Δυσκολίες στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας αντιμετωπίζουν πάνω από τρεις στις δέκα ελληνικές βιομηχανίες (ποσοστό 35,6%), λόγω έλλειψης των απαιτούμενων δεξιοτήτων στην αγορά. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό των διδακτόρων, που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα, παραμένει πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρώπης, ενώ λιγότερο από το 20% των διδακτορικών στη χώρα μας κατευθύνεται σε τεχνολογίες αιχμής, έναντι ποσοστού 90% στη Δανία.
Την εικόνα αυτή, που αναδεικνύει τη μεγάλη αναντιστοιχία ανάμεσα στην παραγωγή γνώσης στο πλαίσιο της εκπόνησης διδακτορικών στην Ελλάδα και των αναγκών της αγοράς, «φωτογραφίζει» η Δρ Μαρία Μποζούδη, Senior Advisor του ΣΕΒ Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Βιομηχανιών στον Τομέα Βιομηχανίας, Ανάπτυξης, Δικτύων και Περιφερειακής Πολιτικής παραθέτοντας και σταστιστικά στοιχεία από το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, την ΕΛΣΤΑΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ),και το ΣΕΒ-ΙΟΒΕ.
Λιγότερο από το 20% των διδακτορικών σε τομείς αιχμής. Οικονομικά μη ενεργοί ή άνεργοι το 21% των διδακτόρων
Αναλυτικότερα, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ, «Πρακτορείο 104,9 FM», η Δρ Μποζούδη επισημαίνει πως περίπου το ένα τρίτο των 44.000 διδακτόρων που υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα (αριθμός τριπλάσιος σε σχέση με το 2000) εκπονούν διατριβή στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Στη μηχανολογία, την πληροφορική και τις κατασκευές, αθροιστικά, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 19%.
«Αν συγκρίνουμε αυτό το ποσοστό με τη Δανία, όπου το 90% του συνόλου των διδακτορικών κατευθύνονται στις τεχνολογίες αιχμής, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει πολύ μεγάλος δρόμος μπροστά μας, που πρέπει να τον καλύψουμε» σημειώνει η Δρ Μποζούδη, ενώ προσθέτει πως το 18% των διδακτόρων στην Ελλάδα δηλώνουν οικονομικά μη ενεργοί και το 3% άνεργοι.
Μόλις το 20% των διδακτόρων εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, αλλά το ποσοστό αυξάνεται
Μεταξύ των οικονομικά ενεργών, περίπου το 20% απασχολείται στον ιδιωτικό τομέα, και το 50% στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. «Το θετικό είναι πως το ποσοστό των διδακτόρων που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα βαίνει διαρκώς βελτιούμενο τις δύο τελευταίες δεκαετίες, και αυτό έχει να κάνει και με μέγεθος της επένδυσης που έκανε η ελληνική βιομηχανία για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε & Α). Οι δαπάνες των μεγαλύτερων ελληνικών βιομηχανιών εν μέσω κρίσης για Ε & Α έχουν αυξηθεί κατά 22%, κάτι που σημαίνει πως η ελληνική βιομηχανία αναζητά ερευνητές και επιστήμονες με εξειδικευμένη γνώση. Ωστόσο, το 35,6% των επιχειρήσεων δυσκολεύεται να καλύψει θέσεις εργασίας, καθώς οι ζητούμενες δεξιότητες λείπουν από την αγορά. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο για τις εξωστρεφείς (45,9%) και τις μεγάλες (44,7%) επιχειρήσεις» επισημαίνει η Senior Advisor του ΣΕΒ στον Τομέα Βιομηχανίας, Ανάπτυξης, Δικτύων και Περιφερειακής Πολιτικής.
Για λόγους συγκρίσεων αξίζει να αναφερθεί πως ο μέσος όρος των ερευνητών που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα είναι 46% στην Ευρώπη, ενώ στις ΗΠΑ φτάνει στο 80% και στην Ιαπωνία το 75%. «Το 2014 στις ΗΠΑ απονεμήθηκαν γύρω στους 40.000 διδακτορικούς τίτλους μόνο στα πεδία STEM (σ.σ. Επιστήμη-τεχνολογία- μηχανική- μαθηματικά), όταν οι νέες θέσεις εργασίας στα Αμερικανικά ΑΕΙ στα εν λόγω πεδία δεν υπερβαίνουν τις 3000 ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι στις ΗΠΑ η συντριπτική πλειοψηφία των κατόχων διδακτορικών τίτλων STEM απορροφάται από τον ιδιωτικό τομέα. Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα είναι τόσο μικρό, παρ’ όλο που υπάρχει ζήτηση από την ελληνική αγορά, υπάρχουν ανάγκες» σημειώνει η Δρ Μποζούδη.
Διδακτορικά και Industry 4.0
Δεδομένου ότι η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση είναι εδώ και ότι το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης έχει ως έναν από τους δύο βασικούς κορμούς του την ψηφιακή μετάβαση, πώς «πριμοδοτούνται» στην Ευρώπη διδακτορικά που σχετίζονται με το Ιndustry 4.0;
«Στην Ιταλία», εξηγεί η Δρ Μποζούδη, «υπάρχει το πρόγραμμα “Industria 4.0”, το οποίο χρηματοδοτεί 1400 βιομηχανικά διδακτορικά τον χρόνο για την περίοδο 2017-2020 και η λογική είναι ότι πρόκειται να ανανεωθεί και το επόμενο διάστημα, δεδομένου ότι το Ταμείο Ανάκαμψης έχει ως κορμούς την πράσινη οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση.
Αντίστοιχα προγράμματα δεν υπάρχουν μόνο για το Industry 4.0. Ο θεσμός των βιομηχανικών διδακτορικών είναι ευρέως διαδεδομένος. Τα βιομηχανικά διδακτορικά είναι πρότυπα ερευνητικά έργα με εφαρμοσμένο προσανατολισμό, που εκπονούνται στο πλαίσιο τριμερούς σύμβασης ανάμεσα σε υποψήφιους/ες διδάκτορες, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις. Η έρευνα που πραγματοποιείται στο πλαίσιό τους αποτελεί τρόπον τινά “παραγγελία” μιας επιχείρησης για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων τεχνολογίας αιχμής που αντιμετωπίζει.
Στη Δανία, για παράδειγμα, η δημόσια επιχορήγηση για την αμοιβή ενός βιομηχανικού διδάκτορα φτάνει στο 50% για την επιχείρηση, ενώ επιδοτείται και το ακαδημαϊκό ίδρυμα για την κάλυψη του κόστους εποπτείας και εκπαίδευσης. Στη Γαλλία, η επιχείρηση που μετέχει στο εθνικό πρόγραμμα βιομηχανικών διδακτορικών λαμβάνει ετήσια επιχορήγηση περίπου 15.000 ευρώ για την αμοιβή των ερευνητών, για τρία χρόνια. Υπάρχουν επίσης πρόσθετες φοροαπαλλαγές. Στο εξωτερικό ο θεσμός των βιομηχανικών διδακτορικών χαίρει ιδιαίτερης στήριξης από τον δημόσιο τομέα. Στη Δανία τέτοια προγράμματα ξεκίνησαν το 1971» γνωστοποιεί το στέλεχος του ΣΕΒ.
Ασάφειες και κενά στη νομοθεσία δυσκολεύουν τις συμβάσεις για βιομηχανικά διδακτορικά
Κατά τη Δρα Μποζούδη, στην ελληνική νομοθεσία υπάρχουν σήμερα πολλές ασάφειες και κενά γύρω από τα πνευματικά δικαιώματα και το καθεστώς απασχόλησης των διδακτόρων. Τα κενά αυτά λειτουργούν αποτρεπτικά, υποστηρίζει, καθώς δημιουργούν πρακτικά προβλήματα και χρονοβόρες διαδικασίες για τη σύναψη και εκτέλεση σχετικών συμβάσεων ανάμεσα σε μία επιχείρηση, ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα και την/τον υποψήφιο διδάκτορα ή ερευνητή/τρια.
«Έχουμε να κάνουμε επίσης και με περιορισμούς που τίθενται από τους κανονισμούς των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής. Πολλές φορές υπάρχει πρόβλημα ακόμα και για τη φυσική παρουσία της/του υποψήφιου διδάκτορα στις εγκαταστάσεις μιας επιχείρησης για να χρησιμοποιήσει εξοπλισμό για πειράματα κτλ. Ακόμα και η τυπική δυνατότητα για την έμμεση συμμετοχή μιας επιχείρησης στην εκπόνηση απλής διδακτορικής διατριβής, πχ με παροχή αναλωσίμων, δεν επιτρέπεται» σημειώνει, προσθέτοντας όμως ότι γίνονται βήματα προς τη θετική κατεύθυνση: «Έχουμε ήδη το Πανεπιστήμιο Πατρών, μια σημαντική προσπάθεια από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, όπως και το ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που έχει προχωρήσει σε πρόγραμμα ερευνητικών υποτροφιών, το ένα τρίτο των οποίων αφορά βιομηχανικά διδακτορικά. Απομένει, όμως, μακρύς δρόμος να διανύσουμε»._
Αλεξάνδρα Γούτα
