Του Παντελή Βογιατζή*
Κάποιες φορές ίσως χρειαστεί να παραμερίσει κανείς τους αριθμούς και να προβεί σε πιο ποιοτικές αποτυπώσεις του εκάστοτε προβλήματος, ιδίως αν πρόκειται για μία από τις ελπιδοφόρες στάσεις ζωής για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, όπως η κυκλική οικονομία.
Εξαιρώντας λοιπόν το θεσμικό πλαίσιο, τις εναλλακτικές τεχνολογικές λύσεις και τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία που διέπουν το «πράσινο βιομηχανικό μοντέλο» της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, ας δούμε τους τρόπους με τους οποίους, λειτουργώντας συλλογικά, θα συμβάλλουμε καθοριστικά στην αποτελεσματικότητα του όλου εγχειρήματος.
Αρχικά θα πρέπει να αναφερθεί πως δεν πρόκειται απλά για αυτοματοποιημένες καθημερινές κινήσεις αλλά για την υιοθέτηση μίας νέας στάσης ζωής που θα προβάλει το τετράπτυχο: πρόληψη-μείωση-επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση. «Εν αρχή ην η πρόληψη». Η αλλαγή καταναλωτικών συνηθειών που κυριαρχούσαν δεκαετίες όπως επίσης και η συνειδητή επιλογή μειωμένης παραγωγής απορριμμάτων παρότι ευανάγνωστες πρακτικές, αποτελούν έναν δύσκολο προς επίτευξη στόχο. Έναν στόχο-πρόκληση που προϋποθέτει την υιοθέτηση, κατανόηση και ενσωμάτωση αρχών και εννοιών που δεν είχαν αφομοιωθεί από την συνείδηση του πολίτη.
Ακολουθεί η μείωση των παραγόμενων από εμάς απορριμμάτων,αντικαθιστώντας ή αποφεύγοντας τα υλικά μιας χρήσης (όπως πάγια πρακτική αποτελεί η αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας από πάνινες ή βιοδιασπώμενες). Επίσης, στην κατεύθυνση της ελαχιστοποίησης των παραγόμενων οικιακών αποβλήτων συναντάται και η οικιακή κομποστοποίηση όπου τα περιττά φυτικά απορρίμματα μετατρέπονται σε πολύτιμο λίπασμα. Τέλος, ύστατη κίνηση πριν το μακρύ ταξίδι της περιβαλλοντικής διαχείρισης, αποτελεί η επαναχρησιμοποίηση υλικών για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκαν.
Όταν πλέον κάποιο προϊόν κριθεί μη αξιοποιήσιμο με κάποιον από τους προαναφερθέντες τρόπους τότε αυτόματα αποτελεί «απόβλητο» και καταφεύγουμε στην ανακύκλωσή του, μία από τις μορφές ανάκτησης (προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, αναγέννηση αποβλήτων ορυκτελαίων, ανάκτηση ενέργειας κλπ) των πόρων εξ ων συνετέθησαν τα εν λόγω απόβλητα, αντικαθιστώντας άλλα πρωτογενή υλικά.
Στο σημείο αυτό, τη θέση της στην αλυσίδα της ορθής διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων αναλαμβάνει η σωστή διαλογή στη πηγή. Πιο συγκεκριμένα, η εναπόθεση του κάθε απόβλητου σε κάδο χρώματος και ενδεικτικών σημάτων που χαρακτηρίζουν το ρεύμα στο οποίο ανήκει με κατάλληλη εκμετάλλευση των υφιστάμενων υποδομών και μέσων (διαλογή πόρτα-πόρτα, νησίδες ανακύκλωσης, πράσινα σημεία κλπ), αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισής του. Τα κίνητρα προκειμένου να είμαστε πιο προσεκτικοί κάθε φορά που εναποθέτουμε τα απόβλητά μας στους αντίστοιχους κάδους είναι πολλά, μεταξύ των οποίων τα απορρέοντα περιβαλλοντικά (π.χ. μικρότεροι ρύποι λόγω της εκτροπής των αποβλήτων από τη διάθεσή τους στους ΧΥΤ), κοινωνικά (π.χ. δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις αντίστοιχες υποδομές διαχείρισης και στα συστήματα συλλογής και μεταφοράς αποβλήτων) και οικονομικά οφέλη (π.χ. αξία ανακτώμενων υλικών,μη επιβολή περιβαλλοντικών προστίμων εφόσον επιτευχθούν οι τιθέμενοι στόχοι).
Μετά τη σωστή διαλογή στην πηγή, ακολουθεί η συλλογή και μεταφορά των απορριμμάτων ανάλογα με τη ποιοτική σύστασή τους στις κατάλληλες εγκαταστάσεις για την περαιτέρω επεξεργασία τους: τα οργανικά απόβλητα στις Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων, τα ανακυκλώσιμα (μέταλλο, γυαλί, πλαστικό, χαρτί) στα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και τα σύμμεικτα (υπολειπόμενα της διαλογής στη πηγή) με τα υπολείμματα των ΜΕΒΑ και ΚΔΑΥ στις Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων. Από τις ΜΕΑ το υπόλειμμα καταλήγει προς διάθεση στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).
Όσον αφορά τα ειδικά ρεύματα αποβλήτων (ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, λιπαντικών ελαίων, ελαστικά οχημάτων, οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων κλπ) αυτά διαχειρίζονται από τα αντίστοιχα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισής τους. Η χρήση των υλικών σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, με παράλληλη ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης φυσικών πόρων αποτελεί την καρδιά του νέου παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου της κυκλικής οικονομίας. Τελικά, στην αλυσίδα της ορθής διαχείρισης των απορριμμάτων, ο ανθρώπινος παράγοντας φαίνεται να αποτελεί έναν από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες επιτυχίας, αμφισβητώντας την αμερικανική ρήση «Garbage in, Garbage out».
*Ο Παντελής Βογιατζής είναι Πολιτικός Μηχανικός-Περιβαλλοντολόγος-MSc/PhD-c Α.Π.Θ.
