Στην προφορική αφήγηση, ακόμη κι αν το κοινό δεν μιλά, ανοίγει ένας διάλογος μεταξύ ακροατηρίου και αφηγητή, καταρρίπτονται τείχη και δημιουργείται μια σχέση προσωπική και άμεση. Μέσα από την τέχνη της αφήγησης οι αφηγητές ανακαλύπτουν πτυχές του εαυτού τους, “ξεκλειδώνουν” δεξιότητες, αποκτούν εφόδια σε προσωπικό, κοινωνικό, επαγγελματικό επίπεδο που ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους, αλλάζουν τρόπο αντίληψης του άλλου, της πραγματικότητας και του κόσμου.
Την πολυδιάστατη επίδραση που έχει η τέχνη της προφορικής αφήγησης σε όσους εμβαθύνουν στο άκουσμα και στην ανταλλαγή παραμυθιών περιέγραψαν στο ΑΠΕ- ΜΠΕ, με βάση τις δικές εμπειρίες και διαπιστώσεις δύο αφηγήτριες, οι οποίες εκπαιδεύθηκαν σε σεμινάρια και εργαστήρια Αφήγησης και Έκφρασης της Action Art/Εικαστική Δράση και αποτελούν πλέον μέλη της μεγάλης παγκόσμιας κοινότητας, με αποστολή τη διάδοση της άυλης κληρονομιάς.
“Παρακολούθησα δύο χρόνια, το 2017 και το 2018, το εργαστήριο αφήγησης παραμυθιού. Το θεώρησα φυσική προέκταση του επαγγέλματός μου” δήλωσε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, η Ναντίνα Κυριαζή, θεατρολόγος και αφηγήτρια, η οποία εργάζεται στο Τμήμα Πολιτισμού ιδιωτικής επιχείρησης. Αρχικά η Ναντίνα Κυριαζή παρακολούθησε το πενθήμερο σεμινάριο που διοργανώνει η Action Art κάθε Μάιο και αποφάσισε στη συνέχεια να συμμετάσχει στο εργαστήριο αφήγησης. “Αυτό που μου άρεσε ήταν η σαφής δομή, το ότι είχε να κάνει με την ανταλλαγή ιστοριών και ότι δεν ήταν μια ατομική, αλλά μια συλλογική διαδικασία. Μπορείς να ακολουθήσεις τον προσωπικό σου ρυθμό, αλλά παράλληλα παρασύρεσαι από την ομάδα” εξήγησε.
“Επέλεξα να παρακολουθήσω το εργαστήριο, επειδή μου αρέσουν οι ιστορίες, τα λαϊκά παραμύθια, η λαογραφία λόγω της ισχυρής φαντασίας, ανακαλύπτω καινούριους τρόπους, καινούρια παράθυρα για να βλέπω την πραγματικότητα και τον ίδιο τον εαυτό μου” ανέφερε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η θεατρολόγος και αφηγήτρια Χρυσάνθη Βουδούρη, η οποία επίσης είχε την πρώτη επαφή με τέχνη της αφήγησης σε σεμινάριο της Action Art/Εικαστική Δράση.
Το εργαστήριο δεν έχει να κάνει με τα ερωτήματα γύρω από το παραμύθι, δίνει σημασία στον τρόπο της αφήγησης, στο πώς στέκεσαι την ώρα που αφηγείσαι και στον τρόπο με τον οποίο εκφέρεις τον λόγο, τόνισε η Ναντίνα Κυριαζή, προσθέτοντας ότι ευχάριστη έκπληξη ήταν ότι δεν αισθάνθηκε ότι πήγαινε φροντιστήριο ή σχολείο, αλλά ότι συμμετείχε σε μία βιωματική διαδικασία.
Η μύηση στην τέχνη της αφήγησης προϋποθέτει έρευνα, πηγαίνεις σε βιβλιοθήκες, αναζητάς παραμύθια από καταλόγους, διαπιστώνεις τον πλούτο της παράδοσης και ανακαλείς μνήμες από τον παππού και τη γιαγιά σου όταν σου διηγούνταν ιστορίες, πρόσθεσε η κ. Κυριαζή.
Όταν είσαι έτοιμος να προχωρήσεις στο επόμενο στάδιο το καταλαβαίνεις, ανέφερε απαντώντας στην ερώτηση αν αισθάνθηκε δισταγμούς να σταθεί στη μέση με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας γύρω της να την ακούν να αφηγείται την ιστορία που επέλεξε.
“Αρχίζεις να βλέπεις τους άλλους να αφηγούνται και θέλεις και εσύ. Αυτό επιτυγχάνεται με έναν καθαρά προσωπικό ρυθμό, που είναι απόλυτα σεβαστός από το εργαστήριο” διευκρίνισε.
“Στην αρχή οι αφηγήσεις μου ήταν σε πειραματικό, δοκιμαστικό στάδιο. Χρόνο με τον χρόνο είδα πόσο μεγάλη ήταν η βελτίωση, πόσο μπορούσα να συνθέτω, πώς με τη καθοδήγηση της εμψυχώτριας έμαθα να αφηγούμαι με καθαρά δικό μου τρόπο” ανέφερε η Χρυσάνθη Βουδούρη, η οποία άρχισε να συμμετάσχει σε εκδηλώσεις αφήγησης σε βιβλιοθήκες του δήμου Θεσσαλονίκης και συμμετέχει πλέον σε εκδηλώσεις που συνδιοργανώνει η Action Art με Μουσεία και σε Φεστιβάλ.
Κοινή εκτίμηση και των δύο αφηγητριών είναι ότι είναι σημαντικό η εκπαιδεύτρια να μην επιδιώκει να δημιουργήσει αντίγραφά της, που υιοθετούν τις ίδιες κινήσεις, τεχνικές και τρόπους αφήγησης που χρησιμοποιεί η ίδια και να ενθαρρύνει τους εκπαιδευόμενους να έχουν το δικό τους προσωπικό στυλ.
Δημιουργία προσωπικού προγράμματος αφήγησης (ρεπερτορίου)
Στο εργαστήριο ο αφηγητής καθοδηγείται ώστε να καταρτίσει το δικό του πρόγραμμα αφήγησης, το οποίο διαμορφώνει ανάλογα με τα μηνύματα που λαμβάνει από το κοινό.
Η Χρυσάνθη Βουδούρη εξήγησε ότι βρίσκεται στην αναζήτηση παραμυθιών, που θα μπορούσε να εντάξει στο δικό της ρεπερτόριο, θα τα καταγράψει και θα τα προσαρμόσει. Ιδιαίτερη προτίμηση δείχνει στην αφήγηση παραμυθιών με ιστορίες, φρίκης, τρόμου, μαύρου χιούμορ, την ελκύουν όπως εξήγησε τα λαϊκά παραμύθια, που έχουν αρχετυπικά σχήματα και ωμότητα.
“Ένα δύσκολο κομμάτι είναι να μάθεις να αφουγκράζεσαι το κοινό, αν η ιστορία σου περνά στο κοινό. Μαθαίνεις να διαβάζεις τη στάση του κοινού τις εκφράσεις του” εξήγησε η Ναντίνα Κυριαζή και πρόσθεσε: “Είτε είναι παιδιά, είτε είναι ενήλικες, το κοινό μας δείχνει αν του αρέσει ή όχι το περιεχόμενο. Βλέπουμε το πρόσωπό τους, τι τους άγγιξε, τι δεν τους άγγιξε”.
Τα παραμύθια, στα οποία εκδηλώνει περισσότερο ενδιαφέρον το κοινό είναι εκείνα που ωθούν τα συναισθήματα στα άκρα, που περιγράφουν ευτράπελες καταστάσεις, παρατήρησε η κ. Βουδούρη, η οποία διδάσκει σε σχολεία θεατρική αγωγή και αξιοποιεί την αφήγηση παραμυθιού σαν εργαλείο για δραστηριότητες που συνδέονται με την εκφορά λόγου, τη δραματοποίηση, την εκμάθηση του τι είναι ο ρόλος για να περάσει στο θεατροπαιδαγωγικό κομμάτι.
Ταπεινότητα, πειθαρχία και σεβασμός στους γύρω σου και στον χώρο στον οποίο ζεις
Το πρώτο εφόδιο για τη Ναντίνα Κυριαζή είναι ότι μέσα από την τέχνη της αφήγησης απέκτησε, όπως υπογράμμισε, μεγαλύτερη ταπεινότητα.
“Καταλαβαίνεις πόσα πράγματα δεν γνωρίζεις και πόσα πολλά θα πρέπει να έχεις για να αφηγηθείς μπροστά στο κοινό. Η ταπεινότητα είναι από τα πρώτα μαθήματα που παίρνεις τόνισε. “Μαθαίνεις επίσης να έχεις προσωπικότητα, να προσθέτεις το προσωπικό σου στοιχείο και να ανακαλύπτεις τον δικό σου προσωπικό τρόπο αφήγησης. Δεν θέλω να γίνω άλλη αφηγήτρια, να γίνω ο εαυτός μου να παίρνω καλά στοιχεία να μπορώ να τα μετουσιώνω και να να τα βγάζω προς τα έξω” επισήμανε.
Το μεγαλύτερο όμως μάθημα που άντλησε από τη γνωριμία και άσκηση της τέχνης της αφήγησης είναι ότι αντιλαμβάνεται όλο τον κόσμο διαφορετικά.
“Ο κόσμος είναι ο ίδιος που υπήρχε πριν από τόσα και χρόνια και τα αρχέτυπα στοιχεία που μας ορίζουν ως ανθρώπους συνεχίζουν και ενυπάρχουν μέσα μας. Εμείς με τη ζωή που έχουμε φτιάξει, τον πολιτισμό που έχει εξελιχθεί αυτά τα αρχέτυπα τα έχουμε καταχωνιάσει και βγαίνουν στην επιφάνεια, όταν μεταξύ μας λέμε ιστορίες που φωτίζουν παραδόσεις και πολιτισμούς” ανέφερε η κ. Κυριαζή.
“Μπορώ να δω ένα δέντρο και να πλάσω μία ιστορία για το δέντρο , υπάρχει πολύ πριν από μένα, έχει ζήσει πράγματα που έχω δει, θα δει πράγματα που θα δω και εγώ. Το παραμύθι σε βοηθάει να αποκτάς σεβασμό για τους γύρω σου για τον χώρο στον οποίο ζεις, δρας, και αναπνέεις” υπογράμμισε η αφηγήτρια.
Τόνισε ακόμη ότι “παρόλο που είσαι αφηγητής, μαθαίνεις να ακούς τους άλλους. Μαθαίνεις να ακούς τον εαυτό σου και να ακούς και το κοινό αν και μπορεί να μην πει λέξη”.
“Έμαθα να ακούω προσεκτικά, όταν μιλάει κάποιος. Ψάχνοντας πως να πω εκείνο ή το άλλο μαθαίνω και την ιδιοσυγκρασία μου καλύτερα” ανέφερε η Χρυσάνθη Βουδούρη. “Έμαθα να πειθαρχώ. Έμαθα ότι είτε το κάνω επαγγελματικά, είτε από χόμπι πρέπει να συνεργάζομαι με άλλα άτομα, να τα ακούω και να προσπαθώ να συνυπάρξω μαζί τους. Ειδικά γνωρίζοντας άτομα από άλλες χώρες ή βλέποντας τα στο κοινό διέκρινα ξεκάθαρα ότι μας ενώνουν τα ίδια πράγματα. Για μένα ήταν μία φανέρωση ότι όλοι ανήκουμε κάπου, ότι όλοι καθοριζόμαστε από τα ίδια συναισθήματα” ανέφερε η κ. Βουδούρη.
Οι άνθρωποι γενικά νομίζουν ότι δεν τους αρέσει να ακούν παραμύθια μέχρι να ακούσουν πρώτη φορά. Βρίσκουν σε αυτά στοιχεία του εαυτού τους, τόνισε.
Το Εργαστήριο Αφήγησης & Έκφρασης με τη Ροδάνθη Δημητρέση, αφηγήτρια και ιδρυτικό μέλος της μη κερδοσκοπικής εταιρείας, Action Art/Εικαστική Δράση για τη διάδοση της παγκόσμιας άυλης κληρονομιάς, της προφορικής παράδοσης και την προώθηση διαπολιτισμικών προγραμμάτων, διοργανώνεται για ένατη συνεχή χρονιά από τέλος Οκτωβρίου έως τον Μάιο.
Το εργαστήριο απευθύνεται σε όσους αγαπούν τα παραμύθια, σε όσους ασκούν την τέχνη της αφήγησης και θέλουν να εμβαθύνουν, σε όσους θέλουν να αξιοποιήσουν τα παραμύθια ως εργαλείο (εκπαιδευτικοί, γονείς, εμψυχωτές ομάδων, επαγγελματίες από τον χώρο του πολιτισμού και της ψυχικής υγείας) ή να αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια ως αφηγητές. Οι ενδιαφερόμενοι για συμμετοχή μπορούν να επικοινωνήσουν στο [email protected], fb: Αction Art.
Η Ροδάνθη Δημητρέση, η οποία εκπαιδεύθηκε το 1995 στη Γαλλία, υλοποιεί παραστάσεις για τη διάδοση της προφορικής παράδοσης, τη δημιουργία πολυγλωσσικών ομάδων αφήγησης και υποστηρίζει προγράμματα για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Η Action Art/Εικαστική Δράση συμμετέχει στις 19 Οκτωβρίου στην ημερίδα “‘Ερῶ ERASMUS- η δημιουργική πρόκληση του Erasmus Plus και πάλι” με παρουσίαση για το παραμύθι, την αφήγηση, την προφορικότητα, ως εργαλεία για τη διαδικασία της μάθησης και τη δημιουργία σχέσεων» και την performance “η σημασία της πράξης της αφήγησης” και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κουκλοθέατρου και Παντομίμας της Βέροιας (11-21 Οκτωβρίου).
Κατερίνα Γιαννίκη
*Τη φωτογραφία παραχώρησε η Action Art/Εικαστική Δράση
