«Πολλές φορές είπα ότι θα ήθελα να είχα τη μασχάλη του πατέρα μου γιατί εκεί δεν ένιωθα κανέναν κίνδυνο» είπε η κ. Ριβάχ.
Ρεπορτάζ: Δημήτρης Κετικίδης
Το βιβλίο του, «Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας» παρουσίασε σήμερα ο καθηγητής ιστορίας, γεωγραφίας, ηθικής και πολιτικής αγωγής κ. Αναστάσιος Καράμπαμπας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης.
Ο Γάλλος πρόξενος Jean-Luc Lavaud αρχικά καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους στην παρουσίαση, και έκανε λόγο για ένα έργο το οποίο «μας ταξιδεύει στον χρόνο, ξεναγώντας μας στα δαιδαλώδη σοκάκια των εβραϊκών συνοικιών. Οι Εβραίοι της Ελλάδας έχουν να αντιμετωπίσουν τον αντισημιτισμό, τις διώξεις και την τραγωδία του Ολοκαυτώματος.
Ο κ. Καράμπαμπας μας καλεί να αναλογιστούμε το παρελθόν το παρόν και το μέλλον. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την κ. Ρενέ Ριβάχ. Είναι η δεύτερη φορά που βρίσκεται εδώ να μας μιλήσει. Είμαι πεπεισμένος ότι οι μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν το Ολοκαύτωμα, είναι το πιο ισχυρό επιχείρημα για την αποφυγή τέτοιων γεγονότων στο μέλλον».
Ως καθηγητής έχω μέσα μου τη μεταλαμπάδευση
Ο συγγραφέας κ. Καράμπαμπας αρχικά ευχαρίστησε όλους όσους συνέβαλαν στη συγγραφή αυτού του βιβλίου. «Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας. Ένα βιβλίο το οποίο κυκλοφόρησε το 2022. Όταν έδωσα το βιβλίο στον Ψυχογιό, ενθουσιάστηκαν. Κατάλαβαν ότι ίσως να λείπει κάτι από την ελληνική βιβλιογραφία. Προσπάθησα να δείξω αυτήν την έρευνα που έκανα σε όλους. Το βιβλίο πήγε πολύ καλά, καταφέραμε να πουλήσουμε 2500 αντίτυπα. Ο κόσμος το αγκάλιασε στις παρουσιάσεις. Πολλοί μου έλεγαν ότι δεν γνώριζαν κάποιες ιστορίες. Αυτό για εμένα ήταν πολύ σημαντικό. Το άλλο θέμα που θέλω να θίξω είναι τα παιδιά.
Ως καθηγητής έχω μέσα μου τη μεταλαμπάδευση. Όταν ο Ψυχογιός μου είπε ότι το βιβλίο μου υπάρχει στα σχολεία, είπα ότι πέτυχα τον στόχο μου. Αν άγγιξα τα παιδιά, τότε πιστεύω ότι κατάφερα κάτι πολύ σημαντικό. Ό,τι έγραψα για τους Εβραίους της Ελλάδας με αγγίζει. Εμείς πρέπει να πούμε στην επόμενη γενιά κάποια πράγματα. Το 2011 ξεκίνησε η έρευνά μου. Είχα την τύχη να γνωρίσω μια φίλη της οικογένειας επιζήσασα του Ολοκαυτώματος. Αφού κατάφερε να επιβιώσει μου μίλησε για τον αντισημιτισμό στην Ελλάδα. Όλο αυτό εμένα με άγγιξε ως Έλληνα. Μου είπε ότι την ιστορία που σου διηγούμαι δεν την έχω πει σε κανέναν. Εμείς τα νέα παιδιά, στο λύκειο δεν ξέραμε τίποτα. Το μάθημα της ιστορίας δεν έκανε καμία αναφορά στο Ολοκαύτωμα»
«Έχω πολύ άσχημες εικόνες»
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο η Ρίνα Ριβάχ η οποία κατάφερε να επιζήσει από το Ολοκαύτωμα. Εκτοπίστηκε τον Αύγουστο του 1943 με τον τελευταίο συρμό ο οποίος οδηγούσε στο στρατόπεδο Μπέργκεν Μπένζελ.
«Έχω πολύ άσχημες εικόνες. Ένα τρένο ξαφνικά άρχισε να βομβαρδίζεται. Ο πατέρας μου με πήρε από το μπράτσο και άρχισε να πηδάει παντού για να γλιτώσουμε, και αυτή η εικόνα με έχει σημαδέψει. Πολλές φορές είπα ότι θα ήθελα να είχα τη μασχάλη του πατέρα μου γιατί εκεί δεν ένιωθα κανέναν κίνδυνο» είπε αρχικά.
«Κάθε πρωί ξεσκαρτάρανε τους νεκρούς από τους ζωντανούς»
Η κ. Ριβάχ περιέγραψε την εμπειρία της από το στρατόπεδο του Μπέργκεν Μπένζελ, χαρακτηρίζοντάς το ως στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Όπως λέει χαρακτηριστικά, η μόνη της παρέα ήταν ένας φεγγίτης ο οποίος έδινε φως στο παράπηγμα που έμεναν. «Ήταν ένα στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας με πολύ κακές συνθήκες διαβίωσης. Κάθε πρωί ξεσκαρτάρανε τους νεκρούς από τους ζωντανούς. Χώρισαν τις γυναίκες από τους άντρες και εγώ με τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου πήγαμε σε στρατόπεδο γυναικών, και οι άντρες της οικογένειας σε στρατόπεδο ανδρών» συνέχισε.
«Οι άνθρωποι κοιτούσαν καθημερινά τον θάνατο»
«Έχω δει πολλά έργα που έχουν να κάνουν με το Ολοκαύτωμα. Οι άνθρωποι κοιτούσαν καθημερινά τον θάνατο. Μέσα στο παράπηγμα που ήμασταν υπήρχε μια μικρή σόμπα. Στο τελευταίο κρεβάτι είχε έναν φεγγίτη ο οποίος έδινε φως. Αυτή ήταν η παρέα μου. Μετά τον πόλεμο άρχισα να παίζω με τις λάσπες. Κάναμε κεφτεδάκια και τσουρέκια με τις λάσπες. Δεν ήξερα τι θα πει παιχνίδι. Οι ελάχιστες αναμνήσεις μου είναι πιο ζωντανές από το τι έκανα χθες» περιγράφει η κ. Ριβάχ.
«Εγώ είχα 40 πυρετό. Η μητέρα μου, ζήτησε από έναν γιατρό συγκρατούμενό μας να της ξεριζώσει ένα νύχι για να είναι κι αυτή άρρωστη και να μπορεί να κάτσει δίπλα μου να με φροντίσει. Έχω μια εικόνα που όταν τη θυμάμαι μου έρχεται να μπω κάτω από το τραπέζι. Πήγα μια μέρα σε έναν μπαξέ να μαζέψω φράουλες χωρίς να ξέρω καν τι είναι. Κάποια στιγμή βγήκε η Γερμανίδα στο κατώφλι της και έβαλε τα χέρια στη μέση. Γύρισε και μου είπε, δεν ντρέπεσαι εσύ να κλέβεις φράουλες; Εγώ σε ηλικία 5 ετών της «είπα εγώ να ντρέπομαι ή εσείς που χωρίζετε τα παιδάκια από τους γονείς τους»; Δύο χρόνια δεν ξέραμε τι θα πει κανονικό φαγητό, κανονική τουαλέτα».
Η περιγραφή του βιβλίου
Ίσως σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα η εβραϊκή παρουσία δεν παρουσιάζει τέτοια ποικιλομορφία και ενδιαφέρον όσο στην Ελλάδα. Tα πρώτα ίχνη της ανιχνεύονται κατά την αρχαιότητα. Πιθανόν πρόκειται για τις παλαιότερες εβραϊκές κοινότητες επί ευρωπαϊκού εδάφους. Εξελληνισμένοι Ρωμανιώτες, Σεφαραδίτες της Δυτικής Μεσογείου και Ασκεναζίτες της Κεντρικής Ευρώπης δημιουργούν ένα μοναδικό και πολύχρωμο μωσαϊκό κοινοτήτων, στο οποίο καθεμία αποτελεί αναπόσπαστη ψηφίδα, με τη δική της συναρπαστική ιστορία.
Η Θεσσαλονίκη ως η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων, τα Ιωάννινα ως πρωτεύουσα των Ρωμανιωτών, τα Χανιά, η Κέρκυρα, η Ρόδος, το Διδυμότειχο, η Χαλκίδα, η Κομοτηνή, η Λάρισα, o Bόλος, η Καβάλα, η Αθήνα, όλες μαζί αλλά και κάθε κοινότητα ξεχωριστά αναδεικνύονται ως αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού και της πλούσιας ιστορίας της χώρας. Για πρώτη φορά, καταβάλλεται προσπάθεια να παρουσιαστεί επιστημονικά στην ελληνική βιβλιογραφία μια πλήρης και συνολική εικόνα της ιστορίας των Εβραίων της Ελλάδας, μέσα από μαρτυρίες, φωτογραφίες, ποιήματα και τραγούδια από τη στιγμή που εμφανίστηκαν στον ελλαδικό χώρο μέχρι το Ολοκαύτωμα και μετέπειτα. Επιχειρείται, επίσης, να αναδειχτεί σε όλο της το εύρος η συμβολή των Ελλήνων Εβραίων στην οικονομική, πολιτιστική, πνευματική και πολιτική ζωή της Ελλάδας, αλλά και να «αποκαλυφθούν» οι χρυσές και οι μαύρες σελίδες της συμβίωσης των Ελλήνων Εβραίων με τους χριστιανούς.
