Ευνοϊκές προοπτικές για το οικοσύστημα νεοφυούς επιχειρηματικότητας και καινοτομίας της Βόρειας Ελλάδας, από όπου αναδύθηκε η τρίτη ελληνική εταιρεία- «μονόκερος», η BETA CAE Systems, «βλέπει» ο αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ), Αρίστος Δοξιάδης, ομότιμος εταίρος του «Big Pi Ventures». Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ εκτιμά επίσης ότι τα μεγάλα hubs που δημιούργησαν στη Θεσσαλονίκη πολυεθνικές εταιρείες όπως η Pfizer, είναι προς το παρόν ένα νόμισμα με δύο όψεις, στο οποίο μακροπρόθεσμα αναμένεται να επικρατήσει η θετική πλευρά. Ο κ. Δοξιάδης διατυπώνει την εκτίμηση ότι η έρευνα στην Ελλάδα είναι «πάρα πολύ κατακερματισμένη», με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η κρίσιμη εκείνη μάζα ερευνητικών πρότζεκτ, που θα επέτρεπε στη χώρα ν΄ αναδειχθεί σε υπολογίσιμη δύναμη σε συγκεκριμένους τομείς, όπως οι εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης, η ρομποτική, η βιοτεχνολογία και η ιατρική.
Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, ο Αρίστος Δοξιάδης επισημαίνει ακόμα πως οι πιθανότητες να δημιουργηθεί στην Ελλάδα μια εταιρεία που μετέπειτα θα εξελιχθεί στη νέα Μeta (Facebook) ή ΟpenAI είναι ελάχιστες αν όχι μηδαμινές, ενώ εκτιμά ότι έτσι και αλλιώς αυτός δεν θα έπρεπε να είναι ο στόχος: «Μπορεί ευφυείς άνθρωποι και τα απαιτούμενα εργαλεία λογισμικού να υπάρχουν παντού, αλλά η πιθανότητα να δημιουργηθεί μια Meta στην Ελλάδα θα ήταν ελάχιστη. Για να κάνεις κάτι που βρίσκεται στην πρωτοπορία χρειάζεσαι οικονομίες κλίμακας. Γιατί αυτό που θα κάνεις δεν πρέπει να μιμείται το Facebook, πρέπει να είναι κάτι που δεν το έχει φανταστεί κάποιος πριν. Και πρέπει να το κάνεις πάρα πολύ γρήγορα -άρα χρειάζεσαι πάρα πολλά κεφάλαια και πάρα πολύ καλό και εξειδικευμένο ανθρώπινο ταλέντο. Ωστόσο, δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει κάτι του μεγέθους του Facebook. Αν με ρωτούσε κάποιος τι θα σε χαροποιούσε περισσότερο, να δεις μια νέα Viva Wallet που ξεπερνά σε αποτίμηση το 1 δισ. ευρώ ή τρεις-τέσσερις διαφορετικές εταιρείες, με ιατρικά μηχανήματα κι εφαρμογές ΤΝ για φάρμακα, με αποτίμηση 200-300 εκατ. έκαστη, που αθροιστικά φτάνουν το 1 δισ.; θα απαντούσα το δεύτερο. Τέτοιες περιπτώσεις, στο εύρος των 200-300 εκατ. ευρώ, έχουμε νομίζω αρκετές στην Ελλάδα σήμερα, αλλά όχι όσες θα θέλαμε» λέει.
Το παράδειγμα της Beta CAE, που εξαγοράστηκε από τον αμερικανικό κολοσσό Cadence έναντι 1,24 δισ. δολ, έδειξε ότι success stories διεθνών διαστάσεων δεν συμβαίνουν μόνο στην Αθήνα. Πώς βλέπει να εξελίσσεται το οικοσύστημα καινοτομίας και νεοφυούς επιχειρηματικότητας στη Βόρεια Ελλάδα, όπου η Big Pi έχει επενδύσει μεταξύ άλλων στις DataViva και Fieldscale στη Θεσσαλονίκη, αλλά και λίγο δυτικότερα, στην PD Neurotechnology Ltd στα Ιωάννινα; «Έχουμε επενδύσεις στη Βόρεια Ελλάδα. Έχουμε βρει και καλές ομάδες και καλά προϊόντα, αλλά δεν μας έχει βγει ακόμα κάποια επιτυχία. Επίσης, δεν έχει ιδιαίτερα πολλές εταιρείες βαθιάς τεχνολογίας εδώ, ενώ έχω δει αρκετές στην Πάτρα και στην Κρήτη, στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Οι προοπτικές της Βόρειας Ελλάδας για το μέλλον είναι θετικές, λόγω και της σταδιακής δημιουργίας υποδομών όπως το τεχνολογικό πάρκο τέταρτης γενιάς ThessINTEC, το οποίο δεν ναυάγησε, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στο αντίστοιχο εγχείρημα στη ΧΡΩΠΕΙ στην Αθήνα, αλλά και των πανεπιστημίων όπως το ΑΠΘ, το πρώτο που πραγματικά προσπάθησε να έχει αποτελεσματικό Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας, δείχνοντας τον δρόμο και στα υπόλοιπα» απαντά.
Προσθέτει πως τα μεγάλα κέντρα των πολυεθνικών που έχουν εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη «έχουν μια θετική και μια αρνητική επίδραση». Η θετική είναι ότι πολλοί αξιόλογοι επιστήμονες βρίσκουν δουλειά και μαθαίνουν πράγματα για την αγορά στην πράξη, ενώ και οι μισθοί είναι υψηλοί. Από την άλλη, πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις στην περιοχή υπέφεραν, γιατί οι εταιρείες αυτές απορρόφησαν το ανθρώπινο ταλέντο και οι startups έμειναν χωρίς δυναμικό. «Αυτό όμως πιστεύω πως θα είναι μακροπρόθεσμα θετικό. Τα άτομα αυτά δεν θα συνεχίσουν να εργάζονται για πάντα στις πολυεθνικές, γιατί κι εκεί φτάνεις μέχρι ένα σημείο, και όταν φύγουν θα μπορούν είτε να ιδρύσουν ένα δικό τους startup είτε να επενδύσουν σε ένα είτε να εργαστούν σε κάποιο. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για την τοπική οικονομία και ας μην είναι σήμερα διαθέσιμοι αυτοί οι άνθρωποι, γιατί εργάζονται στις πολυεθνικές» εκτιμά ο Αρίστος Δοξιάδης.
Αλήθεια, υπάρχουν αρκετά επενδυτικά κεφάλαια, για να σταθούν στα πόδια τους οι αξιόλογες startups στην Ελλάδα; Κατά τον κ.Δοξιάδη, που πρόσφατα ήταν ομιλητής στο Thessaloniki Summit 2025, αυτή τη στιγμή υπάρχουν αρκετά χρήματα στην αγορά. Ήδη από το 2017-2018 λειτουργούν στην Ελλάδα έξι funds για startups και δημιουργούνται πρόσθετες ομάδες. Μόνο το ύψος του EquiFund II ανέρχεται σε 200 εκατ. ευρώ, ενώ σημαντικά είναι και τα κεφάλαια από τις πρωτοβουλίες της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΑΤΕ), που υποστηρίζει πλέον 30 funds. Συνολικά τα διαθέσιμα κεφάλαια στην Ελλάδα μόνο στο πρώιμο στάδιο της επιχειρηματικότητας ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.
«Οι καλές εταιρείες βρίσκουν επενδυτές και κάθε χρόνο η ποιότητα των αιτήσεων των startup προς τα funds βελτιώνεται, όπως είδαμε ήδη από το πρώτο Big Pi και τώρα με το δεύτερο» παρατηρεί, ενώ σχολιάζοντας τη «θητεία» του στον χώρο των venture capital funds από προσωπική σκοπιά, επισημαίνει ότι η ενασχόληση με αυτά είναι σαφώς πιο ενδιαφέρουσα στο πρώτο στάδιο, όταν ως επενδυτής βλέπεις νέες ιδέες και νέες ομάδες και οσμίζεσαι νέες προοπτικές. Μετά αρχίζουν συχνά τα …παρατράγουδα: «συγκρούονται φιλοδοξίες, αρχίζουν οι διαφωνίες μεταξύ των ιδρυτών ή και ανάμεσα στους founders και τους επενδυτές και δεν είναι πια ευχάριστο» σημειώνει.
Στο ερώτημα αν εκκολάπτονται στην Ελλάδα περισσότερες εταιρείες-μονόκεροι (με αποτίμηση άνω του 1 δισ.) και αν αναμένονται νέα σημαντικά exits* εντός του 2025, ο κ. Δοξιάδης απαντά πως δεν μπορεί να προβλέψει ούτε το πρώτο, ούτε το δεύτερο, αλλά εκτιμά πως στην αγορά υπάρχουν αυτή τη στιγμή μερικές startups της τάξης των 500 εκατ. ευρώ. «Είναι πολλές οι εταιρείες που ανεβαίνουν πιο ψηλά, αλλά δεν είναι τεράστιες. Ένα VC fund μεγέθους 50 εκατομμυρίων όμως, όπως είναι συνήθως τα ελληνικά, μπορεί να βγάλει πολύ καλά λεφτά από exits 200-300 εκατ. ευρώ. Αυτά είναι τα μεγέθη στην Ελλάδα τώρα» επισημαίνει και συμπληρώνει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να δοκιμάσουν και τη χρηματιστηριακή οδό για την άντληση κεφαλαίων, απευθυνόμενες σε αγορές της Ευρώπης που εστιάζουν σε καινοτόμες εταιρείες και εταιρείες τεχνολογίας -ή και στην ελληνική αγορά.
Ο κατακερματισμός της έρευνας και τέσσερις τομείς που ίσως κρύβουν χρυσάφι
Οι Έλληνες ερευνητές φιγουράρουν πολύ ψηλά στις λίστες που αφορούν στην παραγωγή έρευνας και στη συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα. Γιατί λοιπόν δεν έχουμε περισσότερα καινοτόμα προϊόντα; «Το επίπεδο των ερευνητών μας είναι πολύ καλό. Ωστόσο, δεν έχουμε στην Ελλάδα παγκόσμιας κλάσης ινστιτούτα. Κι αυτό συμβαίνει διότι δεν έχουμε αναπτύξει κρίσιμη μάζα σε κάποιον τομέα -είμαστε πάρα πολύ κατακερματισμένοι. Χρειάζεται λοιπόν να δημιουργήσουμε την κρίσιμη μάζα σε κάποιο πεδίο, για να μπορέσει ένα ελληνικό ερευνητικό ινστιτούτο να γίνει πασίγνωστο διεθνώς. Το ΕΣΕΤΕΚ το έχει προσπαθήσει αυτό και παρότι η κυβέρνηση παραδέχεται την ανάγκη να γίνει, δεν έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικά βήματα ακόμα. Το δεύτερο ζήτημα είναι πώς μπορεί η έρευνα να γίνει χρήσιμη στη παραγωγή. Είμαστε ακόμα πολύ πίσω σε αυτό το πεδίο, δεν έχουμε ικανούς μηχανισμούς μεταφοράς τεχνολογίας. Ο ιδρυτής ενός τεχνοβλαστού (spinoff) δεν ξέρει σε ποιον να απευθυνθεί, για να του εξηγήσει τι πρέπει να γίνει» επισημαίνει ο κ. Δοξιάδης, σύμφωνα με τον οποίο ωστόσο η κυβέρνηση έχει εσχάτως «πάρει πάρα πολύ σοβαρά το θέμα».
Το «αγκάθι» του κατακερματισμού «πονάει» και τον χώρο των startups. Οι επιτυχημένες νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν πολύ διαφορετικά αντικείμενα δραστηριότητας μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να μην είναι ορατό ένα brand προς τα έξω. «Πρέπει με κάποιον τρόπο ν’ αποκτήσουμε κρίσιμη μάζα σε δύο, τρεις, τέσσερις τομείς, όπως έκανε το Ισραήλ, το κλασικό startup nation που όλοι θαυμάζουμε. Το Ισραήλ αρχικά έδωσε έμφαση στην κυβερνοασφάλεια και έγινε κορυφαίο κέντρο στον κλάδο παγκοσμίως. Μετά αποφάσισε να δώσει μεγάλο βάρος στην ιατρική τεχνολογία. Εμείς δεν έχουμε κάνει κάτι τέτοιο ακόμα, παραμένουμε πολύ σκόρπιοι» επισημαίνει.
Ποιοι είναι οι τομείς, στους οποίους η Ελλάδα θα μπορούσε να εστιάσει την έρευνα και την καινοτόμο επιχειρηματικότητά της; «Νομίζω ότι μπορούμε να εστιάσουμε σίγουρα σε εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης. Τα μεγάλα μοντέλα δεν είναι για εμάς, αλλά πάνω τους μπορείς να χτίσεις εφαρμογές που ταιριάζουν σε συγκεκριμένους κλάδους. Ο δεύτερος τομέας είναι γενικά η ρομποτική. Φαίνεται ότι μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα σε αυτόν τον τομέα, που συνδέεται και με την άμυνα, σε μια εποχή που η Ελλάδα αποφάσισε να επενδύσει στην αμυντική καινοτομία. Και ο τρίτος και τέταρτος τομέας είναι η ιατρική τεχνολογία και η βιοτεχνολογία αντίστοιχα∙ οι ιατρικές σχολές στην Ελλάδα βγάζουν πάρα πολλούς καλούς επιστήμονες και μερικοί έχουν το μεράκι να γίνουν επιχειρηματίες. Θα μπορούσαμε ίσως να αποκτήσουμε κρίσιμη μάζα και στον τομέα της καθαρής ενέργειας, όχι σε βιομηχανική κλίμακα, αλλά περισσότερο στο επίπεδο του πώς χειρίζεσαι τα δίκτυα καθαρής ενέργειας, στους τρόπους αποθήκευσής της, αλλά και στο λογισμικό γύρω από τη βελτιστοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας» εκτιμά.
Τι μπορούν να εμπνεύσουν ένα συσκευαστήριο σταφυλιών στην Κόρινθο και ένας κακοτράχαλος ελαιώνας
Πρόσφατα το Μεγάλο Γλωσσικό Μοντέλο «Deepseek», δημιούργημα μιας κινεζικής startup, προκάλεσε σεισμό στις αγορές και έδειξε ότι ακόμα και μικροί «παίκτες» μπορούν να παίξουν δυνατά στο γήπεδο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Τι θα μπορούσε να κάνει η Ελλάδα στο πεδίο των εφαρμογών της ΤΝ ή της ρομποτικής; H απάντηση, λέει, δεν είναι εύκολη ή ξεκάθαρη, αφού σε κάποιο βαθμό είναι και θέμα τύχης το πού θα προκύψει κάτι: π.χ, η Ελλάδα δεν έχει μεν αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά η BETA CAE κατόρθωσε να αναπτύξει στη Θεσσαλονίκη διεθνώς ελκυστικό λογισμικό προσομοίωσης για την αυτοκινητοβιομηχανία και την αεροδιαστημική.
Ωστόσο, η πραγματική ευκαιρία μπορεί να βρίσκεται στην …ιδιαιτερότητα. «Έχω δύο φωτογραφίες, για το πώς είναι ένας ελληνικός ελαιώνας σε ένα χωράφι με πέτρες σε μια πλαγιά και πώς είναι μια αντίστοιχη καλλιέργεια στην Καλιφόρνια, ολόισια, με δέντρα σαν θάμνους. Φυσικά η ανάπτυξη εφαρμογών ρομποτικής θα είναι πολύ ευκολότερη για τον ελαιώνα στην Καλιφόρνια, αλλά αυτός που θα αναπτύξει εργαλεία για περιβάλλοντα όπως του ελληνικού ελαιώνα θα έχει ξαφνικά διαθέσιμη μια αγορά που δεν την έχουν οι άλλοι. Αντίστοιχα, όταν κάποτε το έφερε η τύχη να διοικήσω ένα συσκευαστήριο σταφυλιών στην Κορινθία, κατάλαβα πόσο διαφορετικές είναι η ζωή και η δουλειά των αμπελουργών της Κορινθίας από εκείνων της Ανδαλουσίας ας πούμε, όταν οι πρώτοι έχουν 20 στρέμματα και οι δεύτεροι 1.000. Στην Ελλάδα έχουμε πάρα πολύ μικρό κλήρο και κακοτράχαλο. Αν βρούμε ρομποτάκια ή συστήματα ΤΝ, που να μπορούν να μας μας πουν τι πρόβλημα έχουν οι ελιές σε αυτά τα περίεργα δικά μας χωράφια, τότε θα είχαμε κάτι σημαντικό στα χέρια μας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει πεδίο δοκιμών για εφαρμογές ρομποτικής και Τεχνητής Νοημοσύνης, που στη συνέχεια θα μπορούσαν να εξαχθούν σε χώρες με αντίστοιχα χαρακτηριστικά» σημειώνει ο Αρίστος Δοξιάδης.
Ευκαιρίες αναδύονται και στον τομέα της βαθιάς τεχνολογίας (deep tech), στον οποίο το Big Pi έχει επενδύσει σε αρκετές εταιρείες. Οι λύσεις deep tech συνήθως δεν απευθύνονται στην καταναλωτική αγορά, αλλά σε συγκεκριμένους κλάδους της βιομηχανίας, και οι εταιρείες που τις αναπτύσσουν είναι ενίοτε «δύσκολη πίστα» για τους επενδυτές, καθώς οι αποδόσεις ενδέχεται ν’ αργήσουν. «Το θέμα είναι ότι πολλές φορές χρειάζεται αρκετά υψηλή επένδυση τρία-τέσσερα χρόνια πριν να βγει προϊόν στην αγορά. Για να μην πω για μια εταιρεία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η οποία αναπτύσσει ιατρική συσκευή με υλικό που διορθώνει μη επεμβατικά τους δίσκους της σπονδυλικής στήλης – θα έχουν μεσολαβήσει 10 χρόνια από τότε που μπήκαμε» επισημαίνει και συμπληρώνει πως ειδικά για νέα φάρμακα η διαδικασία καθυστερεί -εύλογα- και εξαιτίας των ρυθμιστικών αρχών, οι οποίες είναι αυστηρές τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ._
*Τις φωτογραφίες παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Δοξιάδης
* Πώληση ή μεταφορά της ιδιοκτησίας της εταιρείας, όταν αυτή φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
