Στην ενεργή συμμετοχή νέων στον διάλογο Ελλάδας-Γαλλίας μέσα από το βιβλίο αποσκοπεί το άνοιγμα του Λογοτεχνικού Βραβείου Γκονκούρ και στη χώρα μας. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά βραβεία της Γαλλίας και απονέμεται κάθε χρόνο, στις αρχές Νοεμβρίου, στον συγγραφέα του καλύτερου πεζού έργου μυθοπλασίας της χρονιάς. Εμπνευστές του ήταν οι αδελφοί Εντμόν και Ζυλ Γκονκούρ, ενώ η πρώτη απονομή του έγινε το 1903. Ο θεσμός έφτασε και στη χώρα μας μετά την επισφράγιση της συνεργασίας του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης με την Ακαδημία Γκονκούρ το 2019.
Η ιδέα να δρομολογηθεί το ελληνικό βραβείο Γκονκούρ ανήκει στον Πιερ Ασουλίν (Pierre Assouline), δημοσιογράφο, συγγραφέα, βιογράφο και μέλος της Ακαδημίας Γκονκούρ, από τους πλέον μεταφρασμένους συγγραφείς στην Ελλάδα, ο οποίος έχει ζήσει τη Θεσσαλονίκη και, όπως δήλωσε, αγαπά ιδιαίτερα την πόλη, αλλά και την Ελλάδα γενικότερα. «Είναι πολύ σημαντικό να επιλέγουμε χώρες εκτός Γαλλίας. Να ανοίξει η Ακαδημία για τη λογοτεχνική παραγωγή», σημείωσε. Η πρωτοβουλία των διεθνών Γκονκούρ προέρχεται από το Γαλλικό Ινστιτούτο της Κρακοβίας, και ήταν ο Ασουλίν εκείνος που πριν από 23 χρόνια έλαβε το πρώτο βραβείο Γκονκούρ στην Πολωνία.
Χθες, στο πλαίσιο της 17ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε -ψηφιακά όπως όλες οι εκδηλώσεις- η επίσημη έναρξη του 2ου λογοτεχνικού βραβείου Γκονκούρ Ελλάδας, την οποία συντόνισε η Κατερίνα Σπυροπούλου, Δρ. Γαλλικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας – υπεύθυνη επικοινωνίας του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης. «Είμαστε ευτυχείς που υπάρχει και στην Ελλάδα το βραβείο Γκονκούρ», δήλωσε η Σαντρίν Μουσέ (Sandrine Mouchet), γενική πρόξενος της Γαλλίας και διευθύντρια του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης. Το 1ο Λογοτεχνικό Βραβείο Γκονκούρ Ελλάδας απονεμήθηκε τον Ιούλιο στο συγγραφέα Ζαν-Πωλ Ντυμπουά (Jean-Paul Dubois), για το μυθιστόρημά του «Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο» (Εκδόσεις Δώμα).
Έμπνευση για το βιβλίο αυτό αποτέλεσε, όπως εξήγησε ο συγγραφέας, «ένας άνθρωπος ανοιχτόκαρδος, ζεστός που με οδήγησε να γράψω αυτή την ιστορία» και σημείωσε ότι είναι «μαγικό να έχεις τη χαρά να βγάζεις στο φως τέτοιες προσωπικότητες». Ο ήρωας του βιβλίου εκτίει την ποινή του στις φυλακές του Μοντρεάλ και εκεί έχει χρόνο να αναλογιστεί τη ζωή του. «Ακόμη και μέσα στη φυλακή μπορεί κάποιος να βρει το αφήγημα της ζωής του μέσα από τη μνήμη. Είναι ένα μαγικό μηχάνημα η μνήμη που διανοίγει το παρελθόν μέσα από το παρόν», σημείωσε ο Ντυμπουά.
Η καινοτομία της Ελλάδας
Τις επιτροπές για την απονομή των βραβείων Γκονκούρ απαρτίζουν φοιτητές και φοιτήτριες πανεπιστημίων. «Στην Ελλάδα κάνατε κάτι εξαιρετικό, όπου συμμετείχαν φοιτητές που δεν ήταν σε λογοτεχνικά τμήματα. Πολύ ωραίο γιατί ίσως έχουν και μια πιο αποστασιοποιημένη προσέγγιση και μπορεί αυτό να δώσει το παράδειγμα και σε άλλες χώρες», σημείωσε ο Πιερ Ασουλίν κι επισήμανε ότι «υπάρχει μια διαγενεακή αλληλεγγύη μεταξύ των φοιτητών. Οι φοιτητές αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο όσον αφορά το βιβλίο για παράδειγμα στην Ελβετία και την Κίνα». Πρόσθεσε ακόμη ότι «τα νέα παιδιά βλέπουν πράγματα που ενδεχομένως δεν έχουν δει ούτε οι ίδιοι οι κριτικοί, ίσως ούτε και οι συγγραφείς».
Την πεποίθησή της ότι οι φοιτητές που εθελοντικά συμβάλλουν ως μέλη της κριτικής επιτροπής «ανοίγουν τους ορίζοντες της γαλλικής λογοτεχνίας», εξέφρασε η Γαλλίδα Πρόξενος, ενώ ο Χρήστος Χρυσόπουλος, συγγραφέας, μεταφραστής – επίτιμος πρόεδρος του 2ου Βραβείου Γκονκούρ Ελλάδας από τη Ζυρίχη, αναφέρθηκε στο κέρδος που έχει ο συγγραφέας από τη μετάφραση του βιβλίου του και από την ενασχόληση νέων παιδιών με αυτό. «Οι φοιτητές που θα διαβάσουν αυτά τα βιβλία θα δώσουν νόημα, σύμφωνα με τη δική τους εμπειρία. Προσεγγίζοντας τη γαλλική γλώσσα βάζουν σε διαφορετική διάταξη τα νοήματά της. Αντίστοιχα, ο συγγραφέας παίρνει πίσω ένα έργο πιο εμπλουτισμένο απ’ ό,τι μπορούσε να φανταστεί», δήλωσε ο κ. Χρυσόπουλος.
Λογοτεχνία σε καιρό πανδημίας
Οι απόψεις συγγραφέων σχετικά με τη δημιουργικότητα σε καιρό πανδημίας, αλλά και αναγνωστών και αναγνωστριών σχετικά με τη διάθεση για διάβασμα, διίστανται. «Ο φόβος της εποχής δεν βοηθάει τη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι ένα “άθλημα”, που πρέπει να παίζεται σε ανοιχτό χώρο», επισήμανε ο κ. Ντυμπουά, ενώ ο κ. Ασουλίν σημείωσε ότι αρκετοί φίλοι του συγγραφείς συνέχισαν να γράφουν και στην περίοδο του εγκλεισμού. «Η λογοτεχνία ήταν ένα βαρόμετρο αυτήν την περίοδο για τους ανθρώπους». Εξέφρασε, ωστόσο, την αγωνία για το πώς θα είναι ο χώρος του βιβλίου την «επόμενη μέρα», όπως το πώς θα εκτεθούν ξανά τα βιβλία στο κοινό.
Την κοινή ελπίδα ότι η απονομή του 2ου Βραβείου το 2021 θα γίνει διά ζώσης εξέφρασαν τόσο η Σαντρίν Μουσέ, όσο και ο Πατρίκ Κομουά (Patrick Comoy), σύμβουλος συνεργασίας και μορφωτικής δράσης – διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδας.
Η δεύτερη διοργάνωση ξεκίνησε με την έναρξη της σχολικής χρονιάς 2020-2021 με ανοιχτή πρόσκληση σε όλα τα πανεπιστήμια της Ελλάδας. Ήδη υπάρχουν συμμετοχές από 10 πανεπιστήμια, 23 σχολές και πάνω από 100 φοιτητές και φοιτήτριες. Η τελική απονομή θα πραγματοποιηθεί, εάν το επιτρέψουν οι υγειονομικοί κανονισμοί, στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης τον Μάιο 2021, όπου οι φοιτητές- φοιτήτριες και το ελληνικό κοινό θα μπορέσουν να συναντήσουν πολλούς Γάλλους συγγραφείς και εκπροσώπους της Ακαδημίας Goncourt.
Τα κριτήρια της Ακαδημίας
Το λογοτεχνικό βραβείο Γκονκούρ απονέμεται αποκλειστικά σε μυθιστόρημα του τρέχοντος έτος. Οι κριτικές επιτροπές βασίζονται στην τελική επιλογή των έργων που προκρίνονται από την Ακαδημία Γκονκούρ. Σύμφωνα με τον κ. Ασουλίν δεν υπάρχει προφίλ για το νικητή του βραβείου. «Υπάρχει ένα γενικός κανόνας ότι θέλουμε να έχουμε ποιοτικά έργα, δημοφιλή που απευθύνονται σε ευρύ κοινό, αλλά που δεν κάνουν ουδεμία υποχώρηση όσον αφορά τη λογοτεχνική τους ποιότητα. Ένα δημοφιλές, μεγαλειώδες μυθιστόρημα». Υπογράμμισε την ευθύνη που έχουν τα μέλη της κριτικής επιτροπής, σημειώνοντας ότι στη Γαλλία πολλοί είναι εκείνοι που αγοράζουν ένα βιβλίο τον χρόνο ή παίρνουν δώρο ένα βιβλίο και αυτό είναι το βραβευμένο από την Ακαδημία Γκονκούρ.
Δήμητρα Κεχαγιά
*Περισσότερες πληροφορίες για τη φετινή διαδικτυακή ΔΕΒΘ στον σύνδεσμο: https://thessalonikibookfair.gr/
