Γράφει ο Ν. Παρασκευόπουλος – Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
Το όνομά μας είναι η ψυχή μας; Η ψυχή μας είναι το όνομά μας; Επιλέγουμε τις λέξεις με βάση τα πράγματα ή τα πράγματα διαμορφώνονται με βάση τις λέξεις;
Πρόκειται για διαχρονικά ερωτήματα μεθόδου που απασχολούν συνειδητά τη φιλοσοφία και τις επιστήμες, ενώ επηρεάζουν μηχανικά και την καθημερινή ζωή.
Ασφαλώς, τα πιο καίρια ζητήματα έθεσε το όνομα Μακεδονία. Είναι αποδεκτό να ονομάζεται η γειτονική χώρα Βόρεια Μακεδονία; Επιτρέπεται μια γλώσσα που ανήκει στην οικογένεια των σλαβικών γλωσσών να ονομάζεται μακεδονική; Μπορεί ένας λαός να ονομάζει τη γλώσσα του, όπως θέλει; Το κείμενο αυτό δεν γράφεται για να δοθούν απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, είναι δεδομένο άλλωστε ότι γι’ αυτά έχουμε πια μια συμφωνία, τη Συμφωνία των Πρεσπών. Έχει σημασία όμως να δείξουμε ότι το παιχνίδι των λέξεων δεν είναι απλό.
Το νόημα των λέξεων
Πρώτον, επειδή το νόημα τω λέξεων δεν το παρέχει μόνο ο συσχετισμός με την πραγματικότητα (κάποιοι ισχυρίζονται, μάλιστα, ότι αυτή δεν δεσμεύει καθόλου), αλλά και ο τρόπος χρήσης. Δεύτερον, το παιχνίδι των λέξεων έχει βαριές, πολλές φορές ασύλληπτα βαριές συνέπειες. Ας σκεφτούμε ένα άλλο παράδειγμα: ενώπιον του συγκεκριμένου προβλήματος των ναρκωτικών, μιλάμε για «τοξικομανία» ή για «εξάρτηση»; Αν επιλέξουμε τον όρο τοξικομανία, θα συμβούν τα εξής: ο φορέας αυτού του ονόματος και της ιδιότητας θα στιγματιστεί πολύ σοβαρά. Στον κοινωνικό χώρο, όποιος ακούει «τοξικομανής» έχει την τάση να αποτραβιέται μακριά. Επίσης, ο όρος τοξικομανία σημαίνει κάτι ως προς την αιτιολογία, αλλά και τον τρόπο θεραπείας του φαινομένου. Τοξικά είναι τα δηλητήρια. Το αίτιο εμφανίζεται έτσι οργανικό και η ιατρική προσέγγιση μοιάζει να έχει αυτάρκεια. Αν σε μια χώρα είναι ισχυρές οι συντεχνίες, τότε οι ιατρικές αποκτούν το πρώτο χέρι στην όλη διαχείριση.
Αλλιώς έχουν τα πράγματα όταν, αντί του όρου τοξικομανία, επιλέγεται ο όρος εξάρτηση. Μια εξάρτηση δεν αφορά μόνο το θέμα των ναρκωτικών, αλλά και πολλές άλλες σχέσεις νόμιμες ή παράνομες. Εξάρτηση μπορεί να έχουν τα παιδιά από τους γονείς, το αντίστροφο, τα αδέλφια μεταξύ τους ή οι ερωτευμένοι μεταξύ τους. Επομένως, ο όρος εξάρτηση ως προς την αιτιολογία του φαινομένου φαίνεται να παραπέμπει κυρίως σε κοινωνικές σχέσεις, όχι δηλαδή κάτι παθολογικό, και ως προς την καταπολέμηση των συνεπειών να αφορά διαφορετικούς κλάδους επαγγελματιών (ψυχολόγους, κοινωνιολόγους).
Η εναλλαγή των λέξεων και των ονομάτων, μέσα στον χρόνο φαίνεται να είναι διαρκής και κάποτε σχεδόν χαοτική. Ωστόσο, υπάρχει ένα σταθερό έδαφος το οποίο μπορεί να στηρίξει επιστημονική και πολιτική ανάλυση. Πρόκειται για την πρόταξη της μελέτης των πραγμάτων σε σχέση με τη χρήση των ονομάτων.
Με δυο λόγια χρειάζεται να αντιστρέψουμε τη σειρά: αντί για τον υπότιτλο «οι λέξεις και τα πράγματα», να επιλέγουμε τον αντίστροφο «τα πράγματα και οι λέξεις». Και ύστερα να ξανασκεφτόμαστε το θέμα μας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Politik την Παρασκευή 27 Ιουλίου 2018
