Συλλογικότητα μέσα από ατομικότητα, ηλικιακός ρατσισμός, καλοβαλμένα αντίγραφα σχέσεων και αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις είναι μερικές από τις κοινωνικές συνέπειες της νέας κατάστασης που διαμορφώνεται διεθνώς εξαιτίας του νέου κορονοϊού, σύμφωνα με τον Κοινωνιολόγο, πρ. διδάσκοντα στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ ΑΠΘ, Βασίλη Νόττα.
“Δεν είμαστε έτοιμοι για να ερμηνεύσουμε αυτό που συμβαίνει. Σε μεγάλο του κομμάτι είναι πρωτόγνωρο και αυτό δεν οφείλεται στο ότι έχουμε μια επιδημία ή πανδημία. Το πρωτόγνωρο της σημερινής κατάστασης είναι οι συνθήκες στις οποίες επιβάλλεται”, εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Νόττας. Το παράδοξο, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ότι ο πολίτης καλείται να συμπεριφερθεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο για να αποφευχθεί αυτό το κοινό κακό που μας απειλεί. Ενώ του ζητείται να απομονωθεί, παράλληλα αυτό γίνεται με επίκληση του κοινού καλού.
“Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί. Να καλείσαι να συμπεριφερθείς ως άτομο μεμονωμένο, αλλά με επίκληση του συλλογικού καλού. Βλέπω μια σύγκρουση ανάμεσα σε στοιχεία ατομικισμού και σε στοιχεία συλλογικότητας. Αυτές οι δύο έννοιες, οι οποίες στις κοινωνίες μας χρησιμοποιούνται καθημερινά, αυτή τη φορά αναδεικνύονται σε όλη τους την αντίφαση”, σημειώνει ο κ. Νόττας.
Αναφέρεται ακόμη σε μια στοιχειώδη αρχή της κοινωνιολογίας: Μια ομάδα, από τη στιγμή που απειλείται, τείνει να συσπειρωθεί. “Έχουμε την αυθόρμητη τάση να αμυνθούμε ή να αντεπιτεθούμε στον περίφημο ιό, με το να συσπειρωθούμε”, εξηγεί και αναφέρεται στα παραδείγματα ανθρώπων στη Γαλλία και την Ιταλία, που βγαίνουν στα μπαλκόνια και τραγουδάνε για να δείξει ότι ο καθένας «έστω και από το δικό του καβούκι, είναι σε θέση να επικοινωνήσει με το απέναντι καβούκι και όλοι μαζί να φτιάξουν μια ψυχολογική κατάσταση που τους επιτρέπει καλύτερα να πολεμήσουν ή να αντιπαρατεθούν στον ιό. Τώρα, η συλλογικότητα των ανθρώπων μετριέται με το κατά πόσο δεν βγαίνουν από το σπίτι τους. Αυτό είναι ένα φαινόμενο, το οποίο νομίζω δεν έχει μελετηθεί, αλλά είναι μια καλή ευκαιρία να δούμε που θα οδηγήσει”.
Δημόσια και μη δημόσια αντίληψη περί ζωής και περί κοινωνίας
Ο κ. Νόττας μας προτρέπει να μάθουμε πράγματα καινούργια από αυτήν εδώ την ασυνήθιστη κατάσταση που βιώνουμε όλοι και επισημαίνει ότι αν την εκτιμήσουμε με ψυχραιμία ίσως να καταλήξουμε σε μια καλύτερη, ορθότερη, πιο τεκμηριωμένη απάντηση σχετικά με μία από τις βασικές συγκρούσεις των τελευταίων δεκαετιών. Εκείνη ανάμεσα στην ιδιωτική οικονομία και το κράτος.
“Ίσως ήρθε ο καιρός να ξαναδούμε με περισσότερη ψυχραιμία τι μπορεί να κάνει η δημόσια και η μη δημόσια αντίληψη περί ζωής και περί κοινωνίας, όταν υπάρχει μια κρίση σαν αυτή που περνάμε τώρα. Θα γίνει, πιστεύω, προφανές, ότι σε περιπτώσεις κρίσης μπορεί να οδηγηθούμε στην αναβάθμιση της κρατικής παρέμβασης, απέναντι στην ιδιωτική υπερανεξαρτησία”, τονίζει.
Ηλεκτρονικά, καλοβαλμένα αντίγραφα σχέσεων & ηλικιακός ρατσισμός
Ο κ. Νόττας εκφράζει την ανησυχία του σχετικά με τις σχέσεις που αναπτύσσονται σε αυτήν την κατάσταση κρίσης. “Οι δυνατότητες υποκατάστατης συνευρέσεων με όλες τις έννοιες, υπάρχουν. Εκεί υπάρχει ένα ανοικτό θέμα. Θα περάσουμε στο να υιοθετήσουμε λόγω φόβου και πανικού επαφές μόνο ηλεκτρονικού τύπου; Μόνο αντίγραφα, καλοβαλμένα και σωστά, αλλά αντίγραφα κανονικών ανθρώπινων σχέσεων; Εύχομαι όχι, αλλά φοβάμαι ότι θα γίνει”.
Τα στοιχεία και οι συζητήσεις γύρω από τα θύματα του νέου κορονοϊού, εντείνουν, σύμφωνα με τον κ. Νόττα μια, διαρκώς καλλιεργούμενη στις εξελιγμένες κοινωνίες, ηλικιακή αντίθεση: Οι νέοι και οι γέροι. Υπάρχει ήδη μια συζήτηση στην Ευρώπη να “προτιμηθεί” όσον αφορά στην προτεραιότητα που δίνουν σε αυτές τις δύσκολες στιγμές τα συστήματα υγείας, ο νέος άνθρωπος “και αυτό έχει μια απόλυτη λογική, αλλά αυτό σημαίνει κοινωνικά μια επιπλέον διάκριση κατά των ηλικιωμένων. Μπροστά σε μια κρίση με χιλιάδες νεκρούς μπαίνουν και τέτοια θέματα”, επισημαίνει.
Κίνδυνος για τις εργασιακές σχέσεις
Ένας κίνδυνος, εξηγεί ο κ. Νόττας, είναι να υπάρξει μια κοινωνία, όπου οι εργαζόμενοι δεν θα έχουν καν τη δυνατότητα επαφής με άλλους εργαζόμενους, θα παίρνουν εντολές και τις εκτελούν κατ’ οίκον, μακριά από οτιδήποτε συλλογικό που θα ήταν διαπραγματευτικό όπλο για την καλύτερη ζωή των απλών εργατών, εργαζόμενων.
“Πρέπει να μάθουμε να απομονωνόμαστε όποτε χρειαστεί, όπως τώρα, χωρίς όμως να ξεχνάμε ότι ως πολίτες, ως απλά μέλη των κοινωνικών ενοτήτων είμαστε δυνατοί μόνο εφόσον έχουμε τη δυνατότητα να είμαστε πολλοί μαζί. Να τα αντιμετωπίσουμε αυτά χωρίς να χάσουμε τη δυνατότητα επικοινωνίας με τους άλλους. Ναι, να ακολουθήσουμε τις οδηγίες, ως συνεπείς πολίτες για να τα βγάλουμε πέρα με αυτό τον ιό, αλλά ας κρατήσουμε την επιθυμία και τη γνώση της δυνατότητας παρέμβασης που έγκειται στην πολλαπλότητα, στη συλλογικότητα, η οποία καλώς έρχεται και πάλι στην επιφάνεια ως ανάγκη. Όπως κάθε κρίση, μπορεί να είναι μάθημα. Θα είναι και μάθημα. Πρέπει να σκεφτούμε ψύχραιμα, ίσως όχι αυτή τη στιγμή, αλλά αμέσως μετά, πριν ξεχάσουμε, ούτως ώστε να βελτιωθούμε σαν κοινωνία και σαν άνθρωποι”, τονίζει ο κ. Νόττας.
Δήμητρα Κεχαγιά
