νοοτροπία του κόσμου – τα μη προσβάσιμα μυαλά που λέω εγώ- και οι μη προσβάσιμες υποδομές.
– Έχετε δηλώσει παλιότερα πως σκοπός σας είναι να βγάλετε τα άτομα με αναπηρία έξω. Τι θα λέγατε, ποια θα ήταν η παρότρυνσή σας σε ένα άτομο που το σκέφτεται αλλά διστάζει βλέποντας τι έχει να αντιμετωπίσει.
Καταρχάς η πρώτη μου συμβουλή προς όλους είναι να εκτιμούμε αυτό που έχουμε – την κινητικότητα, τη λειτουργικότητα που έχουμε και οτιδήποτε άλλο. Να μην μεμψιμοιρούμε για ό,τι μας λείπει. Θα ήθελα τα άτομα με αναπηρία να είναι διεκδικητικά, να συνεχίσουν τη ζωή τους, να βγουν έξω από τα σπίτια τους, να χαρούν την κάθε στιγμή της ζωής, γιατί δε ξέρουμε τι μας ξημερώνει.
– Στη βόλτα που κάναμε σε ένα ολόκληρο τετράγωνο, τα καταστήματα που ήταν προσβάσιμα ήταν ελάχιστα, μόλις δυο-τρία…
Υπάρχει ο νόμος 4067/2012 του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που προβλέπει ότι ένα κατάστημα οφείλει να είναι προσβάσιμο, και ειδικά τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος άνω των 100 τ.μ. οφείλουν να έχουν κατάλληλο υγειονομικό χώρο (τουαλέτα).
Με την Metavasis πριν λίγους μήνες κάναμε μία αυτοψία σε όλη την οδό Τσιμισκή και στις δύο πλευρές του δρόμου. Επί συνόλου 288 καταστημάτων, εγώ μπορούσα να μπω στα 44 (15,6%). Το άλλο που είδαμε είναι πως σε κτίρια που στεγάζονται ιατρεία και φυσικοθεραπευτήρια, εγώ δεν μπορούσα να μπω μέσα. Στην Ελλάδα υπάρχουν νόμοι, αλλά δεν εφαρμόζονται.
– Είστε στον δήμο Θεσσαλονίκης, ως άμισθος σύμβουλος του δημάρχου για ζητήματα αναπηρίας. Βλέπετε από πρώτο χέρι τα προβλήματα, για ποιο λόγο δεν επιβάλλονται πρόστιμα από τη στιγμή που απαγορεύεται να μην είναι προσβάσιμο ένα κατάστημα;
Ο δήμος Θεσσαλονίκης αδειοδοτεί τα υγειονομικού ενδιαφέροντος καταστήματα αλλά δεν έχει την αρμοδιότητα να ελέγξει τις διατάξεις του νόμου 4067/2012. Έχω εισηγηθεί όταν ανοίγει ένα κατάστημα, ο επιβλέπων μηχανικός της επιχείρησης να κάνει μία γραπτή υπεύθυνη δήλωση που να αναφέρει πως το κατάστημα είναι συμμορφωμένο με τις διατάξεις του νόμου και σε περίπτωση καταγγελίας ή αυτοψίας να βεβαιώνεται παράβαση, να αφαιρείται η άδεια λειτουργίας και να υφίσταται και ο ίδιος κυρώσεις. Επίσης βρίσκομαι σε συζητήσεις με την Αντιπεριφερειάρχη Υγείας της Κεντρικής Μακεδονίας, Μελίνα Δερμεντζοπούλου έτσι ώστε όταν θα ελέγχει το Υγειονομικό τις προϋποθέσεις για την αδειοδότηση ενός καταστήματος, να ελέγχουν και την προσβασιμότητα. Πέρα από όλα τα άλλα, θα έχω μια γραπτή επικοινωνία με το Υπουργείο Ανάπτυξης για να αλλάξει ο τρόπος αδειοδότησης, προκειμένου να μπορεί ο δήμος να έχει το «εργαλείο» για τον έλεγχο.
– Πέρα από το θέμα της προσβασιμότητας στα καταστήματα λιανικής, νομίζω πως οφείλουμε να ασχοληθούμε ξεχωριστά και με το ζήτημα προσβασιμότητας στον τομέα του πολιτισμού και τουρισμού.
Οι χώροι πολιτισμού και ψυχαγωγίας δεν είναι προσβάσιμοι κατά κύριο λόγο. Γίνονται κάποιες παρεμβάσεις και από την πλευρά του κράτους αλλά και λόγω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αλλά έχουμε ακόμη πολλά να κάνουμε.
Οι υποδομές στον κατ’ ευφημισμό -για μένα- προσβάσιμο τουρισμό είναι εξαθλιωμένες. Στη χώρα μας δεν υπάρχει ούτε ένα ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο με μετατροπή για άτομα με αναπηρία. Αρκετά ξενοδοχεία που ενώ είναι πιστοποιημένα από ιδιωτικές εταιρείες ως φιλικά για ΑμεΑ, στην ουσία δεν είναι λειτουργικά.
Σε πρόσφατη συζήτησή μου τόσο με τον υπουργό Τουρισμού, Βασίλη Κικίλια, όσο και με την υφυπουργό, την Σοφία Ζαχαράκη, τους εξήγησα πως διαθέτω έτοιμο πλάνο για τις μετακινήσεις, τα ξενοδοχεία αλλά και τις ακτές. Για τα άτομα με αναπηρία η αυτοεξυπηρέτηση είναι μεγάλη κουβέντα. Ό,τι μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας είναι για εμάς μεγάλο επίτευγμα. Δυστυχώς, ο τουρισμός στην Ελλάδα για τα άτομα με αναπηρία πάσχει. Δεν έχουμε δικαίωμα να κάνουμε διακοπές, ούτε να μετακινηθούμε για επαγγελματικούς λόγους…
Οσονούπω ξεκινάμε με τη Metavasis μία συμβουλευτική αξιολόγηση στα ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης ώστε να παράσχουμε στα ίδια τα ξενοδοχεία την τεχνογνωσία του πως να καταστούν λειτουργικά τα δωμάτιά τους.
– Πείτε μας δύο λόγια για τη Metavasis. Τι ακριβώς είναι και πώς επιτυγχάνεται η «μετάβαση»;
Τη «Metavasis Συμβουλευτική την ιδρύσαμε το 2018 με αφορμή τις ανεπαρκείς υποδομές για τον τουρισμού. Το 2018 είχα ένα τροχαίο ατύχημα μπροστά στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης με ένα αστικό λεωφορείο και έμεινα 45 μέρες χωρίς αυτοκίνητο διότι η εταιρεία στην οποία εργάζομαι δεν μπορούσε να βρει σε ολόκληρη την Ελλάδα ένα ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο κατάλληλο για άτομα με αναπηρία, για να κυκλοφορώ έως ότου επισκευαστεί το δικό μου.
Με τη Metavasis έχω στόχο να βελτιώσουμε τους δύο παράγοντες που προανέφερα, την νοοτροπία του κόσμου και τις υποδομές. Για τη νοοτροπία του κόσμου έχουμε ρίξει πάρα πολύ μεγάλο βάρος στα παιδιά. Ξεκινήσαμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Γνωριμία με την Αναπηρία» που στον δήμο Θεσσαλονίκης ονομάζεται «Συναισθάνομαι και Αλλάζω». Στο πλαίσιο του προγράμματος πηγαίνουμε ως ενεργά άτομα με αναπηρία και μιλάμε σε μαθητές 4ης Δημοτικού. Τα παιδιά ακούγοντας ένα ενεργό άτομο με αναπηρία να μιλάει για τη ζωή του και τον τρόπο που λειτουργεί καθημερινά, παίρνουν το μήνυμα ότι η αναπηρία είναι κάτι που μπορεί να εμφανιστεί στη ζωή μας ανά πάσα στιγμή, επουδενί δεν αποτελεί τροχοπέδι για την ευζωία μας και χρήζει του απόλυτου σεβασμού μας.
– Περιγράψτε μας μια στιγμή, ένα σκηνικό που σας έχει χαραχθεί στο μυαλό με ένα παιδί.
Με ρώτησε ένα παιδί δευτέρας Δημοτικού σε ένα σχολείο του Ευόσμου πέρσι αν υπάρχει κάτι που ήθελα να κάνω πριν χτυπήσω, δεν πρόλαβα και τώρα δεν μπορώ να το κάνω. Αυτήν την ερώτηση δε μου την έχει κάνει ενήλικας!
Ένα εξίσου συγκλονιστικό ερώτημα που μου τέθηκε πέρσι μέσω Skype από μία μαθήτρια πέμπτης Δημοτικού ήταν το εξής: «κ. Γιάννη πως αισθάνεσθε για τους ανθρώπους που υποτιμούν την αναπηρία σας;».
– Θα θέλατε να μας απαντήσετε και στις δύο ερωτήσεις;
Ναι! Δόξα τω Θεώ όταν χτύπησα ήμουν υπερπλήρης εμπειριών και παραστάσεων. Αυτό που λέω, μεταξύ σοβαρού και αστείου, είναι πως στα 34 χρόνια μου είχα ζήσει πράγματα που άλλος θέλει τρεις ζωές για τα ζήσει. Οπότε δεν υπάρχει κάτι που δεν πρόλαβα να κάνω και τώρα να μην μπορώ. Υπάρχουν πολλά πράγματα, όμως, που μου άρεσε να κάνω και τώρα δεν μπορώ, όπως η ανάβαση στον Όλυμπο.
Στη δεύτερη ερώτηση αναφορικά με το πως αισθάνομαι απέναντι στα άτομα που υποτιμούν την αναπηρία μου απάντησα πως δεν έχω κάποια αρνητικά συναισθήματα σε αυτές τις καταστάσεις εξηγώντας παράλληλα στα παιδιά τη διαφορά μεταξύ αναπηρίας και ανάπηρου. Εγώ έχω αναπηρία αλλά δε μου αρέσει η λέξη ανάπηρος. Ανάπηρος είναι κάποιος στη συμπεριφορά και τη νοοτροπία. Η αναπηρία είναι μια σωματική κατάσταση, ο ανάπηρος ακόμη και εννοιολογικά, σημαίνει ανίκανος.
– Σύμφωνα με έρευνα που έχει δημοσιευτεί στην επίσημη σελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περίπου το 50% των ατόμων με αναπηρία αισθάνονται ότι υφίστανται διακρίσεις. Εσείς που έχετε μια ενεργή κοινωνική ζωή, βιώνετε διακρίσεις;
Εγώ δεν είμαι το τυπικό παράδειγμα ατόμου με αναπηρία, διότι δεν επιτρέπω σε κανέναν να με προσβάλει «λόγω ή έργω». Επίσης, όταν εντοπίζω φαινόμενα διακρίσεων πηγαίνω και επιλαμβάνομαι. Ο Έλληνας πάντα διαμαρτύρεται για μία αλλαγή. Εγώ προκαλώ την αλλαγή και θέλω να είμαι μέρος της αλλαγής, όχι μόνο να την ζητήσω. Όλοι μας μπορούμε να αλλάξουμε τη ζωή των ατόμων με αναπηρία. Με μικρές κινήσεις, μπορούμε να έχουμε μεγάλα αποτελέσματα. Να είμαστε παρεμβατικοί. Να μην έχουμε αυτόν τον ωχαδερφισμός.
Αυτό που πάντα λέω είναι να είμαστε ευαισθητοποιημένοι χωρίς να χρειαστεί η αναπηρία να μας χτυπήσει την πόρτα.
– «Μη προσβάσιμα μυαλά». Το αναφέρατε και νωρίτερα στη συζήτησή μας. Είναι ιάσιμη αυτή η κατάσταση;
Μη προσβάσιμα μυαλά έχουν όλοι οι επαγγελματίες που ανοίγουν ένα κατάστημα και δε με σέβονται. Στην Ελλάδα, όταν παρκάρω το αυτοκίνητο και βγάζω το αναπηρικό μου αμαξίδιο, 8 στις 10 φορές έρχονται με την πρόθεση να με βοηθήσουν να το συναρμολογήσω. «Πώς μπορούμε να σας βοηθήσουμε» μου λένε, και τους απαντώ «με το να με σκέφτεστε όταν δε με βλέπετε». Επομένως, ένας επιχειρηματίας έχει μη προσβάσιμο μυαλό όταν ανοίγει το κατάστημα και δε με σκέφτεται και το κάνει μη προσβάσιμο. Τα άτομα με αναπηρία θέλουν να τα σκέφτεστε όλοι όταν δε τα βλέπετε.
– Τέλος, κ. Καστούρα θέλετε να μας μιλήσετε και για την πρωτοβουλία που βρίσκεται σε εξέλιξη με τη Cisco;
Ο δήμος Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τη Cisco και το αναπηρικό κίνημα, τον Πανελλήνιο Σύλλογο Παραπληγικών Παράρτημα Μακεδονίας – Θράκης και την Περιφερειακή Ένωση Κεντρικής Μακεδονίας του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών θα εγκαταστήσει σε επιλεγμένα ενεργά άτομα, αισθητήρες στα λευκά μπαστούνια και στα αναπηρικά αμαξίδια ώστε να γίνει ψηφιακή χαρτογράφηση των δημοφιλών διαδρομών και να αρχίσει ο δήμος την ανάπλαση των πεζοδρομίων από εκεί πρώτα.
Δείτε επίσης: Μίλτος Στόικος: «Τα άτομα με αναπηρία είναι μαχητές της αξιοπρέπειας» (vid)
