Η κλιματική κρίση και η υπεραλίευση επηρεάζουν τον πληθυσμό των ψαριών, οδηγώντας σε μείωση του μεγέθους τους και σε πολλές περιπτώσεις σε κατάσταση «κλιματικών προσφύγων», καθώς αναζητούν θερμοκρασίες νερού στις οποίες μπορούν να επιβιώσουν.
Αυτές οι διαπιστώσεις προέρχονται από τη συνέντευξη του καθηγητή Daniel Pauly, ο οποίος διδάσκει στο University of British Columbia του Καναδά και είναι επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ. Ο Pauly θεωρείται κορυφαίος επιστήμονας στον τομέα της θαλάσσιας αλιευτικής βιολογίας και ήταν από τους πρώτους που προειδοποίησε για τις οικοσυστημικές επιπτώσεις της υπεραλίευσης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο Pauly, προσκεκλημένος από το Εργαστήριο Ιχθυολογίας του ΑΠΘ, συμμετείχε στο 22ο Ετήσιο Συμπόσιο της FishBase με θέμα «Fishes in changing ecosystems». Σύμφωνα με τον καθηγητή, το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι θάλασσες παγκοσμίως είναι η υπεραλίευση και η κλιματική αλλαγή, με τη θέρμανση των ωκεανών να επιδρά στα οικοσυστήματα. «Η αύξηση της θερμοκρασίας στις θάλασσες μειώνει την ποσότητα οξυγόνου στο νερό, ενώ ταυτόχρονα η θερμότητα απαιτεί περισσότερη οξυγόνωση, καθώς ο μεταβολισμός των ψαριών και των οργανισμών που χρησιμοποιούν βράγχια είναι εντονότερος. Τα ψάρια πιέζονται, καθώς το νερό περιέχει λιγότερο οξυγόνο, ενώ χρειάζονται περισσότερο σε θερμότερα περιβάλλοντα. Είμαστε σαν ζώα μέσα σε πυρκαγιά, αδυνατώντας να αναπνεύσουμε», εξηγεί ο καθηγητής.
Η κατάσταση που δημιουργείται από την αύξηση της θερμοκρασίας του νερού, συνεχίζει ο Pauly, έχει ως συνέπεια τα ψάρια να παραμένουν μικρότερα, ώστε τα βράγχιά τους να επαρκούν για την παροχή οξυγόνου σε πιο θερμά νερά όπου η ποσότητα οξυγόνου είναι ήδη περιορισμένη.
«Υπάρχουν δύο αντίθετες δυνάμεις που πιέζουν τα ψάρια, καθώς απαιτούν περισσότερο οξυγόνο σε θερμότερα νερά, αλλά το νερό περιέχει λιγότερο οξυγόνο. Η οξυγόνωση γίνεται μέσω των βραγχίων, κάτι που είναι πιο εύκολο για τα μικρά ψάρια, αφού τα βράγχιά τους είναι αναλογικά μεγαλύτερα σε σχέση με το μέγεθός τους. Αντίθετα, στα μεγάλα ψάρια η επιφάνεια των βραγχίων είναι μικρότερη αναλογικά, με αποτέλεσμα να έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στην αναπνοή. Φοβόμαστε ότι αν δεν περιορίσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την υπερθέρμανση, θα χάσουμε σιγά σιγά τα μεγάλα ψάρια», προσθέτει.
Καθώς το νερό θερμαίνεται, πολλά θαλάσσια είδη μετακινούνται προς βορρά, αναζητώντας πιο δροσερές θερμοκρασίες. Για παράδειγμα, ψάρια από την Ισπανία φτάνουν στην Αγγλία. «Αυτό δεν συμβαίνει παντού. Στη Μεσόγειο, όπου υπάρχει γεωγραφικό εμπόδιο προς τον βορρά, εισέρχονται ξενικά είδη μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Στον Ατλαντικό, ορισμένα είδη γίνονται «κλιματικοί πρόσφυγες» αναζητώντας πιο δροσερά νερά, ενώ στη Μεσόγειο, «κλιματικοί πρόσφυγες» είναι τα ξενικά είδη όπως ο λαγοκέφαλος και το λεοντόψαρο», αναφέρει.
Η Dr. Ντόνα Δημαρχοπούλου, συνεργάτης του Pauly, επισημαίνει ότι τα ψάρια από τον Ατλαντικό κατευθύνονται βόρεια, από το Μαρόκο προς την Πορτογαλία και την Αγγλία. «Στη Μεσόγειο, ωστόσο, δεν έχουν που να πάνε. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είτε καταφεύγουν σε βαθύτερα νερά είτε μειώνονται οι πληθυσμοί τους. Οι «κλιματικοί πρόσφυγες» στη Μεσόγειο είναι τα ξενικά είδη που εισβάλλουν από τη Διώρυγα του Σουέζ, αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται εις βάρος των τοπικών ειδών, προκαλώντας προβλήματα στους ψαράδες», εξηγεί.
Η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί κυρίως μέσω της μείωσης της υπεραλίευσης, υπογραμμίζει ο Pauly. «Η θάλασσα είναι υπομονετική και γενναιόδωρη μαζί μας. Αν περιορίσουμε την υπεραλίευση, θα επιτύχουμε μεγαλύτερη ποικιλότητα και γονιδιακή δεξαμενή, ώστε να προσαρμοστούμε καλύτερα στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες», καταλήγει.
Ο Δρ Daniel Pauly, Γάλλος και Καναδός, σπούδασε αλιευτική επιστήμη στη Γερμανία και έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της καριέρας του στις τροπικές περιοχές, κυρίως στις Φιλιππίνες. Είναι καθηγητής Αλιείας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, Βανκούβερ/Καναδάς, και διευθύνει το έργο Sea Around Us, το οποίο είναι αφιερωμένο στη μελέτη, τεκμηρίωση και μετριασμό των επιπτώσεων της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Έχει συγγράψει περισσότερες από 1000 επιστημονικές δημοσιεύσεις και περίπου 20 βιβλία που πραγματεύονται τη βιολογία των θαλάσσιων οργανισμών και τη διαχείριση των πληθυσμών τους. Με βάση τα ποσοτικά στοιχεία, είναι ο πλέον αναγνωρισμένος επιστήμονας στις κατηγορίες «Θαλάσσια οικοσυστήματα» και «Αλιεία» και είναι ιδρυτής της FISHBASE, της μεγαλύτερης ηλεκτρονικής εγκυκλοπαίδειας για τα ψάρια.
