Το μακρινό και… δύσκολο καλοκαίρι του 1944, όταν ο ζόφος του πολέμου «σκέπαζε» την Ευρώπη, στο γκέτο των ναζί στην πόλη Theresienstadt (σημερινό Τερεζίν στην Τσεχία), εβραίοι κρατούμενοι παίζουν μπάλα σ’ ένα αυτοσχέδιο γήπεδο υπό το παγωμένο βλέμμα των δεσμωτών τους που κινηματογραφούν το ματς με μόνο στόχο τη διάχυση προπαγάνδας, προκειμένου να πείσουν την κοινή γνώμη ότι στους χώρους κράτησης, επικρατούσαν «ιδανικές» συνθήκες διαβίωσης, διανθισμένες με πληθώρα αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων για τους έγκλειστους.
Εικόνες σαν την παραπάνω, «αναβίωσαν» χθες το βράδυ, στην Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης μέσα από την παρουσίαση του βιβλίου «Το Ποδόσφαιρο των Μελλοθάνατων» (εκδ. MVPublications) του Αμερικανού συγγραφέα Κέβιν Σίμπσον (Kevin Simpson), που «αφηγείται» μια διαφορετική -και σίγουρα λιγότερο γνωστή- πτυχή του Ολοκαυτώματος, η οποία «περνά» μέσα από τη χρήση ενός λαοφιλούς αθλήματος ως «εργαλείο» για να καλυφθούν τα ειδεχθέστερα εγκλήματα στην ανθρώπινη ιστορία.
Ο συγγραφέας, ακαδημαϊκός και πρώην ποδοσφαιριστής (σε κολεγιακό επίπεδο), μέσα από τις 367 σελίδες του βιβλίου του, παρουσιάζει πώς το ποδόσφαιρο χρησιμοποιήθηκε ως μέσο προπαγάνδας από τους ναζί κι έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι -δυστυχώς- ο αθλητισμός δεν είναι πάντα ευγενής άμιλλα… Για ορισμένους, όπως οι κρατούμενοι στα γκέτο-κολαστήρια των ναζί ανά την Ευρώπη «ή για ένα εβραιόπουλο που έπαιζε μπάλα με στρατιώτες των Ες-Ες στην οδό Γκέσια, στο γκέτο της Βαρσοβίας (σκηνή που περιγράφεται από τον χρονικογράφο του γκέτο Χαΐμ Κάπλαν ως “θαύμα”), το ποδόσφαιρο προσέφερε μία σύντομη απόδραση από αδιανόητο τρόμο».
Στο βιβλίο του (σ.σ. τίτλος πρωτότυπου: «Soccer Under the Swastika: Stories of Survival and Resistance During the Holocaust») ο Κέβιν Σίμπσον περιγράφει αυτό ακριβώς που λέει και ο (ελληνικός) τίτλος: το ποδόσφαιρο των μελοθάνατων, ανθρώπων που ρίχνονταν στο… γήπεδο ως μια άλλη μορφή «αντίδοτου» στους φόβους τους. Φόβοι, που κάθε άλλο παρά ψεύτικοι ήταν, αφού για όλους σχεδόν, τα γκέτο και τα στρατόπεδα του τρόμου έμελλε να γίνουν και ο τάφος τους.
Πέρα από την περίπτωση της Λίγκας Τερεζίν, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, ανακαλύπτει κανείς, πολλές ακόμα ιστορίες για το ποδόσφαιρο στα κολαστήρια της Πολωνίας και στο Μάουτχαουζεν της Αυστρίας, την μπάλα μέσα στα υπόλοιπα στρατόπεδα, αλλά και για μορφές του παγκόσμιου ποδοσφαίρου της εποχής, όπως ο Ούγκο Μάισλ, εβραίος της Βοημίας, προπονητής και «εγκέφαλος» πίσω από την ομάδα που κυριάρχησε διεθνώς στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και την οποία ο Τύπος αποκαλούσε «Das Wunderteam» (η ομάδα – θαύμα). Όλοι όσοι αγαπούν το ποδόσφαιρο, θα θυμούνται πως το «αστέρι» εκείνης της ομάδας ήταν ο επιθετικός της Αούστρια Βιέννης, Ματίας Ζίντερλαντ, ο οποίος εκτός από το προσωνύμιο «Μότσαρτ των γηπέδων», που δικαίως κατείχε, ήταν κι ένας λαϊκός ήρωας καθώς όταν οι ναζί τον κάλεσαν να ενταχθεί στην εθνική ομάδα που ετοίμαζε ο Χίτλερ, αρνήθηκε, επικαλέστηκε την ηλικία του και τραυματισμούς και αποσύρθηκε από τα γήπεδα ανοίγοντας καφέ στη Βιέννη, όπου σύχναζαν και πολλοί εβραίοι. Βρέθηκε νεκρός, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, στο σπίτι του μαζί με τη σύντροφό του, στις 23 Ιανουαρίου 1939…
Στα… γήπεδα των γκέτο, γνωστές ποδοσφαιρικές φιγούρες της εποχής έδιναν μια μάχη διαφορετική απ’ αυτήν που συνήθιζαν, όταν ελεύθεροι από τα δεσμά των ναζί, φορούσαν τη φανέλα της ομάδας τους. Τα ονόματα κάποιων εξ αυτών, όπως ο αστέρας του προπολεμικού ποδοσφαίρου Γιούλιους Χιρς, βρήκαν μια θέση μεταξύ των λίθων μνήμης (Stolpersteine), δημιουργήματα του Γερμανού καλλιτέχνη, Γκίντερ Ντέμνιχ, που «φυτεύονται» σε δρόμους και πεζοδρόμια, όπου έζησαν εβραίοι που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα προκειμένου να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη τους και να μην επαναληφθεί «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ» η θηριωδία. Μια τέτοια πλάκα τοποθετήθηκε στη μνήμη του Χιρς, στις 9 Νοεμβρίου 2006 στην Καρλσρούη της Γερμανίας, ανήμερα της επετείου της Νύχτας των Κρυστάλλων (Kristallnacht, η νύχτα της 9ης προς 10η Νοεμβρίου 1938, που ξεκίνησε μαζικό πογκρόμ κατά των εβραίων στη Γερμανία και την Αυστρία), αλλά και για τον αστέρα της Σάλκε 04, Φριτς Στσέπαν καθώς και για ανθρώπους, όπως ο Ολλανδός τερματοφύλακας Γιούντα ντε Φρις, που αποτέλεσε -μαζί με κάποιους άλλους- από τις πιο ισχυρές κραυγές αντιπολεμικής μνήμης, «σε μια χώρα όπου η αδιαφορία και ο δοσιλογισμός έκαναν θραύση», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο βιβλίο.
Το βιβλίο «Το Ποδόσφαιρο των Μελλοθάνατων» παρουσιάστηκε, χθες το βράδυ, σε εκδήλωση στην Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, με ομιλητές τους: Νικόλα Ζάικο, αναπληρωτή καθηγητή Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Κυριάκο Κεντρωτή, καθηγητή στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Αλέξανδρο Νικολαϊδη – Ολυμπιονίκη, Νίκο Παπαδογιάννη, δημοσιογράφο, μεταφραστή του βιβλίου και Σαμουήλ Ταπώχ, αντιπρόεδρο πολιτιστικής επιτροπής της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Τον συντονισμό της εκδήλωσης έκανε ο δημοσιογράφος Γιάννης Πάγκος.
Σοφία Παπαδοπούλου
