Άμαχοι νεκροί, ομηρίες, καταστροφές, λεηλασίες και αεροπορικές επιδρομές. Αυτό είναι το βαρύ τίμημα των χωριών που βρέθηκαν στο θέατρο των επιχειρήσεων του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Η Έκθεση της Επιτροπής Εξακριβώσεως Ζημιών αποκαλύπτει το μέγεθος των καταστροφών στην Ήπειρο, κυρίως στα χωριά της ελληνοαλβανικής μεθορίου.
Ο υπουργός Παιδείας Δημήτριος Μπαλάνος της Κυβέρνησης Πέτρου Βούλγαρη ανακοίνωσε την ίδρυση Επιτροπής για τη διαπίστωση και καταγραφή των ζημιών από τον πόλεμο και την κατοχή.
Η Επιτροπή εργάστηκε στην πληγωμένη Ήπειρο από την 3η έως την 29η Ιουλίου 1945, καταγράφοντας λεπτομερώς τις συνθήκες και τις ωμότητες των κατακτητών.
Στο χωριό Αηδονοχώρι, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους υπό τη ζοφερή απειλή των Ιταλών εισβολέων, οι οποίοι λεηλάτησαν το χωριό και προχώρησαν σε εκτελέσεις κατοίκων.
Στο Μάζι, τα ιταλικά στρατεύματα προχώρησαν σε λεηλασίες και απήγαγαν σαράντα κατοίκους, οι οποίοι επέστρεψαν μετά από δύο χρόνια.
Η κωμόπολη της Κόνιτσας, με 630 οικογένειες, υπέστη σοβαρές ζημιές από τις επιθέσεις των Ιταλών στρατιωτών και των Αλβανών συμμάχων τους.
Μετά τη λήξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, η περιοχή γνώρισε τη σφοδρότητα της ιταλικής κατοχής, με αναρίθμητες καταστροφές και ανθρωπιστική κρίση.
