“Η τεχνητή νοημοσύνη είναι το πιο ενδιαφέρον εμπόδιο που έχουμε μπροστά μας αλλά και η πιο ενδιαφέρουσα ευκαιρία, καθώς πάντοτε η επιστήμη ανοίγει καινούριους δρόμους, οι οποίοι αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και δημιουργούμε“ δηλώνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο επικεφαλής του Τομέα Ηθικής και Ερευνητικής Ακεραιότητας στην Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ισίδωρος Καρατζάς. Σύμφωνα με τον ίδιο, με την τεχνητή νοημοσύνη ανοίγει μπροστά μας ένας πλούτος γνώσης και ευκαιριών, ένας πλούτος στη συζήτηση για τη δεοντολογία.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα ζητήματος ηθικής στο κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης φέρνει εκείνο της μεροληψίας ή της προδιάθεσης (bias) που μπορεί να υπάρχει στα δομικά στοιχεία ενός ηλεκτρονικού συστήματος επιλογής εργαζομένων για μια εταιρεία. “Για παράδειγμα, υπάρχουν ορισμένα συστήματα που βοηθάνε μια εταιρεία ή έναν οργανισμό να διαλέξει χίλιες ανάμεσα σε 20.000 αιτήσεις για την κάλυψη θέσεων εργασίας. Υπάρχει ένας μηχανισμός με τον οποίο το σύστημα αποφασίζει ποιον θα αποκλείσει και ποιον θα εντάξει στην τελική λίστα. Ένα μεγάλο θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι το πώς αποφασίζει αυτό το σύστημα. Υπάρχουν προτιμήσεις που έχουν να κάνουν με το αν ο αιτών προέρχεται από πλούσιο ή φτωχό περιβάλλον, είναι άνδρας ή γυναίκα, είναι λευκός ή όχι, είναι πολίτης μιας χώρας από γενεά σε γενεά ή νέος πολίτης κ.α.. Αυτό το σύστημα με κάποιο τρόπο αποφασίζει και ακολουθεί ένα δέντρο αποφάσεων αλλά αυτό το δέντρο αποφάσεων το έχουν γράψει άνθρωποι“ σημειώνει χαρακτηριστικά.
Στο πλαίσιο αυτό απευθύνει συστάσεις προς τους νέους επιστήμονες στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και τους ζητά “να κάνουν αυτό που κάνουν καλά“. Ειδικά σε ό,τι αφορά τη δεοντολογία, τους καλεί “να σκέφτονται από την αρχή όταν δημιουργούν μια καινούρια έρευνα ποιος είναι ο κοινωνικός αντίκτυπος αυτής της έρευνας“.
“Καμιά φορά – επειδή οι νέοι επιστήμονες είναι ερωτευμένοι με την επιστήμη τους και με τον τομέα στον οποίο δουλεύουν και έτσι πρέπει – ξεχνάνε ότι αυτό που κάνουν έχει κάποιον αντίκτυπο είτε στη γνώση αλλά επίσης και στη ζωή μας. Πρέπει πάντοτε να σκέφτονται αν αυτό που κάνουν θα ωφελήσει την κοινωνία και πώς μπορούν να το κάνουν καλύτερο“ υπογραμμίζει. Συνιστά, παράλληλα, στους ερευνητές να πάψουν να βλέπουν τα θέματα δεοντολογίας σαν πρόβλημα και να τα αντιμετωπίζουν ως υποστηρικτικό μηχανισμό.
Ο κ. Καρατζάς σε ημερίδα για την Ηθική και τη Δεοντολογία στην Έρευνα
Ο κ. Καρατζάς μίλησε σήμερα σε ημερίδα ενημέρωσης που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας για την Ηθική και Δεοντολογία στην Έρευνα και παρουσίασε τη νομοθεσία και το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει. Όπως ανέφερε, η σχετική νομοθεσία επιβάλλει όλες οι δραστηριότητες της έρευνας που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμμορφώνονται με τις αρχές της εθνικής νομοθεσίας, της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της διεθνούς νομοθεσίας, με βασικό γνώμονα των χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Απευθυνόμενος σε ερευνητές και ερευνήτριες που υποβάλλουν προτάσεις για χρηματοδότηση από τα προγράμματα Horizon 2020 και Horizon Europe, τόνισε ότι υπάρχουν περιορισμοί στη χρηματοδότηση που αφορούν την κλωνοποίηση και τη χρήση εμβρυακών βλαστοκυττάρων ενώ στην τεχνητή νοημοσύνη το βάρος πέφτει στην υπευθυνότητα των επιτροπών βιοηθικής να ασχοληθούν και με τέτοια πρωτόκολλα που πραγματικά μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο ζούμε τις ζωές μας. Ιδιαίτερα ζητήματα ηθικής αφορούν τους ευάλωτους πληθυσμούς, τους υγιείς εθελοντές και τους ανήλικους καθώς και την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Μετά την Αραβική Άνοιξη τετραπλασιάστηκαν οι αιτήσεις από νεαρούς επιστήμονες για έρευνες στη βόρεια Αφρική
Από την άλλη πλευρά, έθεσε το ζήτημα της προστασίας των συμμετεχόντων σε έρευνες που γίνονται εντός αλλά και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα ανέφερε εκείνο της έρευνας που γίνεται στο χώρο των κοινωνικών επιστημών στη βόρεια Αφρική μετά την Αραβική Άνοιξη, λέγοντας ότι τετραπλασιάστηκαν οι αιτήσεις από νεαρούς επιστήμονες που επιθυμούν να επισκεφθούν την Αίγυπτο, την Αλγερία, την Τυνησία και το Μαρόκο προκειμένου να ερευνήσουν τα αποτελέσματα της Αραβικής Άνοιξης στη συγκεκριμένη περιοχή.
“Σε πολλές από αυτές τις χώρες αυτή η δουλειά είναι πολύ επικίνδυνη. Είναι δική μας υπευθυνότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο να είμαστε σίγουροι ότι το πανεπιστήμιο που στέλνει έναν επιστήμονα σε ένα τέτοιο περιβάλλον έχει πληροφορήσει και έχει εκπαιδεύσει τον επιστήμονα ώστε να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες της περιοχής, όχι απαραίτητα στη δυσκολία της έρευνας αν και αυτή έχει δυσκολίες“ είπε. Σημείωσε ότι είναι απαραίτητο να ικανοποιείται η προϋπόθεση της διαδικασίας συναίνεσης ενώ υπάρχουν δυσκολίες στην έρευνα ως προς τα πρωτόκολλα των επιτροπών δεοντολογίας, τη στιγμή που οι ερευνητές μελετούσαν σε πραγματικό χρόνο σε ένα μεγάλο κοινωνικό εργαστήριο, τον τρόπο που γίνονται οι κοινωνικές επαναστάσεις και την οργάνωση της Αραβικής Άνοιξης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ημερίδα αφιερωμένη στην μνήμη της Προέδρου της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγήτριας Βασιλικής Καραβάκου
Η ημερίδα ήταν αφιερωμένη στην μνήμη της προέδρου της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγήτριας Βασιλικής Καραβάκου, η οποία έφυγε από τη ζωή πριν λίγες μέρες. Στην εκλιπούσα αναφέρθηκε ο πρύτανης του Πανεπιστημίου, Στέλιος Κατρανίδης, χαρακτηρίζοντάς την άνθρωπο με προσωπικότητα και ήθος, επιστημονικό και διδακτικό έργο, συνέπεια, ευγένεια και ζεστασιά παρουσίας, ακτινοβολία διδασκαλίας, εγκαρδιότητα στις σχέσεις της με φοιτητές και συναδέλφους. Τη λύπη του για τον απροσδόκητο χαμό της προέδρου της Επιτροπής Ηθικής εξέφρασαν ο αντιπρύτανης έρευνας και δια βίου εκπαίδευσης, καθηγητής Δημήτριος Χανδράκης, και ο καθηγητής Ιωάννης Μάνος.
Π. Γιούλτση
