Όταν ένα δέντρο αλλάζει “συνήθειες”, όταν η ανθοφορία του ξεκινάει νωρίτερα και παρατείνεται κατά λίγες μέρες, θα σκεφτεί κανείς… “δε χάλασε κι ο κόσμος, τα ωραία της κλιματικής αλλαγής”. Αν, όμως, οι κάμπιες, που τρώνε τα φύλλα του δέντρου προσαρμοστούν στις νέες συνήθειες του δέντρου, αλλά το πουλί που τρώει τις κάμπιες δεν προσαρμοστεί, τότε υπάρχει ένα πρόβλημα. Tότε μια αλυσίδα της ζωής σπάει. Οι κάμπιες πολλαπλασιάζονται και καταστρέφουν το δέντρο, ενώ τα πουλιά που έρχονται καθυστερημένα δεν βρίσκουν τροφή και πεθαίνουν. Το παραπάνω απλό παράδειγμα μπορεί να δοθεί σε παιδί δημοτικού, για να το βοηθήσει, να κατανοήσει το περιεχόμενο δύο εκ των πιο συχνά χρησιμοποιούμενων λέξεων της σύγχρονης εποχής: Κλιματική Αλλαγή. Κι όμως η απάντηση στο ερώτημα, “τι θα γίνει κι αν ανθίσει νωρίτερα η αμυγδαλιά”, δεν είναι καθόλου προφανής -μιλώντας όχι μόνο για παιδιά αλλά και για ενήλικες.
Τρεις φαινολογικοί κήποι, η δημιουργία των οποίων θα ξεκινήσει τον ερχόμενο μήνα, έχουν τον φιλόδοξο στόχο: Όχι απλώς να βελτιώσουν τις γνώσεις των κατοίκων της πόλης για τις πρακτικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αλλά και να μετριάσουν τις επιπτώσεις της στον αστικό χώρο.
Πρόκειται για το πρόγραμμα Life CliVUT “Κλιματική αξία των αστικών δέντρων” που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και σκοπεύει στην αξιοποίηση της ακαδημαϊκής τεχνογνωσίας για την καλύτερη αξιολόγηση της σημασίας του αστικού πρασίνου στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τη δυναμική δέσμευσης του CO2. Το Εργαστήριο Δασοκομίας του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αποτελεί τον εθνικό εταίρο στο επιστημονικό πρόγραμμα, στο οποίο, εκτός της Θεσσαλονίκης συμμετέχουν με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα τρεις ακόμη μεσογειακές πόλεις- η Περούτζια και η Μπολόνια από την Ιταλία και η Λισαβόνα από την Πορτογαλία.
“Οι τρεις κήποι στη Θεσσαλονίκη”
Για να γίνει κατανοητό πώς το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE CliVUT θα προσδιορίσει την αστική αξία των δέντρων, θα πρέπει πρώτα να διευκρινιστεί ο …εξωτικός όρος “φαινολογικός”. Φαινολογία είναι ο επιστημονικός κλάδος που περιλαμβάνει τον προσδιορισμό, την καταγραφή, τη μελέτη και τη διερεύνηση της χρονικής έναρξης και της διάρκειας βιολογικών γεγονότων που σηματοδοτούν τον κύκλο ζωής των φυτών (ανθοφορία, έκπτυξη και πτώση φύλλων, καρποφορία).
Οι δασολόγοι του ΑΠΘ θα δημιουργήσουν περιφερειακά του κέντρου της πόλης, τρεις πρότυπους Φαινολογικούς Κήπους, όπου θα παρακολουθούν συστηματικά τον τρόπο με τον οποίο τα φυτά αντιδρούν στις αλλαγές του περιβάλλοντος ενώ παράλληλα θα εκπαιδεύουν πολίτες, φοιτητές και μαθητές στο να αναγνωρίζουν τις αλλαγές αυτές.
Οι χώροι που θα φιλοξενήσουν τους κήπους θα έχουν διαφορετική περιβαλλοντική επιβάρυνση ο καθένας, ώστε η συλλογή και η σύγκριση των δεδομένων να δώσει ασφαλέστερα συμπεράσματα. Ο πρώτος κήπος θα φιλοξενηθεί στο εργοστάσιο ΤΙΤΑΝ στην Ευκαρπία, το οποίο διαθέτει έκταση 2.500 τμ εντός των εγκαταστάσεών του, όπου θα φυτευθούν 100 δέντρα και φυτά, τα ίδια που θα φυτευτούν και στους άλλους δύο κήπους. Η φύτευση θα ολοκληρωθεί εντός του Μαρτίου 2020, ενώ η εξέλιξη της ανάπτυξης των φυτών θα παρακολουθείται μέχρι τη λήξη του προγράμματος το 2023 από φοιτητές που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα. “Η συμμετοχή του Τιτάνα εντάσσεται στο πλαίσιο των δράσεων και πρωτοβουλιών που αναλαμβάνει για την προστασία του περιβάλλοντος και τη συμβολή στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής”, εξήγησε ο διευθυντής του εργοστασίου, Κωνσταντίνος Νικολάου.
Ο δεύτερος φαινολογικός κήπος του προγράμματος CliVUT θα δημιουργηθεί εντός του δασοβοτανικού κήπου της Σχολής του ΑΠΘ στον Φοίνικα, ενώ ο τρίτος συζητείται να φιλοξενηθεί σε χώρο στην περιοχή της Θέρμης.
Στους φαινολογικούς κήπους επιλέχθηκαν να φυτευτούν συγκεκριμένα ήδη, τα οποία θα προέρχονται αποκλειστικά -για όλες τις πιλοτικές εφαρμογές του προγράμματος στις τρεις χώρες-από φυτώριο στην Περούτζια: πεδινό Σφενδάμι, Σκλήθρο, Κουτσουπιά, υβρίδιο Λεύκης, Κερασιά, Φράξος, Αριά, χνοώδης Δρυς, Σορβιά, Φλαμουριά, Βερβερίδα, Κρανιά, Φουντουκιά, Ταφλάνι, Λιγούστρο, Φιλλύκι, Ροδιά, Ιτιά, Κουφοξυλιά, Σπάρτο.
“Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι να βελτιωθεί η ικανότητα προσαρμογής των αστικών οικοσυστημάτων, να μεγιστοποιηθεί το δυναμικό επίδρασης στην κλιματική αλλαγή των ιδιωτικών αστικών χώρων και να ενισχυθούν τα φυσικά στοιχεία και χαρακτηριστικά μέσα στις αστικές περιοχές, γεγονός που θα εννοήσει την προστασία και ενίσχυση της βιοποικιλότητας”, δήλωσε σε συνέντευξη τύπου στις εγκαταστάσεις του ΤΙΤΑΝα η καθηγήτρια του Τμήματος Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ και επιστημονικά υπεύθυνη του Προγράμματος, Θέκλα Τσιτσώνη.
“Θέλουμε να συμμετέχουν οι πολίτες, τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην εφαρμογή των στρατηγικών που αφορούν στην κλιματική αλλαγή και διαχείριση των αστικών χώρων πρασίνου με στόχο την άμβλυνση του φαινομένου”, πρόσθεσε η καθηγήτρια, γνωστοποιώντας ότι στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος θα γίνει και η αντικατάσταση 2.000 υφιστάμενων δέντρων από είδη υψηλότερης κλιματικής αξίας. Η διαδικασία αυτή θα προχωρήσει σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και ήδη ως χώροι έχουν προεπιλεγεί οι περιβάλλοντες του Βυζαντινού και του Αρχαιολογικού Μουσείου, όπως και του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ, αλλά και το πάρκο Νέας Ελβετίας.
Το πρόγραμμα CliVUT ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 2019 και θα ολοκληρωθεί στις 28/02/2013. Ο προϋπολογισμός του είναι 2,35 εκ. Ευρώ, εκ των οποίων το 55% θα είναι χρηματοδότηση μέσω της ΕΕ.
Σμαρώ Αβραμίδου
