Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Τα οικονομικά προβλήματα εξαιτίας του κορονοϊού και η ανάγκη για μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών αερίων θερμοκηπίου έως το 2050 είναι δύο προκλήσεις που υπερβαίνουν κάθε άλλη οικονομική πρόκληση που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα στον 20ο αιώνα. Είναι δύο αμοιβαίως επικαλυπτόμενα προβλήματα και δύο οικονομικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπισθούν κατά τρόπο ενιαίο και επειγόντως. Αυτά υποστηρίζει ο Innes Willox, επικεφαλής του Australian Industry Group, που αντιπροσωπεύει περισσότερες από 60.ΟΟΟ επιχειρήσεις της Αυστραλίας.
Ο Willox τονίζει ότι μια πετυχημένη ενεργειακή μετάβαση δεν πρέπει να αφήσει κανέναν πίσω, ενώ οφείλει να επεκταθεί πέραν της παραγωγής ενέργειας για να περιλάβει τη βαριά βιομηχανία, τις μεταφορές, τη γεωργία, τις οικοδομές και άλλους τομείς. Η μετάβαση, υποστηρίζει, πρέπει να αρχίσει μέσα στην κρίση για να συμβάλλει στην ταχύτερη ανάκαμψη.
Ο Willox δεν είναι μόνος του. Μια σημαντική μερίδα της αυστραλιανής εργοδοσίας και πολιτικών της χώρας τονίζει τώρα ότι η χώρα δεν πρέπει να επιστρέψει μετά τον κορονοϊό στα επικίνδυνα σχέδια υψηλών εκπομπών, αλλά να χρησιμοποιήσει την κρίση ως ευκαιρία για πράσινη ανάπτυξη. Μια έκθεση από το Συμβούλιο Καθαρής Ενέργειας (Clean Energy Council), εκτιμά ότι θα μπορούσαν να δημιουργηθούν 54.000 θέσεις εργασίας και να επενδυθούν 50 δισ. δολάρια Αυστραλίας για την κατασκευή ενεργειακών αποθηκευτικών χώρων, αν οι αρχές υποστηρίξουν πράσινες πολιτικές και αλλαγές των ενεργειακών ρυθμίσεων για να επανεκκινήσουν την οικονομία.
Οι πρόσφατες μεγα-πυρκαγιές που κατέκαψαν το νησί-ήπειρο συνετέλεσαν στο να συνειδητοποιηθεί από ευρύτατα κοινωνικά στρώματα της Αυστραλίας τι μπορεί να σημαίνει η Κόλαση που ετοιμάζει ο Άνθρωπος καταστρέφοντας το περιβάλλον του. Μετά ήρθε και ο κορονοϊός να τους εμπεδώσει το μάθημα!
Η άποψη αυτής της μερίδας των εργοδοτών είναι ότι η επιτάχυνση της στροφής προς μηδενικά ισοζύγια εκπομπών θα δημιουργήσει σημαντική απασχόληση και οικονομική μεγέθυνση ταυτόχρονα με τη βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας και της καθαριότητας του αέρα. Αυτή η μερίδα της βιομηχανίας και οι οικολόγοι βρίσκονται τώρα σε τροχιά σύγκρουσης με τον υπουργό Ενέργειας και Περιορισμού Εκπομπών Angus Taylor, που υποστηρίζει ένα ορυκτό καύσιμο, το αέριο, ως λύση για την ανάκαμψη μετά την πτώση των τιμών πετρελαίου και αερίου παγκοσμίως.
Αρρώστησε μεν, ανέπνευσε δε ο πλανήτης!
Προσωρινά, η επιδημία του κορονοϊού, επιβραδύνοντας την οικονομική δραστηριότητα περιόρισε σημαντικά την εκπομπή αερίων θερμοκηπίου συμβάλλοντας στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής, ενώ καθάρισε και τον αέρα των πόλεων (καταδεικνύοντας εκ νέου πόσο σοβαρό, αν και «ξεχασμένο», είναι το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης).
Καλά μεν όλα αυτά αλλά προσωρινά. Όλα τα τελευταία επιστημονικά στοιχεία για τις βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες τάσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εξόχως ανησυχητικά. Φαίνεται ότι, ίσως και από φόβο μην κατηγορηθούν ως υπερβολικοί, οι ίδιοι οι κλιματικοί επιστήμονες υποβάθμισαν στις εκτιμήσεις τους τον ρυθμό και τις συνέπειες της επερχόμενης μεταβολής.
Αυτό ακριβώς οδηγεί πολλούς οικολόγους να ζητάνε, όπως και οι προαναφερθέντες βιομήχανοι από την Αυστραλία, οι κρατικές επεμβάσεις, για να ξαναπάρει η οικονομία μπροστά μετά την καραντίνα του κορονοϊού, να λάβουν υπόψη τους και οικολογικά κριτήρια, να ενισχύσουν δηλαδή τις οικονομικές δραστηριότητες που είναι συμβατές με την προστασία του περιβάλλοντος και της ζωής και όχι αυτές που τις βλάπτουν. Σε μια τέτοια περίπτωση, η οικονομική κρίση θα μπορούσε να βοηθήσει και στην απαραίτητη αλλαγή οικονομικού και οικολογικού υποδείγματος.
Ολοταχώς στην καταστροφή
Όπως ήδη αναφέραμε, τα στοιχεία για την κλιματική αλλαγή είναι περισσότερο από ανησυχητικά. Μία πρόσφατη έρευνα για την απώλεια πάγου στην Ανταρκτική και τη Γροιλανδία από 89 κλιματολόγους, με χρήση δεδομένων από παρατηρήσεις 11 δορυφόρων, τα πορίσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Nature, επιβεβαίωσε ότι βρισκόμαστε στο χειρότερο από τα δυνατά σενάρια που κατήρτισε το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), με την ετήσια απώλεια πάγου να εξαπλασιάζεται σε 30 χρόνια. Με άλλα λόγια, η κλιματική αλλαγή συμβαίνει πολύ πιο γρήγορα και πολύ πιο απότομα από ό,τι περιμέναμε.
Δεν είναι δυστυχώς η μόνη μελέτη που αποδεικνύει την ταχύτητα με την οποία έρχεται η κλιματική αλλαγή. Μια μελέτη Καναδών επιστημόνων (Geophysical Research Letters, June 10, 2019) έδειξε ότι το πολύ παγωμένο υπόστρωμα (permafrost) στις αρκτικές ζώνες εξαφανίζεται εβδομήντα χρόνια νωρίτερα από τις προβλέψεις των επιστημόνων!
Εκτός από τις μελέτες έχουμε και τις μεγα-φωτιές όπως αυτές που έκαιγαν μήνες την ήπειρο της Αυστραλίας, «φωτίζοντας» με τον τρόπο τους το οικολογικό μας και υπαρξιακό εν τέλει αδιέξοδο. Για να μη μιλήσουμε για τις μελέτες που προβλέπουν την εξαφάνιση των ποταμών, την ερημοποίηση της Μέσης Ανατολής (περιλαμβανομένης της Κύπρου και σημαντικού τμήματος της ελληνικής επικράτειας), της Βόρειας Αφρικής, την προοπτική να χαθούν κάτω από το νερό μεγάλα τμήματα του Μπαγκλαντές, της Ινδίας και της Ταϊλάνδης, όπως και μερικές από τις ιστορικότερες πόλεις του πλανήτη, όπως η Αλεξάνδρεια, το Λάγος, το Χονκ Κονγκ, η Καλκούτα, η Βενετία, το Άμστερνταμ, η Σαγκάη, η Νέα Υόρκη, το Ρίο.
Το χειρότερο είναι άλλο. Οι άνθρωποι έχουμε μάθει να δρούμε κατόπιν εορτής, όταν δηλαδή έχουμε συσσωρευμένα αρκετά βιώματα που να δημιουργήσουν ισχυρό, συναισθηματικό και όχι μόνο λογικό κίνητρο. Ένα παιδί μαθαίνει να μην βάζει το δάκτυλό του στο μάτι της κουζίνας με το να το βάλει και να καεί. Επιπλέον είναι συζητήσιμο και το κατά πόσον το ισχυρότατο σε ατομικό επίπεδο ένστικτο της αυτοσυντήρησης είναι κοινωνικά γενικεύσιμο.
Δυστυχώς η ανθρωπότητα δεν έχει πλέον την πολυτέλεια της εκμάθησης με τη μέθοδο της δοκιμής και του σφάλματος (by trial and error) στα προβλήματα που τώρα αντιμετωπίζει. Γιατί, αν η θερμοκρασία του πλανήτη ανέβει π.χ. πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου, οι επερχόμενες κλιματικές αλλαγές θα γίνουν πιθανώς ανεπίστρεπτες και ο πλανήτης θα κινδυνεύσει να μπει σε αποκλίνουσα κλιματική τροχιά και να θερμαίνεται από μόνος του, ανεξαρτήτως του τι κάνουν ή δεν κάνουν οι άνθρωποι. (Αντίστοιχος κίνδυνος βέβαια, μη αντιστρεπτών καταστροφών υφίσταται με όλες τις τεχνολογίες που αναπτύξαμε μετά το 1945 και έχουν τη δυνατότητα καταστροφής της ζωής πάνω στη Γη. Για παράδειγμα η καταστροφή στο Τσέρνομπιλ δεν έμαθε τίποτα τους διαχειριστές της Φουκουσίμα, που, στην προσπάθειά τους να κατεβάσουν τα κόστη λειτουργίας του πυρηνικού σταθμού δημιούργησαν τις προϋποθέσεις μιας ακόμα μεγαλύτερης καταστροφής, που απείλησε ολόκληρη την Ιαπωνία και πιο πέρα).
Κάτι κινείται!
Το παρήγορο είναι ότι τμήματα της παγκόσμιας κοινής γνώμης αλλά και της παγκόσμιας πολιτικής τάξης αρχίζουν να συνειδητοποιούν τη φοβερή απειλή και να κινητοποιούνται για να την αποτρέψουν. Οι συζητήσεις για την «Πράσινη Νέα Συμφωνία» απασχολούν τώρα έντονα τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Νότιο Αφρική, ενώ αναπτύσσονται μαζικά κινήματα για τη σωτηρία του πλανήτη, όπως το Extinction Rebellion και οι μαθητές που ακολουθούν το παράδειγμα της Greta Thunberg. Οι Πράσινοι σημείωσαν μεγάλη επιτυχία στις ευρωεκλογές, ιδίως στις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, εκεί δηλαδή που τα καθεαυτό οικονομικά προβλήματα είναι λιγότερο έντονα.
Μια ενδιαφέρουσα πρόταση είναι αυτή για τον «Παγκόσμιο Πόλεμο Μηδέν» (World War Zero) που ξεκίνησαν ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry και οι πρώην κυβερνήτες της Καλιφόρνια και του Οχάιο, Arnold Schwarzenegger και John Kasich αντίστοιχα. Με τα λόγια του «Terminator»: «Αυτό δεν είναι κομματικό ζήτημα, γιατί δεν υπάρχει Δημοκρατικός και Ρεπουμπλικάνικος αέρας, Δημοκρατικό ή Ρεπουμλικάνικο νερό, τον ίδιο αέρα αναπνέουμε όλοι και το ίδιο νερό πίνουμε.».
Οι τρεις επιδιώκουν μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών διοξείδιου του άνθρακα το ταχύτερο ανθρωπίνως δυνατό, μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην ανανεώσιμη ενέργεια, που πρέπει να τη φανταζόμαστε κατ΄ αναλογία προς την μετάβαση -πριν από ένα αιώνα- από τα άλογα και τις άμαξες στα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα.
Χίλιοι διακεκριμένοι επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων από τη Γαλλία, υπέγραψαν από την πλευρά τους έκκληση υπογραμμίζοντας ότι απέναντι στην οικολογική κρίση η εξέγερση είναι αναγκαία (Le Monde, 21.2.2020). Αντίστοιχες εκκλήσεις έχει υπογράψει αριθμός επιστημόνων βραβευμένων με Βραβεία Νόμπελ από όλο τον κόσμο (επίσης στη Μonde της 21.2) αλλά και Βρετανοί επιστήμονες.
Το δυσάρεστο βέβαια είναι ότι οι δυνάμεις αυτές είναι ακόμα πολύ υποδεέστερες των οικονομικών συμφερόντων που απειλούνται από μέτρα προστασίας του κλίματος, ενώ ο χρόνος που απομένει για τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων σωτηρίας της ζωής εξαιρετικά περιορισμένος. Μόνο αν πολλά εκατομμύρια άνθρωποι σε όλες τις χώρες του κόσμου θέσουν σε υψηλή προτεραιότητα τον αγώνα για τη σωτηρία της ζωής, τουλάχιστον της ζωής που ξέρουμε και της οποίας είμαστε φορείς, μπορεί να υπάρξει ελπίδα. Χρειαζόμαστε ένα θαύμα και μόνο εμείς μπορούμε να το προκαλέσουμε.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
