Διασχίζουν την οριζόντια τεχνητή σήραγγα και εισέρχονται στο εσωτερικό ενός σπηλαίου που σχηματίστηκε πριν από ένα και πλέον εκατομμύριο χρόνια. Είναι 8μιση το βράδυ και την ώρα αυτή το σπήλαιο δεν είναι επισκέψιμο. Αυτοί όμως είναι οι τυχεροί, που πρόκειται να βιώσουν μια μοναδική εμπειρία. Λίγα λεπτά αργότερα, από την κεντρική αίθουσα του σπηλαίου ακούγεται για πρώτη φορά μουσική, που πλημμυρίζει όλο τον χώρο. Είναι ένας σπάνιος συνδυασμός βιμπράφωνου, φωνής, νικελάρπας και άλλων οργάνων, τον οποίο παράγουν η διεθνούς φήμης σοπράνο Αφροδίτη Πατουλίδου και η μουσικός κρουστών Πανάγιω Καραμούζη.
Πρόκειται για μια διαφορετική συναυλία, που πραγματοποιήθηκε χθες βράδυ στο εσωτερικό του σπηλαίου των Πετραλώνων, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου, που συνδιοργανώνουν η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ) και το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (ΑΜΘ), με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και σε συνεργασία με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
Το σπήλαιο Πετραλώνων ή «Κόκκινων Πετρών» βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες του όρους Κατσίκα του νομού Χαλκιδικής και έχει έκταση περίπου 10.000 τ.μ.. Ανακαλύφθηκε από κατοίκους του χωριού το 1959, ενώ έναν χρόνο αργότερα εντοπίστηκε εκεί το αρχαιότερο ανθρώπινο λείψανο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο. Στον σπήλαιο αυτό, για πρώτη φορά χθες, μετά από 1.000.700 χρόνια, ακούστηκε μουσική.
«Δεν πρόκειται για μια συμβατική μουσική παράσταση. Είναι μια τελετή, μια πρόσκληση σε εσωτερικό βίωμα. Η υγρή σιωπή του σπηλαίου, ο τρόπος που αντανακλά τον ήχο, η αίσθηση ότι βρίσκεσαι μέσα στη γη, όλα αυτά δημιουργούν ένα σκηνικό που δεν μπορείς να αγνοήσεις ούτε να διαχειριστείς με τους συμβατικούς όρους της σκηνικής παρουσίας», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, λίγο πριν από τη συναυλία, η Ελληνίδα σοπράνο που διαπρέπει στο εξωτερικό. «Η ιδέα να συναντηθεί η ανθρώπινη φωνή με έναν χώρο που προϋπήρξε κάθε πολιτισμικής έκφρασης, έναν χώρο σχεδόν μυθικό, δημιουργεί μια ιδιαίτερη συγκίνηση και πρόκληση. Η ηχώ της φωνής μου μέσα σε έναν χώρο ηλικίας εκατομμυρίων ετών είναι κάτι που με υπερβαίνει· με κάνει να αισθάνομαι μέρος μιας αλυσίδας ανθρώπινης έκφρασης που ξεκινά από πολύ μακριά και συνεχίζει προς το μέλλον. Είναι σχεδόν σαν να επιστρέφει η φωνή στον πρωταρχικό της χώρο», πρόσθεσε η Αφροδίτη Πατουλίδου.
Οι περιορισμένοι θεατές, αφού ακολούθησαν τη διευθετημένη διαδρομή περπατώντας ανάμεσα σε πολύχρωμους σταλαγμιτικούς σχηματισμούς και διήλθαν από τους κυριότερους θαλάμους του μεγαλειώδους δημιουργήματος της φύσης, στην κεντρική αίθουσα ακινητοποιήθηκαν στο διάδρομο των επισκεπτών και «περικύκλωσαν» τις δύο μουσικούς. Αυτές, επίσης όρθιες στον ίδιο διάδρομο, παρουσίασαν έργα και διασκευές που αντλούσαν έμπνευση από την παραδοσιακή μουσική αλλά και από τη σύγχρονη γραφή, σε μια ατμοσφαιρική επεξεργασία.
Η συναυλία ξεκίνησε με τον Επιτάφιο του Σεικίλου, την αρχαιότερη γνωστή παρτιτούρα που έχει διασωθεί, φέροντας το μήνυμα: «Όσο ζεις λάμπε, καθόλου μη λυπάσαι. Για λίγο διαρκεί η ζωή, ο χρόνος απαιτεί την πληρωμή του». Παρουσίασαν, επίσης, την πρεμιέρα δύο έργων της συνθέτριας Λίνας Τόνια, τα οποία συνέθεσε ειδικά γι’ αυτή την περίσταση.
«Τα όργανα που χρησιμοποιούνται -βιμπράφωνο, κρουστά, λύρα κ.ά.- λειτουργούν σαν αντίστιξη αλλά και σαν προέκταση της φωνής. Ο διάλογος που αναπτύσσεται δεν είναι μόνο μουσικός αλλά και αφηγηματικός. Σε κάποιες στιγμές η φωνή μοιάζει να ψιθυρίζει μέσα από τις σπηλιές, σε άλλες να κραυγάζει, σαν κάλεσμα», περιέγραψε την εμπειρία η κ. Πατουλίδου, που δήλωσε ότι η συνεργασία της με την ΚΟΘ και την Πανάγιω Καραμούζη από το δυναμικό της ορχήστρας, αποτελεί για την ίδια πηγή έμπνευσης. «Η μουσική μετουσιώνεται ανάλογα με το χώρο όπου παρουσιάζεται. Αλλιώς είναι σε μία παλιά αίθουσα συναυλιών, αλλιώς είναι σε μία καινούργια. Αλλιώς μπορεί να είναι σε ένα θέατρο και διαφορετικά σε ένα αρχαίο θέατρο, σε μια εκκλησία, στην ύπαιθρο ή σε μια πλατεία… Και βεβαίως, όταν έχουμε έναν τέτοιο ξεχωριστό χώρο, όλη η μουσική αποκτά διαφορετική υπόσταση», ανέφερε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΘ Σίμος Παπάνας.
«Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο και είναι ξεχωριστό το πόσο μαγευτική είναι αυτή η ατμόσφαιρα και πόσο ιδιαίτερο το περιβάλλον για να δοθεί μια συναυλία και να ακούσει κανείς μουσική. Ήδη από την πρώτη φορά που έγινε η πρόβα για να δούμε την ηχητική του χώρου και αν είναι δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο, ήταν τελείως μαγευτικό, μία απολύτως σαγηνευτική εμπειρία», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής προϊστάμενος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας και προϊστάμενος του γραφείου Βόρειας Ελλάδας Φώτης Γεωργιάδης.
Βέβαια λαμβάνουμε υπόψη μας και το γεγονός ότι τα σπήλαια αποτελούν ιδιαίτερα ευαίσθητα περιβάλλοντα και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο αριθμός των εισιτηρίων ήταν περιορισμένος. Κι επειδή είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο, θέλουμε να δούμε αν θα προκαλέσει κάποιες επιβαρύνσεις στο μνημείο, για να σκεφτούμε αν είναι κάτι που μπορεί να συνεχιστεί ή όχι», πρόσθεσε ο κ. Γεωργιάδης.
Άλλωστε, το σπήλαιο των Πετραλώνων είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ελλάδας και συγχρόνως αποτελεί ανεκτίμητο θησαυρό Ιστορίας και Πολιτισμού. Πρόκειται για την πρωιμότερη αρχαιολογική θέση στη χώρα μας και μία από τις παλαιότερες της Ευρώπης. Επαναλειτούργησε στο τέλος Μαρτίου 2024, οπότε και αποδόθηκε ανακαινισμένο, αναβαθμισμένο λειτουργικά, προστατευμένο και ασφαλές, αφού υλοποιήθηκε σειρά έργων συντήρησης και εξυγίανσης, καθώς και εργασίες αποκατάστασης των φθορών του λιθωματικού διακόσμου του αλλά και σειρά άλλων παρεμβάσεων.
«Το σπήλαιο είχε προβλήματα κατά το παρελθόν. Οι υποδομές του ήταν σχετικά πεπαλαιωμένες κι αυτό προκαλούσε προβλήματα όχι μόνο στους επισκέπτες αλλά και πιθανόν και στο ίδιο το μνημείο. Οπότε έγινε μια πολύ μεγάλη ανακαίνιση του συνόλου των υποδομών, σε σημείο που οτιδήποτε υπάρχει μέσα στη σπηλιά, εκτός από την ίδια σπηλιά, τοποθετήθηκε εκ νέου. Κι από τότε που άρχισε ξανά να λειτουργεί, τα σχόλια των επισκεπτών είναι διθυραμβικά και πολύ ενθαρρυντικά, ενώ η επισκεψιμότητα έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, γιατί όταν επενδύεις σε κάποια εργασία αυτό αναγνωρίζεται και αποδίδει», τόνισε ο Φώτης Γεωργιάδης.
Η ιδιαίτερη συναυλία, που πραγματοποιήθηκε μέσα στο σπήλαιο, χαρακτηρίστηκε ως το αποκορύφωμα του Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου της ΚΟΘ και του ΑΜΘ, ενώ αποτέλεσε προαναγγελία της επερχόμενης περιοδικής έκθεσης που διοργανώνεται από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, με τίτλο «Στη Σπηλιά: Ιστορίες από το Σκοτάδι στο Φως», η οποία θα εγκαινιαστεί στο ΑΜΘ στις 15 Μαΐου.
«Οι αρχαιολογικοί χώροι και οι χώροι πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα προκύπτει ότι μπορούν να φιλοξενήσουν σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, όπως για παράδειγμα παραστάσεις μουσικής. Το πιο βασικό όμως είναι ότι όταν συνεργάζονται οι φορείς μπορούν να γίνουν μοναδικά πράγματα», είπε από την πλευρά της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η γενική διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Αναστασία Γκαδόλου.
Αμέσως μετά την 50λεπτης διάρκειας συναυλία, ακολούθησε και μια δεύτερη, για να ικανοποιηθεί μεγαλύτερος αριθμός θεατών, ενώ τα εισιτήρια που είχαν διατεθεί πριν από έναν μήνα, εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγες ώρες.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
