Ένα σύντομο σφύριγμα σημαίνει καλημέρα, ένα πιο παρατεταμένο, με συγκεκριμένο «χρώμα» στον ήχο, είναι μια ολόκληρη πρόταση. Οι λιγοστοί που γνωρίζουν τη σφυριχτή γλώσσα μπορούν να έχουν μια κανονική συνομιλία και μάλιστα, όχι μόνο τηρώντας την απόσταση των δύο μέτρων που προβλέπεται λόγω των περιορισμών εξαιτίας του κορονοϊού, αφού μπορούν να επικοινωνήσουν ακόμη κι αν βρίσκονται μέχρι και τέσσερα χιλιόμετρα μακριά ο ένας από τον άλλον!
Αυτός που δεν …σφυρίζει αδιάφορα, σίγουρα, είναι ο Παναγιώτης Τζαναβάρης, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου και κέντρου μελέτης και διάδοσης της σφυριχτής γλώσσας Αντιάς, που δίνει τον δικό του αγώνα για να μην εξαφανιστεί η διάλεκτος του σφυρίγματος. Μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM», ο κ. Τζαναβάρης εξήγησε πως έκανε μαθήματα σε νέους για να διασώσει τη γλώσσα, την οποία …μιλούν άπταιστα στο μικρό χωριό της Εύβοιας, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό.
«Είναι ένα κομμάτι πολιτισμού. Αγωνίζομαι να το διασώσω με μαθήματα, με δικά μου έξοδα και πολύ προσωπικό χρόνο. Η “σφυριχτή” είναι μια πλήρως αναπτυγμένη γλώσσα, καθώς, ό,τι λέμε στην ομιλούσα, μπορούμε να το πούμε σφυρίζοντας», δήλωσε ο 72χρονος, σημειώνοντας ότι ο σκοπός που αναπτύχθηκε η γλώσσα του σφυρίγματος ήταν για να μπορούν να επικοινωνούν εξ αποστάσεως οι άνθρωποι που ήταν μακριά ο ένας από τον άλλο και για να μεταφέρουν μηνύματα χωρίς να γίνουν αντιληπτά και κατανοητά από τους εχθρούς.
Όποιος ακούει τη σφυριχτή για πρώτη φορά, πιστεύει ότι πρόκειται για μια συνθηματική γλώσσα. Κι όμως, οι Αντιώτες αποδίδουν κάθε συλλαβή με διαφορετικό ήχο σφυρίγματος («σφυριά», όπως τον λένε) αφού για κάθε γράμμα της αλφαβήτου, υπάρχει αντίστοιχος σφυριχτός ήχος, ενώ διατηρεί ακόμα και τον τονισμό. «Για παράδειγμα, λέξεις που διαφέρουν μόνο στον τονισμό (πότε/ποτέ) αποδίδονται με διαφορετικές “σφυριές”», εξηγεί ο κ. Τζαναβάρης.
Όπως σε όλα τα μαθήματα, έτσι και στην εκμάθηση της σφυριχτής γλώσσας, άλλοι μπορούν να τη μάθουν εύκολα και άλλοι δύσκολα. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, δύο μαθητές του σφύριζαν, αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να επικοινωνήσουν και να αρθρώσουν ούτε μια φράση. Αντίθετα, ένας νεαρός που είχε παρακολουθήσει τρία μαθήματα πέρυσι, αξιοποίησε το χρόνο και μόνος του, μετά λίγους μήνες, έγινε τέλειος χειριστής της σφυριχτής, αναπτύσσοντας απλώς τη δεξιότητα. «Υπήρχαν και μαθητές που ενώ δεν είχαν ακούσματα, μέσα σε δέκα ημίωρα μαθήματα είχαν γίνει σφυριχτές», λέει ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου.
Οι κάτοικοι του μικρού χωριού των μόλις 35 κατοίκων, έμαθαν να σφυρίζουν πριν καλά καλά μάθουν να μιλάνε κι ακόμη και σήμερα πολλές φορές συνομιλούν σφυρίζοντας, κάτι που τους έχει κάνει και διάσημους απ’ άκρη σ’ άκρη της γης. Τα μεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα του κόσμου έχουν περάσει από το γραφικό χωριό κι έχουν αφιερώσει τηλεοπτικό χρόνο στους οπαδούς της σφυριχτής γλώσσας. Ρεπορτάζ στο ΒΒC, στο τηλεοπτικό κανάλι BBS που πρόβαλε το θέμα για οκτώ λεπτά στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων, στην κρατική ιαπωνική τηλεόραση, σε τρία γαλλικά τηλεοπτικά δίκτυα, ρεπορτάζ για τηλεοπτικό σταθμό της Αυστραλίας αλλά και δεκάδες άλλοι δημοσιογράφοι ασχολήθηκαν με τους Αντιώτες και τον ιδιαίτερο αυτό τρόπο επικοινωνίας.
Εβδομήντα χωριά σε όλον κόσμο γνωρίζουν τη σφυριχτή γλώσσα έχοντας τις δικές τους ιδιαιτερότητες ανά περιοχή. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, σφυρίζουν με τα δάχτυλα, ενώ οι Αντιώτες χρησιμοποιούν μόνο τα χείλη.
Οι περισσότεροι σφυριχτές του κόσμου βρίσκονται σε ανοιχτή επικοινωνία. Κανάρια νησιά, Μαρόκο και Τενερίφη έχουν αντίστοιχους συλλόγους που δραστηριοποιούνται για τη διάσωση της γλώσσας του σφυρίγματος και, όπως λέει ο κ. Τζαναβάρης, αν κάποιος γνωρίζει μια ξένη γλώσσα μπορεί να …μιλήσει και σφυριχτά -ξενόγλωσσα. Ένας Ισπανός μπορεί να σφυρίζει ελληνικές φράσεις ή ένας Έλληνας ισπανικές!
«Στο εξωτερικό τα πάμε καλά, εδώ υπάρχει θέμα με την αναγνώριση της γλώσσας και θεωρώ πως είναι ένα κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, οπότε έχουμε ανάγκη από τη βοήθεια όλων των αρμοδίων ώστε να μη χαθεί η …ασύρματη αυτή επικοινωνία. Έχουμε ήδη συντάξει φάκελο και κατοχυρώθηκε ως στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και τώρα επιβάλλεται πια να ετοιμαστεί και ο φάκελος για την Ουνέσκο», σημειώνει ο κ. Τζαναβάρης.
Ο κορονοϊός έχει βάλει «φρένο» στη συνάντηση των απανταχού σφυρικτών του κόσμου, που ήταν προγραμματισμένη για την προηγούμενη χρονιά και τώρα περιμένουν την άρση των απαγορεύσεων για να γίνει το διεθνές αντάμωμα στα Κανάρια νησιά, σε μια συνάντηση που θα χρειαστεί σίγουρα …μετάφραση στα ακουστικά των δημοσιογράφων που θα την καλύψουν.
Αναστασία Τελιανίδου
