Οι μασκότ των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο, φέτος το καλοκαίρι, φέρουν τα ονόματα “Miraitowa” και “Someity” και έχουν μια σημαντική ιδιαιτερότητα, σε σχέση με κάθε προηγούμενη: είναι αμφότερες ρομπότ. Χρησιμοποιώντας Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), θα μπορούν να αναγνωρίζουν τις εκφράσεις των επισκεπτών και των αθλητών και να αλληλεπιδρούν μαζί τους. Και δεν θα είναι οι μόνες ρομποτικές παρουσίες. Στους διάφορους χώρους των αγώνων θα υπάρχουν επίσης και άλλα φουτουριστικά ρομπότ, γεγονός που επιτρέπει στη διοργανώτρια αρχή των Ολυμπιακών του 2020 να τους χαρακτηρίζει “ως τους πλέον καινοτόμους αγώνες” και να υπόσχεται στους θεατές “μια αξέχαστη, hi-tech εμπειρία”.
Την ίδια στιγμή, τo ρομπότ τηλεπαρουσίας “AV1” βοηθάει πάνω από 800 παιδιά με μακροχρόνιες σωματικές και ψυχικές ασθένειες να συνδεθούν με τους συμμαθητές τους στο σχολείο σε ολόκληρη τη Βόρεια Ευρώπη (σε Νορβηγία, Δανία, Σουηδία, Φιλανδία και Ισλανδία, αλλά και σε Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία και Γερμανία), ενώ σε άλλες χώρες χρησιμοποιούνται ήδη ρομπότ για τη φροντίδα των ηλικιωμένων, όπως το “Cutii”, το οποίο στοχεύει να μειώσει τη μοναξιά και να καθυστερήσει εκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Alzheimer, επιτρέποντας μεταξύ άλλων στον χρήστη να παρακολουθήσει μαθήματα μαγειρικής ή χειροτεχνίας (https://sifted.eu/articles/no-isolation-companion-robots-loneliness-tech-founders-elder-care-cutii-miro/). Και δεν μιλάμε μόνο για Τεχνητή Νοημοσύνη ενσωματωμένη σε hardware, όπως οι δύο χαριτωμένες ολυμπιακές μασκότ, αλλά και για το λογισμικό ΤΝ, που έχει ήδη μπει ευρέως στη ζωή μας.
«Τα ρομπότ με τη μορφή λογισμικού Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ήδη ευρέως διαδεδομένα. Λειτουργούν στο παρασκήνιο πολλών ψηφιακών υπηρεσιών στην καθημερινή ζωή, και αυτή η εξέλιξη πιθανότατα θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια. Οι καταναλωτές και οι χρήστες που τα χρησιμοποιούν στην καθημερινότητα τους συμμετέχουν εν αγνοία τους σε μια διαδικασία συνεχούς μάθησης, βελτιώνοντας την ίδια την υπηρεσία καθώς και τους υποκείμενους αλγόριθμους Τ.Ν. Και ενώ στην Ελλάδα συζητάμε το πώς και το αν, την ίδια στιγμή στις ΗΠΑ, δύο εκ των Δημοκρατικών υποψηφίων στον αγώνα διεκδίκησης του Προεδρικού χρίσματος άνοιξαν την συζήτηση για τη φορολόγηση των ρομπότ και της Τ.Ν. (https://www.theverge.com/2019/9/9/20857510/bill-de-blasio-nyc-mayor-democratic-candidate-robot-tax-fawpa-proposal). Το πραγματικό ερώτημα με τα ρομπότ δεν είναι αν θα συμβεί (να γίνουν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας), είναι πότε θα συμβεί» παρατηρούν εκπρόσωποι της Έδρας της UNESCO για την Έρευνα για το Μέλλον (UNESCO Chair on Futures Research), που εδρεύει στο Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, μονάδα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), με αφορμή σημείωμά τους για τις 4+1 εξελίξεις, που θα απασχολήσουν την ανθρωπότητα το 2020.
Το θετικό “ντόμινο” των υπεύθυνων επενδύσεων
Η τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ και η φορολόγησή τους είναι ένα από τα θέματα, που εκτιμάται ότι θα απασχολήσουν περισσότερο κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς και κοινωνία το 2020 (σ.σ. οι τάσεις δεν παρατίθενται με τη σειρά που παρουσιάζονται στο σημείωμα). Οι υπεύθυνες επενδύσεις είναι ένα ακόμη θέμα σε αυτή τη λίστα: μια νέα παγκόσμια επενδυτική τάση, που κερδίζει σταδιακά έδαφος τα τελευταία χρόνια, και αφορά επενδύσεις είτε ιδιωτικές είτε δημόσιες, που παράγουν θετικό περιβαλλοντικό ή κοινωνικό αντίκτυπο, μέσω της εκπλήρωσης των κριτηρίων της ESG (Environmental Social Governance), ταυτόχρονα με το οικονομικό όφελος. O τομέας έφτασε τα 502 δισ. δολάρια το 2018( https://thegiin.org/assets/Sizing%20the%20Impact%20Investing%20Market_webfile.pdf) και αναμένεται να εκτιναχθεί στα 12 τρισ. δολ το 2023 (https://dalmacapital.com/impact-investing-expected-to-soar)! Σε κάθε περίπτωση είναι από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους επενδυτικούς τομείς στην Ευρώπη, καθώς από τα μόλις 20 εκατ. ευρώ το 2013 έφτασε σε 109 εκατ. ευρώ το 2017. «Το 2020 αναμένεται περαιτέρω αύξηση της ζήτησης για επενδυτικά προϊόντα υπεύθυνων επενδύσεων με ESG κριτήρια από θεσμικούς επενδυτές (συνταξιοδοτικά, ασφαλιστικά, επαγγελματικά κρατικά ταμεία κλπ.), καθώς και αύξηση τόσο των παικτών σε αυτό το νέο τομέα επενδύσεων όσο και του αριθμού και της αξίας υπό διαχείριση κεφαλαίων που διαχειρίζονται με ESG κριτήρια. Περισσότερες υπεύθυνες επενδύσεις ή αξιολόγηση επενδύσεων με βάση κριτήρια ESG αναμένουμε να δημιουργήσουν ένα τεράστιο θετικό ντόμινο» υπογραμμίζεται στο ίδιο σημείωμά τους για τις 4+1 εξελίξεις, που θα μας απασχολήσουν περισσότερο φέτος.
Θετικές επιστήμες ή οριζόντιες δεξιότητες;
Οι διαφαινόμενες αλλαγές ως προς τις ζητούμενες δεξιότητες στην αγορά εργασίας είναι το επόμενο θέμα σε αυτή τη λίστα. Για περίπου δύο δεκαετίες τα συστήματα εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης στοχεύουν στη βελτίωση της επίδοσης των μαθητών σε δεξιότητες STEM, δηλαδή σε προσόντα που σχετίζονται με την Επιστήμη, την Τεχνολογία, τη Μηχανική και τα Μαθηματικά (Science Technology Engineering Mathematics) και στην αντιμετώπιση του ψηφιακού αναλφαβητισμού των εργαζομένων. Ωστόσο, μία σειρά από πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν, ότι παρά τη σημασία των τεχνικών δεξιοτήτων, πλέον οι εργοδότες δίνουν προτεραιότητα σε οριζόντιες δεξιότητες όπως η δημιουργικότητα, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, και η δυνατότητα συνεργασίας, και φαίνεται ότι αυτές οι δεξιότητες και οι σπουδές στις ανθρωπιστικές επιστήμες, θα αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία οδεύοντας προς το 2050 (διαβάστε εδώ πρόσφατο σχετικό θέμα του ΑΠΕ-ΜΠΕ: http://www.amna.gr/macedonia/article/399001/Poia-epaggelmata-pithanos-na-echoun-zitisi-sto-mellon-stin-Ellada-kai-tin-Europi-kai-poso-grigora-apaxionetai-i-technologiki-gnosi). Αυτό δε, που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι ήδη σήμερα τα μαθήματα φιλοσοφίας συμπεριλαμβάνονται σε κορυφαία πανεπιστημιακά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης.
«Mottainai» ή η επιστροφή στο μέλλον, που μας δίδαξε η …γιαγιά μας
Η Βουδιστική έννοια του “ mottainai” έχει να κάνει με τη λύπη για την σπατάλη ή την κακή χρήση υλικών αντικειμένων ή άλλων πόρων, είναι βαθιά ριζωμένη στην ιαπωνική κουλτούρα και εκφράζεται με διάφορες μορφές όπως το kitsugi. To Kitsugi είναι η αρχαία γιαπωνέζικη τέχνη που αφορά την επισκευή σπασμένων κεραμικών και στην αξία της ομορφιάς που πηγάζει από την ατέλεια. O όρος “ mottainai” στα ιαπωνικά “εκπέμπει” την αίσθηση της μετάνοιας για τη σπατάλη, για την ακρίβεια θα μπορούσε να μεταφραστεί ως “Τι σπατάλη!” και χρησιμοποιείται ευρέως ως παραίνεση προς τη μείωση της κατανάλωσης, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Μάλιστα, ο Κενυάτης περιβαλλοντολόγος Wangari Maathai χρησιμοποίησε τον όρο στα Ηνωμένα Έθνη ως “σλόγκαν” για την προαγωγή και διαμόρφωση συνείδησης περιβαλλοντικής προστασίας.
«Σε δύσκολες περιόδους έχουμε την τάση να στραφούμε σε παραδοσιακές γνώσεις και έννοιες, και σε μια περισσότερο απλοϊκή ζωή, άλλων εποχών. Η κλιματική κρίση επαναφέρει σήμερα αρετές από το παρελθόν, οι οποίες επηρεάζουν με διαφορετικούς τρόπους την καθημερινότητα και αναδεικνύονται σε ισχυρές τάσεις. Οι γνώσεις των βιβλίων της νοικοκυράς της δεκαετίας του ’50 με πρακτικές συμβουλές, όπως για το καθάρισμα των τζαμιών με εφημερίδες, σαπούνι και ξύδι, είναι ιδιαίτερα περιζήτητες. Ο εταιρικός κόσμος αγκαλιάζει επίσης τις αρετές “της γιαγιάς”, καθώς το ιδανικό της εξοικονόμησης και τις επαναχρησιμοποίησης παίρνει διαφορετικά σχήματα. Η αλυσίδα ξενοδοχείων Marriot, για παράδειγμα, δήλωσε ότι η μάχη κατά των απορριμμάτων τροφίμων θα αποτελέσει υψηλή προτεραιότητα το 2020, τόσο ως εργαλείο για τη σημαντική μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, αλλά και ως στρατηγική για βελτίωση των οικονομικών στοιχείων της εταιρείας. “Το παλιό είναι το καινούριο νέο” φαίνεται επίσης να είναι μια ισχυρή τάση για το 2020» υπογραμμίζεται στο σημείωμα.
Art is the …new black! Συνδυάζοντας τέχνη και επιστήμη με στόχο την αφύπνιση
Η τέχνη πάντα έπαιζε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίληψης για τον κόσμο, ενώ στον 21ο αιώνα η επιστημονική φαντασία, ως λογοτεχνικό είδος, διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις μας για τα ρομπότ, την Τ.Ν., τη γενετική μηχανική και την κλιματική κρίση. «Χρειαζόμαστε την επιστήμη, αλλά σε επίπεδο επικοινωνίας με την κοινωνία, μια ταινία επιστημονικής φαντασίας στο “Νetflix” έχει μεγαλύτερη επίδραση από ένα άρθρο στο “Nature”» τονίζεται στο σημείωμα της Έδρας της UNESCO για την Έρευνα για το Μέλλον (UNESCO Chair on Futures Research), το οποίο συνεχίζει: «Σε μια άλλη διάσταση των αναδυόμενων ρόλων της, η τέχνη προσφέρει σήμερα νέα εργαλεία κατανόησης του κόσμου, σε συνεργασία με τις hard-core θετικές επιστήμες. Η καλλιτέχνης και επιστήμονας Jill Pelto παρουσιάζει δεδομένα που σχετίζονται με λιώσιμο των πάγων, η Rebecca Rutstein χρησιμοποιεί την τρισδιάστατη οπτικοποίηση (3D visualization), για να παρουσιάσει τον “κρυμμένο” βυθό των θαλασσών (https://www.hakaimagazine.com/article-short/amplifying-data-through-art/) και η γλύπτρια Nathalie Miebach συνδυάζει την τέχνη με την επιστήμη, για να παρουσιάσει δεδομένα που αφορούν την κλιματική κρίση, μέσω τρισδιάστατων φυσικών εγκαταστάσεων» (https://nathaliemiebach.com/portfolio.html).
Για αυτό και ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η τέχνη μέσα στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται παγκοσμίως, αποτελεί το “συν ένα” στη λίστα με τις τάσεις που θα ασκήσουν επίδραση στον κόσμο το 2020. «Σε σχέση με τον ρόλο της τέχνης», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επικεφαλής της Έδρας της UNESCO για την Έρευνα για το Μέλλον, Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, «θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι και η ίδια η σκέψη του μέλλοντος είναι τέχνη, που εκφράζεται από την αρχαιότητα στην ποίηση, την φιλοσοφία και άλλες μορφές τέχνης, και έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στην κατανόηση του κόσμου. Σήμερα φαίνεται ότι θα προστρέξουμε και πάλι στην τέχνη για να δώσουμε απαντήσεις, να κατανοήσουμε ή να δώσουμε νόημα».
«Ζούμε σε έναν κόσμο όπου οι “παλιές” λύσεις αντικαθίστανται από νέες ιδέες και τρόπους οργάνωσης της ζωής» συνεχίζει και καταλήγει: «Το 2020 δεν θα ξεφύγει από αυτήν τη νέα “κανονικότητα”. Αντίθετα υπάρχουν πολλές ενδείξεις για σημαντικές αλλαγές. Οι υποσχέσεις του παρελθόντος για πιο υπεύθυνες επενδύσεις γίνονται πλέον ο κανόνας, οι εργοδότες (αλλά όχι ακόμη τα συστήματα εκπαίδευσης) αντιλαμβάνονται ήδη την αξία των ήπιων δεξιοτήτων, τα ρομπότ δεν είναι πλέον απλώς χαριτωμένα, η κλιματική κρίση θα παραμείνει στην κορυφή της ατζέντας παντού και η τέχνη αναδεικνύεται ως σημαντικό εργαλείο κατανόησης του κόσμου και των αλλαγών που έρχονται».
Αλεξάνδρα Γούτα
