“I elefteria jia mena ine kati pu me kani na zo kathimerina me poles elpidhes me ligi fantasia ime elefteros kathe stigmi ..
ego omos pali elefteros ime qe dhen me njiazi qe an dhen ipargi vazotin treli fandasia qe vrisko tin megali mu fandastiki ELEFTERIA…”
Είναι ένα μικρό απόσπασμα από το κείμενο (γραμμένο στα “ δικά” του greeklish, με λατινικά στοιχεία) ενός Αλβανού κρατούμενου στις φυλακές των Διαβατών που συνεκτίθεται με δεκάδες ακόμη ζωγραφικά έργα, φωτογραφίες, σχέδια, βίντεο, performance,στις εγκαταστάσεις του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών στο λιμάνι Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο έκθεσης με τον εμβληματικό τίτλο : “Τίμιοι παράνομοι-Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή”.
Ο τίτλος της έκθεσης(όπως και το παραπάνω κείμενο) ανήκει στον αποφυλακισμένο σήμερα (εκπαιδεύτηκε στο θερινό σχολείο το 2017 )Besnik Firaku και υποδηλώνει τη ρευστή εισχώρηση της ηθικής μεταξύ του νόμιμου και του παράνομου.
Η πλειονότητα των έργων είναι συλλογικά. Τα περισσότερα έχουν δημιουργηθεί από τους κρατούμενους που εκπαιδεύτηκαν υπό την επίβλεψη καλλιτεχνών ενώ ορισμένα είναι αφιερωμένα από τους καλλιτέχνες- διδάσκοντες στους κρατούμενους ή στην εμπειρία τους στη φυλακή. Η έκθεση παρουσιάζει επίσης τρία project του 3ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας(ΣΔΕ) Θεσσαλονίκης (Γιώργος Βασιλειάδης, Τατουάζ, Εύα Τζένου, Άννα Τζαμπάζη, Η εφημερίδα του σχολείου, Βούλα Χατζηγεωργιάδου κόμικ, βίντεο και animation) .
Αφετηρία της έκθεσης είναι το “Εργαστήριο” εκεί όπου δημιουργήθηκαν τα έργα. Οι κρατούμενοι παρακολούθησαν προηγουμένως εργαστήρια φιλοσοφίας, γραφής και performance. Τα εργαστήρια ξεκίνησαν αρχικά από την επιμελήτρια και θεωρητικό τέχνης Σοφία Ελίζα Μπουράτση και τον καλλιτέχνη Αλέξανδρος Πλωμαρίτης. Κατόπιν, άλλοι οκτώ καλλιτέχνες προσκλήθηκαν στο σχολείο των φυλακών να ετοιμάσουν και να υλοποιήσουν ο καθένας ένα εργαστήριο, σε ένα σύνολο που ξεπέρασε τους 110 εκπαιδευόμενους(2017-2020).
Κύριοι άξονες και προβληματισμοί της έκθεσης είναι οι θεματικές της ιδρυματοποίησης, της ευαισθησίας του σώματος, της κίνησης (και του αυλισμού), της εικόνας και των κωδίκων του σώματος, της διαμόρφωσης της έννοιας της ταυτότητας και του προσώπου (που ο νόμος θέλοντας να το προστατέψει απαγορεύει τη δημοσιοποίησή του για τους κρατούμενους, της υποχρεωτικής συμβίωσης, της ελευθερίας, της σιωπής, της έννοιας του χρόνου και της ετεροχρονίας, του ορίου και του ονείρου, της απόγνωσης, της υπομονής και τέλος, του σωφρονισμού στη χώρα μας.
“Aκούγοντας και δουλεύοντας με τους έγκλειστους εκπαιδευόμενους διαμορφώθηκε μία σχέση που εξελίχθηκε σε μία μορφή άτυπης θεωρητικής και εικαστικής έρευνας γύρω από κάποια από τα θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα. Η εξερεύνηση αυτή εμπλουτίστηκε με την πρόσκληση ακόμα 8 καλλιτεχνών που επιλέχθηκαν με γνώμονα τις σχέσεις των πρακτικών τους με τις προβληματικές μίας κριτικής αισθητικής προσέγγισης του εγκλεισμού.
Η φυλακή αποτελεί μία από τις “ ετεροτοπίες” του Michel Foucaul, τους χώρους που δρουν δηλαδή ως χώροι ετερότητας παράλληλα με υπάρχοντες τόπους αντανακλώντας την κοινωνία στην οποία βρίσκονται. Σε αυτό το πλαίσιο, ο χώρος του σχολείου της φυλακής προσεγγίζεται ως μέρος μιας ευρύτερης οντότητας: ενός μηχανισμού, ο οποίος με τη σειρά του αποτελεί την έκφραση ενός λόγου.Αυτή η δουλειά είναι, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα μία σπάνια συνάντηση της οποίας το κύριο διακύβευμα είναι η ανταλλαγή μεταξύ των “ δύο ομάδων” της ίδιας κοινωνίας” σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία- Ελίζα Μπουράτση.
Η έκθεση -της οποίας ο εργαστηριακός χαρακτήρας, αλλά και η κοινωνική διάσταση εντάσσονται στους προγραμματικούς στόχους του MOMus-ΠΚΤ (Πειραματικό κέντρο Τεχνών) θα συνοδευτεί από την έκδοση καταλόγου και από ένα παράλληλο πρόγραμμα δράσεων, διαλέξεων και συζητήσεων, εγκαινιάζεται απόψε (26 Φεβρουαρίου) στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης) και θα είναι ανοιχτή καθημερινά ως τις 26 Απριλίου.
Πηγή φωτογραφίας: MOMus-
