«Παλιά πολλοί θεωρούσαν πως η ιδέα είναι η “βασίλισσα”. Αυτό όμως που όντως μετράει σε μια επιχείρηση είναι η ομάδα. Έχω δει τεράστιες αναπροσαρμογές σε επιχειρήσεις, χωρίς να αλλάξει η βασική ιδέα, χωρίς να αλλάξει το προϊόν, μερικές φορές χωρίς καν να αλλάξει η σύνθεση της ομάδας, αλλά μόνο επειδή άλλαξε το “mindset” της ομάδας (νοοτροπία). Όταν αναζητώ συνεργάτες, αυτό που κοιτάζω είναι το “attitude”, προσωπικό και ομαδικό, η προσέγγιση απέναντι στα πράγματα δηλαδή. Πλέον, όταν κάνουμε μια συνέντευξη (για δουλειά) κοιτάζουμε πολύ το attitude, αν ο άνθρωπος είναι team player (ομαδικός παίκτης), γιατί στη δουλειά μας η κοινωνικότητα έχει τρομερό ρόλο. Αν για παράδειγμα έχεις έναν άνθρωπο, που ο ίδιος αποδίδει 100%, αλλά μαζί του η ομάδα αποδίδει 80%, τότε επιτυγχάνεις μια συγκεκριμένη απόδοση. Αν όμως έχεις ένα άτομο, που το ίδιο δεν είναι σούπερ ταλέντο κι αποδίδει 90%, αλλά το impact (αντίκτυπος) στους γύρω του έχει ως αποτέλεσμα να αποδίδει η ομάδα 100%, τότε η συνολική απόδοση είναι πολύ μεγαλύτερη. Είμαστε πλέον τόσο διασυνδεμένοι μεταξύ μας, που το impact στους άλλους μετράει πολύ. Επίσης, όταν θέλεις να προσλάβεις κάποιον, δεν ψάχνεις τώρα για κάθετο expertise, έχουν παρέλθει αυτά. Ψάχνεις για προσαρμοστικότητα, ψάχνεις το “βλέπω την αλλαγή και έχω τη δυνατότητα να προσαρμοστώ, να ανταποκριθώ”. Στο τέλος της ημέρας, όλοι έχουμε ιδέες και προϊόντα, κάποιοι και χρήματα, αλλά το αν θα πετύχουμε το κρίνει η ομάδα»: με τις φράσεις αυτές, ο Λευτέρης Χαλουλάκος, στέλεχος πολυεθνικών κι επιχειρηματίας, απαντά στα ερωτήματα του ΑΠΕ-ΜΠΕ ως προς τι μετράει περισσότερο για μια επιχείρηση, η ιδέα ή η ομάδα, αλλά και ποια δεξιότητα είναι αυτή που βρίσκεται στην κορυφή των ζητούμενων προσόντων, όταν κάποιος προσλαμβάνει ανθρώπους για να στελεχώσει την ομάδα του.
Ενόψει της ομιλίας του στο TEDxUoM2019, στις 30 Νοεμβρίου, στη Θεσσαλονίκη, ο Λευτέρης Χαλουλάκος περιγράφει ακόμη ποιες κυρίαρχες τάσεις διαμορφώνονται, κατά τη γνώμη του, στην αγορά των καταναλωτικών προϊόντων μέσα από τα νέα δεδομένα που κομίζουν οι καταναλωτικές συνήθειες των millenials (ατόμων που έχουν γεννηθεί μεταξύ 1981 και 1996) και των εκπροσώπων της «Gen Z» (όσες και όσοι γεννήθηκαν μετά το 1997), αλλά και οι νέες τεχνολογίες. Εξηγεί γιατί ακόμη και επιχειρήσεις-γίγαντες ενσωματώνουν πλέον και στοιχεία εγγενή στις startups, ενώ απαντά και στα ερωτήματα για τον ρόλο που παίζουν η διάθεση ανάληψης ρίσκου και η …απελπισία στην επιχειρηματικότητα. Εκφράζει δε την πεποίθηση ότι η καινοτομία δεν αναπτύσσεται πλέον μόνο στα εργαστήρια Έρευνας και Ανάπτυξης, όπου συχνά βραδυπορεί και στοιχίζει ακριβά, αλλά βρίσκεται και στο …να ενώνεις καθημερινά κουκίδες.
«Ανάμεσα στους 100 που θα πηδήξουν στο κενό επειδή δεν έχουν τίποτα να χάσουν, ένας θα κάνει πτήση αντί για πτώση»
Όταν μιλάμε για νέες επιχειρήσεις, ιδίως επιχειρήσεις που δημιουργούνται σε καιρό κρίσης, πολλοί λένε ότι η απελπισία, το να είσαι με την πλάτη στον τοίχο, βοηθάει να «πάρεις μπροστά», γιατί δεν έχεις πολλά να χάσεις. Ισχύει; «Θεωρώ πως πιστεύουμε ότι η απελπισία βοηθάει, επειδή βλέπουμε τον ένα που τα καταφέρνει, όχι τους 99 χάνονται, όταν επιχειρήσουν κάτι υπό το κράτος απελπισίας. Όλοι είναι πλέον υποψιασμένοι, κανείς δεν κοιμάται. Όλοι παρακολουθούν, δημιουργούν καινοτομία, αντιλαμβάνονται τη μεταβλητότητα και αντιδρούν πριν βρεθούν με την πλάτη στον τοίχο. Βέβαια, πολύ μεγάλα άλματα και αλλαγές συμβαίνουν όντως σε περιπτώσεις απελπισίας, γιατί είναι δύσκολο για κάποιον καλοζωισμένο να κάνει το άλμα στο κενό. Ανάμεσα στους 100 που θα πηδήξουν στο κενό, επειδή δεν έχουν κάτι να χάσουν, ο ένας θα κάνει πτήση αντί για πτώση. Κι αν αυτός ο αριθμός φαίνεται μικρός, αθροιστικά δεν είναι, καθώς είναι δύο στους 200, τρεις στους 300 και ούτω καθεξής», υπογραμμίζει ο Λευτέρης Χαλουλάκος.
Ακολουθώντας τους μικρούς που πετυχαίνουν ρισκάροντας
Σε μια εποχή έντονης μεταβλητότητας, η διάθεση ανάληψης ρίσκου, ποιον ρόλο παίζει στην επιχειρηματικότητα; «Αυτό που κάνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι να βρίσκονται πολύ κοντά στις ευκαιρίες και να αντιδρούν γρήγορα. Ο πιο μικρός και ο μεσαίος είναι πιο διατεθειμένοι να πάρουν ρίσκο, ενώ η μεγάλη εταιρεία είναι πιο πρόθυμη να ακολουθήσει τον μικρό, τόσο γρήγορα που δεν θα μπορείς να καταλάβεις ποιος ξεκίνησε αυτό που συμβαίνει. Μια μεγάλη εταιρεία για παράδειγμα, δεν είναι εύκολο να πει “θα βγάλω όλο το πλαστικό από το προϊόν μου”, γιατί ο κύκλος παραγωγής της είναι τεράστιος και αντίστοιχα μεγάλο είναι το ρίσκο. Αν όμως προηγηθεί ένας μικρός και καταφέρει κάτι αντίστοιχο με επιτυχία, η μεγάλη εταιρεία (θα δει τον τρόπο και) θα τον ακολουθήσει τόσο άμεσα, που δεν θα είναι εύκολο να αντιληφθείς ποιος προηγήθηκε. Βέβαια πλέον υπάρχουν πάρα πολλοί μικροί και επιτυχημένοι επιχειρηματίες, κάτι που σε κάποια στιγμή είχαμε χάσει και τώρα επανήλθε», λέει.
«Η ιδέα του κολοσσού θα τείνει να υποχωρήσει»
Απαντώντας σε ερώτημα σε σχέση με το πώς εκτιμά ότι θα επιδράσει στην αγορά η ανάδυση -και μείωση της τιμής- τεχνολογιών, όπως οι εκτυπωτές τρισδιάστατης εκτύπωσης, που επιτρέπουν την οικιακή παραγωγή πολλών αντικειμένων, από σερβίτσια φαγητού μέχρι φωτιστικά ή ρούχα, ο Λευτέρης Χαλουλάκος επισημαίνει: «Με τις νέες τεχνολογίες, όπως οι 3D printers, βλέπω κατακερματισμό της αγοράς σε πολύ περισσότερους παίκτες. Η ιδέα του κολοσσού θα τείνει να υποχωρήσει, καθώς η τεχνολογία, ιδίως όσο πέφτει το κόστος της, δίνει σε πολλούς τη δυνατότητα να γίνουν πολύ μεγάλοι, πολύ γρήγορα, κι αυτό διότι η παραγωγή θα γίνεται ολοένα και πιο εύκολη και φθηνή, ενώ και η επικοινωνία έχει γίνει ήδη πολύ πιο εύκολη. Σε ό,τι αφορά το τελευταίο, σκεφτείτε την περίπτωση της δισκογραφίας, όπου ανεβάζεις τη δουλειά σου στο Youtube και υπάρχει η δυνατότητα να σε δουν πέντε ή δέκα εκατομμύρια άνθρωποι, χωρίς να περάσεις από τη διαδικασία του ραδιοφώνου, των δισκογραφικών κτλ».
«Connecting dots in a different way»
Η καινοτομία σε προϊόντα και διαδικασίες είναι βασικό ζητούμενο για όποιον δεν θέλει να μείνει πίσω, παρόλα αυτά η έρευνα και ανάπτυξη συχνά αποδίδει καρπούς αργά κι ακριβά και οι επιχειρήσεις χρειάζονται έσοδα «εδώ και τώρα». Υπάρχει «χρυσή» ισορροπία σε αυτό το πεδίο; «Παλιά η καινοτομία ήταν πιο απομονωμένη στα εργαστήρια, πλέον όμως πιστεύω πως έχει περάσει σε άλλα επίπεδα. Καινοτομία δεν είναι πλέον αμιγώς το R & D κομμάτι, που απαιτεί χρόνο και χρήμα, αλλά γενικά η ικανότητα να εξελίσσεσαι. Η καινοτομία είναι παντού, είναι το “connect the dots” (ενώνω τις κουκίδες), το να κοιτάζουν δύο άνθρωποι τον ίδιο τοίχο και ο καθένας να έχει μια διαφορετική ιδέα για το πώς μπορούν να ενωθούν οι κουκίδες πάνω του. (Στη Mondelez) εφαρμόσαμε το πρόγραμμα “Δες το αλλιώς” και το ζητούμενο ήταν πώς μπορείς να βελτιώσεις κάτι και να το κάνεις καλύτερα από ό,τι χτες και αυτό δεν αφορούσε μόνο το “wow”, αλλά ακόμη και πράγματα απλά και καθημερινά, όπως το πώς κάνεις ένα report (αναφορά). Δεν φαντάζεστε τα αποτελέσματα. Χρειάζεται να ανάβεις τη σπίθα, η καινοτομία είναι κάτι καθημερινό. Σίγουρα σου γίνεται τρόπος ζωής και τρόπος αντίληψης. Πλέον υπάρχουν πάρα πολλά dots γύρω μας και if you can connect dots in a different way (αν μπορείς να ενώσεις τις κουκίδες με διαφορετικό τρόπο), έχεις παράξει καινοτομία, έχεις κάνει τη διαφορά» υπογραμμίζει.
«Προσωπικοποίηση» και εταιρείες που δεν είναι πια «απλά παραγωγοί προϊόντων»
Η αγορά των καταναλωτικών προϊόντων διέρχεται περίοδο σημαντικών αλλαγών, καθώς αρχικά οι millennials και στη συνέχεια οι εκπρόσωποι της Gen Z, που όπως όλα δείχνουν έχουν αυξημένες κοινωνικές και περιβαλλοντικές ευαισθησίες, διαμορφώνουν νέα δεδομένα στη διαφήμιση, το μάρκετινγκ και τελικά τον ίδιο τον χαρακτήρα των προϊόντων, όπως και οι νέες τεχνολογικές δυνατότητες (AI, VR, AR, big data, analytics). Ποιες τάσεις αναμένεται να κυριαρχήσουν στην αγορά; «Κάτι που είναι ξεκάθαρο είναι πως δεν υπάρχει η μαζικοποίηση που είχαμε παλαιότερα, π.χ., μια διαφήμιση με έναν σταρ να πίνει αναψυκτικό, η οποία απευθύνεται σε όλους. Πάμε στο personalization (“προσωπικοποίηση”) μετά τους millennials, που είναι κατά της μαζικοποίησης και θέλουν κάτι φτιαγμένο ειδικά για τις ανάγκες τους, π.χ., της μητέρας, της εγκύου, του αθλητή. Επίσης, πολύ ξεκάθαρα, οι εταιρείες δεν είναι πια απλώς παραγωγοί προϊόντων. Είναι προφανές ότι οι κυβερνήσεις και τα κράτη δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα του πλανήτη μόνοι τους, χρειάζεται όλοι να κινητοποιηθούμε. Όλοι είμαστε γονείς, παιδιά, αδέρφια, φίλοι κάποιου και άρα οι επιχειρήσεις αυτομάτως αποτελούν μέρος ενός κοινωνικού συνόλου και χρειάζεται να προσφέρουν σε αυτό. Είναι τεράστιος ο αριθμός των projects των επιχειρήσεων, που δεν έχουν να κάνουν με τα προϊόντα καθ’ εαυτά. Π.χ., (στη Mondelez) έχουμε τρέξει μεγάλα projects για τη γυναικεία ενδυνάμωση, για το κακάο και τον καφέ στις κοινωνίες της Αφρικής, έχουμε πολλά προγράμματα εθελοντισμού που εμπνέουν loyalty (αφοσίωση) στους εργαζομένους (π.χ., πέντε ημέρες άδεια για να ασχοληθεί κάποιος εργαζόμενος με πρότζεκτ εθελοντισμού). Υπάρχουν πολλά νέα πράγματα που εντάσσονται στο DNΑ μιας επιχείρησης» σημειώνει, ενώ ως προς τους νέους τρόπους προσέγγισης του καταναλωτή, που διαμορφώνουν οι νέες τεχνολογίες υπενθυμίζει ότι πριν από τρία-τέσσερα χρόνια, η επένδυση στα digital media στη Βρετανία ξεπέρασε για πρώτη φορά εκείνη στην τηλεόραση. «Η τηλεόραση παραμένει προς το παρόν δυνατό μέσο, αλλά όλα τα άλλα έχουν αλλάξει και αυτό αλλάζει και τις δομές των επιχειρήσεων, π.χ., δημιουργεί νέες ειδικότητες εργαζομένων» εξηγεί.
Μεταβλητότητα στον κόσμο, αλλαγές στην επιχείρηση
Η εποχή μας, στα πρόθυρα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, χαρακτηρίζεται από τόσο έντονη μεταβλητότητα, ώστε γίνεται πιο δύσκολο για μια επιχείρηση να καταρτίσει ένα business plan τριετίας ή πενταετίας. Πώς αντιδρούν σε αυτή τη μεταβλητότητα οι επιχειρήσεις; «Σε κάποιους τομείς οι αλλαγές είναι τρομακτικές, σε άλλους όχι. Η πλειονότητα των projects καταναλώνεται σε αυτό που η εταιρεία ήδη ξέρει να κάνει. Οι αλλαγές δεν αφορούν το 100% (των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης). Τη μεγάλη αλλαγή η εταιρεία δεν την κάνει σε τρία χρόνια. Αλλάζουμε ριζικά ένα 5%-10% και το υπόλοιπο το εξελίσσουμε. Προέρχομαι από έναν κολοσσό, τη Mondelez κι εκεί, η CEO μας, πριν από πέντε χρόνια πάνω- κάτω, έθεσε ως μια προτεραιότητα το e-commerce (ηλεκτρονικό εμπόριο). Σε εμάς, που πουλάμε σοκολάτες και μπισκότα, το ποσοστό του e-commerce παραμένει μικρό, αλλά διπλασιάζεται κάθε χρόνο. Τεράστια κουβέντα και resources (πόροι) έχουν επενδυθεί εκεί. Αυτό που θέλω να πω είναι πως έχουμε ως εταιρείες την τάση να τα παρακολουθούμε όλα. Πλέον υπάρχει πολύ μεγάλη διάθεση για flexibility (ευελιξία), που εκφράζεται με extra resources (επιπλέον πόρους) για την παρακολούθηση των εξελίξεων, με πολύ μεγάλη ανάλυση και έρευνα. Αν και δεν θεωρώ ότι leaders (ηγέτες στην αγορά) είναι οι pioneers (οι πρωτοπόροι), αλλά μάλλον αυτοί που έπονται. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν βλέπουμε πολλές μεγάλες εταιρείες να χάνονται (εξαιτίας της μεταβλητότητας)» σημειώνει.
H μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης ακινήτων παγκοσμίως δεν έχει ούτε ένα ακίνητο και η μεγαλύτερη εταιρεία εμπορίας προϊόντων δεν παράγει ούτε ένα προϊόν…
Αναφερόμενος στις αλλαγές στον χώρο των επιχειρήσεων, επισημαίνει ότι το ranking (κατάταξη) των εταιρειών παγκοσμίως αλλάζει κι εκεί που θα περιμέναμε να δούμε μεγάλες βιομηχανικές εταιρείες, όπως στο παρελθόν, έχουν εμφανιστεί στη θέση τους οι Alibaba, Amazon, Google και Facebook. «Χαρακτηριστικό ως προς αυτό είναι ένα βίντεο των Financial Times (https://www.youtube.com/watch?v=8WVoJ6JNLO8&feature=youtu.be), που δείχνει πώς εξελίχθηκε η κατάταξη των 10 εταιρειών με τη μεγαλύτερη αξία μεταξύ 1997 και 2019» λέει. Υπενθυμίζει ακόμα ότι, σήμερα, η μεγαλύτερη εταιρεία στον χώρο των ακινήτων, η AirBnB, δεν έχει …ακίνητα, ενώ η μεγαλύτερη εταιρία εμπορίας προϊόντων, η Amazon, δεν παράγει ούτε ένα προϊόν: «Προφανώς βέβαια δεν μπορούμε να γίνουμε όλοι Amazon και προφανώς εταιρείες όπως η Coca-Cola θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, ακολουθώντας τις παραγωγικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις. Μπορεί τέτοιες εταιρείες να μειώσουν το πλαστικό στις συσκευασίες τους και το αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις το core business (η βασική επιχειρηματική δραστηριότητα) θα εξακολουθήσει να υπάρχει».
Γίγαντες που εξελίσσονται κι ακίνητοι δεινόσαυροι
Ισχύει ότι σε αυτό το περιβάλλον έντονης μεταβλητότητας ακόμη κι επιχειρήσεις-κολοσσοί καλούνται πλέον να ενσωματώσουν και λίγο από …startup στον τρόπο σκέψης και δράσης τους; «Αυτό που κάνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι ότι αφιερώνουν ένα κομμάτι τους, ένα τμήμα, μια δομή σε αυτό. Υπάρχει ένα core business, που το εξελίσσουν, αλλά όχι με τον ρυθμό που μπορεί να το κάνει μια startup, οπότε υπάρχει μέσα την επιχείρηση μια δομή που ακολουθεί τη νοοτροπία των νεοφυών επιχειρήσεων και βλέπει πώς μπορεί να εντάξει νέες τάσεις και προϊόντα σε ένα κομμάτι της παραγωγής», λέει και εξηγεί πως δεν μπορεί να φανταστεί έναν επιχειρηματικό κολοσσό, που λειτουργεί στο σύνολό του σαν startup, αλλά μπορεί κάλλιστα να φανταστεί έναν γίγαντα που εξελίσσεται, αντί για έναν ακίνητο δεινόσαυρο…
Αλεξάνδρα Γούτα
